De meeste mensen kunnen het zich niet voorstellen hoe het is om psychisch zo te lijden, dat je geen andere uitweg ziet dan de dood. Voor de 35-jarige Sandra Barten is juist dat een reden om eenmalig haar verhaal te doen. Ze hoopt op meer begrip.

"Het zit er bijna op en ik ben zo opgelucht." Terwijl Sandra die woorden uitspreekt, zakken haar schouders naar beneden, ontspannen. Ze laat een flinke teug lucht tussen haar lippen door ontsnappen. Eindelijk rust. 18 juli is het zover, dan vindt haar euthanasie plaats.

'Maar je ziet er zo normaal uit'

"Als je mij voor het eerst ontmoet, zie je dan dat ik een depressie heb? Ik vermoed van niet. Mensen hebben vaak een bepaald beeld bij psychiatrisch patiënten. Ze hebben een stereotype in hun hoofd. Iemand die slecht verzorgd is, de hele dag in joggingbroek loopt en altijd aan het huilen is."

Net als veel psychiatrisch patiënten past dat beeld niet bij Sandra. Ze ziet eruit als een 'gewone' jonge vrouw van 35, met hippe sneakers aan haar voeten en een skinny jeans om haar benen. Op haar wimpers zit mascara en haar glanzende roodblonde haren zijn netjes gekamd.

Ze lacht geregeld tijdens het gesprek, maakt grapjes. Als je haar vraagt hoe ze zichzelf zou omschrijven neemt ze woorden als 'eigenwijs' en 'dapper' in de mond, iemand die zorgzaam is, humor heeft. Een doorzetter.

Sandra stoort zich aan het stereotype van de slonzige patiënt. "Als ik mensen vertel over mijn psychische problemen, reageren ze vaak heel verbaasd: 'Maar je ziet er zo normaal uit', krijg ik dan te horen. Ik vind het belangrijk te benadrukken dat je het lang niet altijd ziet als mensen lijden aan een psychische aandoening, maar dat die er wel degelijk kan zijn. En heftig ook."

Bekijk ook

• 

  Deze huisarts vertelt hoe euthanasie verloopt als iemand het leven voltooid vindt

  • 29-01-2020

Geestelijke en lichamelijke pijn

Bij Sandra begonnen de klachten 20 jaar geleden. Toen ze 15 jaar oud was kreeg ze last van depressie. "Voor mij betekent dat continu somberheid, geen energie hebben om ook maar iets te doen, niet uit bed kunnen komen. Maar ook een diepgeworteld negatief zelfbeeld en bij vlagen overmatig eten, of juist te weinig. Een eenzaam gevoel, ook in gezelschap."

Soms neemt de depressie een wat mildere vorm aan, soms komt die keihard binnen. Maar weg is de depressie nooit. Sandra heeft daarnaast last van chronische vermoeidheid en fibromyalgie, een aandoening waarbij je kampt met chronische pijn in je spieren en bindweefsel.

Bron: EenVandaag

Masker op

"Vooral het laatste jaar ben ik lichamelijk erg achteruit gegaan. Ik kan steeds minder. Ik kan een paar uur heel goed meedoen, mijn masker opzetten. Dat heb ik als kind geleerd, maar daarna ben ik kapot."

Rond elke activiteit die ze doet plant ze rustmomenten in. Dat heeft ze ook gedaan toen ze wist dat ze mee ging werken aan dit interview, vertelt ze tijdens de wandeling die we maken in het bos vlakbij haar woning in Hilversum.

Natuur

Regenachtig is het en relatief koel, maar dat vindt Sandra helemaal niet erg na een periode met veel hete dagen. "Ik ben eigenlijk wel opgelucht. Ik hou helemaal niet van die hitte. Als ik op zo'n dag naar buiten ga, ben ik binnen een kwartier knalrood", verzucht ze, terwijl ze behendig een plas ontwijkt.

Het bos is op nog geen 5 minuten van haar huis. Toch komt ze er weinig, vertelt ze. Niet alleen in elk geval. "Dan gaat mijn psychosestandje aan, word ik paranoïde en voel ik me bekeken, onveilig. Ik hou van de natuur, maar alleen als ik met iemand samen ben, zoals nu."

Bekijk ook

• 

  Zusje van Floor kreeg euthanasie na lang psychisch lijden: 'Waar staat dat iedereen 80 moet worden?'

  • 04-02-2023

Elektroshocktherapie

Van haar 15de tot haar 18de werd Sandra behandeld in de jeugdpsychiatrie. Daarna stroomde ze door naar de volwassenenpsychiatrie. "Ik heb zoveel geprobeerd, alle medicatie, alle behandelingen, heel veel opnames. Helaas heeft niks gewerkt. Soms had ik even een 'upje', maar na een paar weken ging het dan weer mis."

Haar laatste behandeling was vorig jaar zomer, toen ze 4 maanden werd opgenomen voor elektroshocktherapie, elektroconvulsietherapie met een moeilijk woord. Tijdens die behandeling wordt met kleine stroomstoten een soort epileptische aanval in de hersenen opgewekt. Voornamelijk bij mensen met een ernstige depressie, die onvoldoende verbeterd zijn tijdens behandeling met antidepressiva.

"Die behandeling was mijn laatste hoop", vertelt Sandra. De kans van slagen is relatief groot. Bij 50 tot 90 procent wordt volgens het Leids Universiteit Medisch Centrum een goed resultaat geboekt. "Helaas hoorde ik niet bij die groep mensen. Het enige wat ik eraan heb overgehouden, is geheugenverlies."

Uitbehandeld

In de periode dat ze elektroshocktherapie onderging, stond Sandra al op de wachtlijst voor een mogelijk euthanasietraject bij het Expertisecentrum Euthanasie. "Maar ik vond dat ik toch nog een laatste poging moest doen om beter te worden. Voor mezelf en voor mijn omgeving. Ik geef niet snel op."

En toen, vlak na de elektroshocktherapie, kwam het nieuws dat Sandra op een intake mocht komen bij het Expertisecentrum. "Die intake krijg je niet zomaar. Eerst bekijken ze je dossier, zoeken ze contact met je behandelaren, onderzoeken ze of je alle mogelijke behandelingen hebt geprobeerd. Dat bleek het geval bij mij", vertelt ze.

Aan de ene kant voelde ik me opgelucht, maar het klinkt ook wel hard hoor, uitbehandeld zijn

"Dan krijg je de titel 'uitbehandeld'. Aan de ene kant voelde ik me opgelucht, maar het klinkt ook wel hard hoor, uitbehandeld zijn. Dan realiseer je je: ik ben midden-30 en word niet meer beter. Er is niets wat mij nog kan helpen."

Sandra was zenuwachtig voor de intake, vertelt ze. "Ik was zo bang dat ze zouden zeggen dat ik toch niet door mocht gaan met het traject." Lang niet alle verzoeken kunnen namelijk worden ingewilligd.

Troost uit muziek

Zo bij elkaar heeft het proces een jaar geduurd, vertelt Sandra. "3 weken geleden (het interview was op 28 juni, red.) hoorde ik dat het definitief door zou gaan. Mijn zusje zat naast me op de bank en die moest, ondanks dat ze achter me staat, ontzettend huilen. Ikzelf ook. Ik was zo opgelucht dat er een einde komt aan 20 jaar strijd, uitputting en pijn." Met haar ouders heeft Sandra geen contact.

Als je haar vraagt wat haar in al die jaren verlichting bood, zegt Sandra resoluut: "Muziek. Als ik me slecht voel, draai ik muziek die ik goed ken, zodat ik elke toon mee kan neuriën in mijn hoofd. Al mijn aandacht gaat dan daar naartoe, in plaats van naar dat nare gevoel. Dat helpt me echt."

Leonard Cohen en keiharde techno

Het nummer Anthem van Leonard Cohen staat al 2 jaar op rij bovenaan in haar Spotify-lijst, vertelt ze. "Prachtig vind ik het. Ik heb het leren kennen doordat mijn psycholoog een poster op zijn kamer had hangen met de tekst: 'There's a crack in everything, that's how the light gets in'. Dat vond ik een mooie zin, dus toen heb ik hem gevraagd van wie het was."

"Ik word zo rustig van Cohens muziek, van zijn zware stem. Anthem is een hoopvol nummer, het gaat niet over de dood. Toch wil ik dat het op mijn uitvaart wordt gedraaid, omdat het zoveel voor me betekent."

"Als ik me slecht voel, in de avonden vooral, zet ik dat nummer vaak uren achter elkaar op repeat. Dat helpt me om geen destructief gedrag te vertonen, zoals mezelf beschadigen of te veel eten of drinken."

Het is trouwens niet zo dat ze niks anders luistert dan 'oude mannenmuziek', zoals ze dat zelf grinnikend noemt. "Mensen verwachten het niet van mij, maar ik kan ook ontzettend genieten van een keiharde technoset. Dan ga ik daar op de bank naar zitten luisteren en word ik rustig."

Bron: EenVandaag

Net als in een film

Op 27 juni heeft Sandra de data geprikt voor haar euthanasie en crematie. "De dag daarvoor kregen mijn zusje en ik een rondleiding in het crematorium. Heel onwerkelijk vond ik dat. Dit soort dingen hoor je niet te doen op je 35ste."

Toch is ze blij dat ze de kans krijgt om alles zelf te regelen, afscheid te kunnen nemen van de mensen om haar heen. "Al is dat natuurlijk ook heel zwaar, dat heb ik wel een beetje onderschat."

"Dan heb je een etentje of een borrel met een vriend of vriendin en dan komt het moment dat je gedag tegen elkaar moet zeggen, wetende dat het de laatste keer is. Vorige week had ik dat nog, toen ik ging eten met een vriendin. Aan het einde knuffelden we elkaar en toen we wegliepen, allebei een andere kant op, was dat net als in een film. We keken tegelijk om en ik dacht: dat was het dan."

Twijfel

Of ze nooit twijfelt of ze de juiste beslissing heeft gemaakt? "Niet meer, maar dat heb ik wel gedaan", geeft ze toe. "Dat gebeurde toen ik al in het traject zat en een afspraak had gemaakt met de psychiater die de second opinion zou doen." Het oordeel van zo'n onafhankelijke arts is een vereiste in het traject.

"Toen de dag van die afspraak dichterbij kwam, dacht ik steeds meer aan mijn 4 jaar jongere zusje, met wie ik een hele goede band heb. Aan haar twee jonge kinderen, die ik mijn oogappeltjes noem. Het idee dat ik hen niet zou zien opgroeien, dat ze geen actieve herinnering aan mij zouden hebben, dat ik mijn zusje achter moest laten, dat deed ineens zoveel pijn."

Hoeveel je ook van mensen houdt, je kunt niet alleen voor hen blijven leven

Ze annuleerde de second opinion en haar verzoek werd 'on hold' gezet. "Dat gebeurde vaker, vertelden ze me bij het Expertisecentrum. Dat was helemaal oké." Afgelopen december was dat. In maart van dit jaar kwam Sandra erachter dat ze het traject toch door wilde zetten. "Hoeveel je ook van mensen houdt, je kunt niet alleen voor hen blijven leven."

Verdriet om omgeving

Na een nieuwe beoordeling, ging haar traject verder. "Die periode van de boel on hold zetten, heeft al mijn twijfel weggenomen." Dat was niet alleen maar makkelijk. Hoewel Sandra zekerder dan ooit was over haar beslissing, kon haar omgeving het maar lastig accepteren.

"Mijn naasten hadden er naartoe gewerkt dat ik zou gaan overlijden en toen ging ik twijfelen en kregen zij hoop. Vervolgens besliste ik om er tóch mee door te gaan. Ik begrijp heel goed dat dit niet makkelijk is geweest voor de mensen om me heen."

Het verdriet bij mensen in haar omgeving, dat heeft ze wel onderschat, geeft ze toe. "Ik vind het heel moeilijk om ze verdrietig te zien. Het idee dat zij door mijn beslissing pijn hebben, doet mij natuurlijk ook pijn. Daar stoei ik wel mee."

Lange wachtlijst

Het laatste halfjaar heeft Sandra veel geleerd over zichzelf, vertelt ze. Ze durft hulp te vragen aan mensen die dichtbij haar staan, voornamelijk aan haar zusje en haar ex-vriend, met wie ze 13 jaar samen was en nog steeds een goede band heeft. Eerder voelde ze zich altijd te veel, maar sinds ze een eindstation heeft - zoals ze dat zelf noemt - durft ze eindelijk te ademen.

Dat gunt ze ook andere mensen met psychisch lijden. Hoewel volgens het Expertisecentrum Euthanasie het aantal zorgprofessionals dat nadenkt over hulp geven bij euthanasie toeneemt, zijn dat er nog altijd veel minder dan de vraag ernaar.

"Een lotgenootje staat nu bijvoorbeeld al 2,5 jaar op de wachtlijst voor een intakegesprek. En dan moet het hele traject nog beginnen, wat 6 tot 9 maanden duurt." Sandra is bang dat mensen met een doodswens zich door de lange wachtlijsten niet meer aanmelden. Dat ze het dan maar zelf doen. "Dat vind ik echt ontzettend triest. Iedereen heeft het recht om op een humane manier te gaan."

Met dit interview hoopt Sandra 'psychiaters te prikkelen'. "Als er maar een paar psychiaters zijn die dit lezen en bij zichzelf denken: hier kan ik iets in betekenen, dan heb ik mijn doel bereikt."

Kaasplankjes

Haar 'datum' komt inmiddels aardig dichtbij. De laatste weken staan in het teken van een heleboel praktische dingen regelen. Zoals de rouwkaarten. En kaasplankjes voor na de uitvaartdienst. Lachend: "Ik ben een echte kaasliefhebber. Ik wil dat mijn gasten na afloop een borrel kunnen drinken, dat ze kaas kunnen eten."

Afscheid nemen is, logisch ook, een groot thema op dit moment. "Ik heb mijn vrienden gevraagd welke herinnering ze nog zouden willen maken met mij? Zo ben ik met mijn zusje een weekend weggeweest, naar Utrecht. We hadden een hotelkamer direct aan de gracht. En met een vriend ga ik komende week naar een concert van zangeres Wende Snijders."

Rustig wegglijden

"Zullen we zo langzamerhand trouwens teruggaan?", stelt Sandra voor, na een wandeling van ongeveer anderhalf uur. Ze is wat stiller geworden. "Ik begin een beetje moe te worden", legt ze uit. Tussendoor even pauzeren was er niet bij, omdat de bankjes kletsnat waren.

Het is goed zo. Mijn leven was 20 jaar lang uitzichtloos

Of ze nog iets wil vertellen wat ze nog niet verteld heeft, voordat we afscheid nemen? Ze denkt even na en schudt haar hoofd. "Het is goed zo. Mijn leven was 20 jaar lang uitzichtloos. Steeds diende zich een nieuwe behandeling aan of een nieuwe pil en kreeg ik een beetje hoop. Maar telkens ging het weer mis en kwam de uitzichtloosheid weer terug. Het gevoel van falen, het strenge stemmetje in mijn hoofd. Sinds ik groen licht kreeg voor euthanasie heb ik weer uitzicht."

Denkt ze dat er iets is na de dood? Sandra hoopt in elk geval van niet. "Mijn wens is dat ik rustig wegglijd en dat het dan eindelijk rustig is. Maar stel, er is wel iets, dan hoop ik dat ik terechtkom in een eeuwige techno-party, waar je lekker kunt dansen. Dat lijkt me fantastisch."

'Zeg het gewoon'

"Oh wacht, ik heb nog wel iets!" Sandra's ogen lichten op als ze vertelt hoeveel steun ze haalt uit de vele lieve berichten die ze van vrienden en kennissen ontvangt. "Ze vertellen me dat ze zoveel bewondering voor me hebben. Dat ze me zo'n mooi mens vinden, zo spontaan en dat ze van me houden. Allemaal positieve dingen over mij."

Dat zette haar aan het denken: "Waarom zeggen we dit soort dingen vaak pas als we weten dat iemand gaat overlijden? Ik zou aan iedereen willen meegeven: als je van iemand houdt, iemand waardeert, zeg dat dan gewoon, wacht daar niet mee."

"Je weet nooit hoe iemand zich voelt. Het kan een enorme oppepper zijn om te horen dat je ertoe doet. Ik denk dat ik er, vooral toen ik jonger was, veel aan had gehad om dit soort dingen te horen."

Bekijk ook

• 

  113 Zelfmoordpreventie snapt ophef over het in geld uitdrukken van een zelfdoding, maar staat er nog steeds achter

  • 12-11-2021

Soms laat je een product in de winkel liggen. Niet om de prijs, maar uit protest tegen het bedrijf of land erachter. Nu Trump importheffingen oplegt, merken we in de chat discussie over Amerikaanse producten. We beantwoorden jullie vragen over boycots.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraar Internationale Economie Harry Garretsen (Rijksuniversiteit Groningen) en historicus Maartje Janse (Universiteit Leiden).

1. Heeft het nut als ik als consument producten niet meer koop?

"Ja, een spontane consumentenboycot kan bedrijven of landen wel degelijk raken: in reputatie en in de portemonnee", begint hoogleraar Garretsen. "Je ziet dat nu bijvoorbeeld gebeuren met Tesla. Omdat sommige consumenten het niet eens zijn met het gedachtegoed van Elon Musk, keldert de verkoop van Tesla-auto's in Europa."

"Consumenten hebben een bijzonder soort macht", antwoordt historicus Janse. "Als individuele consument heb je niet zoveel invloed, maar als collectief wel. Zeker wanneer een overtuiging om producten niet te kopen breed gedeeld wordt, in Europa of zelfs wereldwijd."

Het idee achter een boycot is simpel, vervolgt ze: "Als wij samen onze krachten bundelen door dit product niet meer kopen, dan kan het bedrijf of land daar zoveel last van hebben dat ze hun strategie wijzigen. Het is een manier om invloed proberen te krijgen op beleid. En de geschiedenis laat zien dat dit kan slagen."

Janse doet als historicus onderzoek naar protesten, waaronder boycots. Ze wijst op het oudste voorbeeld dat bekend is van een grootschalige boycot. "In 1791 besloten een half miljoen Britten geen suiker meer te kopen die afkomstig was van plantages waar tot slaaf gemaakten onder dwang werkten. Mensen realiseerden zich: 'Als ik suiker koop die in zulke omstandigheden is geproduceerd, ben ik medeverantwoordelijk.' Het parlement wilde niet luisteren, dus namen burgers zelf het initiatief," vertelt ze. "Het was best een succesvolle actie: de verkoop van deze suiker daalde met een derde."

2. Hoeveel consumenten moeten een product boycotten voordat die zinvol is?

"In hoeverre een bedrijf of land precies geraakt wordt, hangt af van het type boycot", zegt econoom Garretsen. "In principe is een boycot een actie vanuit consumenten die het niet eens zijn met beleid, en daarover zeggen: 'Dit willen we niet meer.' Als zij besluiten producten niet meer te kopen, kan dit bedrijven of landen zeker raken."

"Daarvoor is het niet per se nodig dat miljoenen mensen stoppen met het kopen van een bepaald product", zegt hij. "Vaak blijken lagere percentages al genoeg. Net als bij protesten en demonstraties, kunnen kleinere groepen al iets in beweging zetten."

"Een kleinere groep kan de reputatie van een bedrijf of land al beïnvloeden", verklaart de hoogleraar. "Social media spelen hierin natuurlijk een rol. Daar verspreiden acties zich snel. Zelfs wanneer de omzet van een bedrijf nog niet gekelderd is, kan een bedrijf dan toch al angst voelen voor imagoschade. Het voelt zich aangesproken of genoodzaakt om beleid te veranderen, zeker wanneer het bedrijf veel concurrentie heeft."

Toch is een boycot nog effectiever als die niet alleen gebaseerd is op de vrijwilligheid van consumenten, maar ook formeel via politiek en wetgeving wordt afgedwongen, legt Garretsen uit. "Wanneer een overheid zegt: dit product mag het hele land niet meer in. Dat gebeurt bijvoorbeeld met Russische producten. Daar trekt de overheid een grens in hoe we met die producten omgaan. En is er in feite een formele boycot."

Bekijk ook

• 

  Havenvakbond wil complete boycot van Russische kolen, olie en gas: 'Er zit bloed aan lading uit Rusland'

  • 10-03-2022

3. Is een boycot niet gewoon om jezelf beter te voelen?

"Consumenten boycotten inderdaad omdat ze zich daar beter bij voelen. Als je iets doet waarvan jij denkt dat het zin heeft, dan voel je je daar goed over", zegt Janse. Maar dit vindt ze geen reden om boycots af te schrijven. Integendeel.

"Het is wat simplistisch enkel te kijken naar het directe effect van een boycot op beleid. Want het heeft ook een grote waarde voor individuen en groepen, en die is ook belangrijk. In plaats van je machteloos te voelen, heb je het idee dat je gedrag ertoe doet."

"Een boycot gaat ook over ergens voor staan, laten zien wat je waarden zijn. Het is een expressie van wie jij als consument wil zijn", licht ze toe. "Ook kan het het groepsgevoel versterken. Een beweging om meer Europees te kopen, versterkt bijvoorbeeld niet alleen de economie, maar versterkt ook het Europese wij-gevoel."

4. Hoe moeilijk of makkelijk is het om een volledige boycot van de Verenigde Staten te realiseren?

Een volledige boycot lijkt Garretsen moeilijk te realiseren. "Oproepen om te boycotten richten zich vaak op de typisch Amerikaanse producten, zoals whiskey. Maar er zijn natuurlijk heel veel dingen die we uit de Verenigde Staten halen. Bijvoorbeeld halffabrikaten die in producten verwerkt zijn, of diensten van Google of Apple. Een volledige boycot zou ook daarover moeten gaan, maar dat wordt al snel ingewikkelder. En dan rijst de vraag of we dat wel willen."

"Een volledige boycot is bovendien niet alleen economisch, maar gaat ook over sport en cultuur", zegt Janse. Ze geeft het voorbeeld van de anti-apartheidboycots van Zuid-Afrika in de jaren 70 en 80. "Dat waren niet alleen economische acties om bijvoorbeeld geen Zuid-Afrikaanse sinaasappelen meer te consumeren."

Al vanaf 1964 mocht Zuid-Afrika niet meer meedoen aan de Olympische Spelen. "Later drongen de Verenigde Naties erop aan om alle culturele en sportieve banden met het land te verbreken. Artiesten traden er niet meer op."

"Je ziet dat er nu ook zo'n oproep tot culturele boycot is tegen Israël. Mensen zeggen: ook daar is een apartheidsregime aan het ontstaan. Universiteiten moeten niet meer met het land samenwerken. Het land moet niet meer mee mogen doen aan het Songfestival. Dit gaat dus ook verder dan het niet meer kopen van Israëlische producten."

"Ik zie Amerika nog niet zo snel in die hoek van Zuid-Afrika en Israël belanden", vervolgt ze. "Maar Amerika is zichzelf wel aan het isoleren. En de vraag is of dit ook invloed gaat hebben op culturele uitwisseling. Je hoort bijvoorbeeld al wel van mensen dat ze niet meer naar Amerika op vakantie willen gaan. Dat is ook een vorm van boycot."

Bekijk ook

• 

  1 op de 10 fans kijkt dit jaar niet naar Eurovisie Songfestival, uit protest tegen deelname Israël

  • 09-05-2024

5. Gaan winkels aangeven uit welke landen producten komen, bijvoorbeeld met stickers?

"Traditioneel is een boycot gericht op een product of bedrijf. Maar je ziet ook dat een boycot breder gericht kan zijn op een land: er wordt dan wel een product gekozen, maar het is eigenlijk niet om dat specifieke product te doen. Dat product staat symbool voor iets groters." Dit zie je nu met Amerikaanse producten gebeuren, volgens Garretsen.

"Het is consumenten niet per se te doen om bijvoorbeeld Amerikaanse whiskey, of McDonalds, maar dit soort producten of bedrijven symboliseren hun opvatting over waar Amerika onder Trump mee bezig is", zegt hij. "Consumenten willen een signaal afgeven tégen Trump: 'Er zijn grenzen, we pikken niet alles.'", zegt Janse hierover.

Er zijn landen waar labels op producten worden geplakt om hun herkomst aan te geven. Zo heeft Denemarken stickers die wijzen op Europese herkomst, en wordt in Canada opgeroepen om Canadian First - producten gemaakt in Canada - te kopen. "Dit zijn eigenlijk voorbeelden van een soort omgekeerde boycots, om producten uit eigen regio te kopen."

Een meerderheid van de deelnemers aan het Opiniepanel-onderzoek wil dat Nederlandse supermarkten labels plakken op Europese producten. Twee derde van de deelnemers (68 procent) lijkt dat een goed idee.

Bekijk ook

• 

  Beurzen wereldwijd al dagen flink in de min, wat kunnen beleggers doen? 'Elke daling in verleden leek achteraf goede kans'

  • 07-04-2025

Supermarktbranche: 'Consument moet weloverwogen kunnen kiezen'

Vermelding van het land van herkomst is niet op elk product verplicht. Volgens Europese en Nederlandse regels moet de herkomst op het etiket staan in een paar situaties, bijvoorbeeld bij onbewerkt vlees, eieren, vis en zeevruchten, groente en fruit, olijfolie en honing. Ook geldt deze verplichting wanneer het ontbreken van herkomstinformatie de consument kan misleiden, bijvoorbeeld bij producten met geografische aanduidingen zoals vlaggen.

Volgens supermarktbranchevereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) moeten consumenten 'weloverwogen kunnen kiezen welk product met welke herkomst zij kopen. Het juist en volledig etiketteren van producten is daarom van belang'.

Het CBL laat weten dat supermarkten zelf verantwoordelijk zijn voor de juiste etikettering van huismerkproducten. Bij A-merken ligt die verantwoordelijkheid bij de fabrikant. Het CBL heeft verder geen informatie over individuele assortimentskeuzes en voorkeuren van consumenten in het koopgedrag wat betreft herkomst van producten.

6. Hoe raakt een boycot een land anders dan tegenheffingen?

"Importheffingen zijn minder moreel geladen dan een boycot", zegt Garretsen. "Die hoeven niet per se iets goeds of fouts te betekenen. Landen kunnen gewoon blijven handelen. Alleen maakt een van de twee, of beide, het duurder. Het is van een andere orde wanneer een land zegt: 'Ik wil jouw producten helemaal niet meer.'"

"De laatste stand van zaken is dat het voor Europa misschien toch lijkt mee te vallen met de Amerikaanse importheffingen. Maar wat Amerika en China nu onderling doen - steeds hogere en hogere importheffingen - gaat op den duur in de praktijk over in een boycot. Dan kunnen Chinese producten niet meer naar Amerika geëxporteerd worden, en Amerikaanse producten niet meer naar China. Als dat doorgaat, escaleert een handelsoorlog in een handelsboycot."

"De impact van boycotacties tegen Amerika lijkt op de korte termijn misschien gering", zegt Janse. "Maar als je het bredere plaatje bekijkt, dan besef je dat een boycot onderdeel is van het grotere fenomeen dat een land z'n status verliest. Amerika verliest een deel van de invloedsfeer die het na de Tweede Wereldoorlog heeft gekregen. En mensen zien Amerika niet langer vanzelfsprekend als een betrouwbaar land."

Een gesprek starten met een onbekende in de trein of bij de bushalte? Dat gebeurt steeds minder. Velen doden hun tijd liever door te scrollen op hun telefoon of met een koptelefoon op. Niet Merijn, hij praat juist graag met mensen die hij niet kent.

"Ik denk dat ik er 7 jaar geleden mee begon", vertelt de 32-jarige Merijn Ruis over de gesprekken die hij aangaat met zijn medereizigers. Af en toe deelt hij hier verhalen over op zijn LinkedIn-pagina. "Dat doe ik nu ongeveer 1 jaar, en de reacties zijn heel erg warm. Het raakt heel veel mensen."

'Het geeft hoop'

Merijns reisverhalen worden door duizenden mensen gelezen. "Ze zeggen dat het ze een beetje hoop geeft en geven aan hoe belangrijk ze het vinden om met onbekenden in gesprek te blijven gaan."

Want tegenwoordig is het aanknopen van een gesprek met iemand die je niet kent niet meer zo vanzelfsprekend. Uit verschillende studies blijkt dat mensen steeds minder met elkaar praten vanwege de onzekere en ongemakkelijke gevoelens die hierbij komen kijken: we zijn bang voor afwijzingen en willen anderen niet storen.

Niemand durft

Een zo'n onderzoek werd afgenomen door de Universiteit van Chicago en belandde 7 jaar geleden in Merijns schoot. "Het heet 'Mistakenly Seeking Solitude' en gaat over het voeren van gesprekken in het openbaar vervoer", vertelt hij. "Daaruit bleek dat mensen vaak denken dat ze er niet blij van worden. De meest gehoorde reden dat we het niet doen, is dat we denken dat anderen er niet op zitten te wachten. Het voelt misschien een beetje ongemakkelijk."

"Maar het blijkt ook dat, als ze het eenmaal wél doen, iedereen er eigenlijk blij van wordt." Toen Merijn dat las, ging hij daar zelf mee experimenteren. "Ik sprak allemaal mensen aan die mij aardig leken, maar ook mensen die me niet aardig leken. Veruit de meerderheid is superleuk en vriendelijk."

Verbinding maakt gelukkig

Als spreker over de wetenschap van geluk ziet hij ook de 'noodzaak' van dit soort gesprekken in, vertelt Merijn. "Het in contact blijven met elkaar is belangrijk, want de gelukkigste mensen investeren in relaties, in het contact", weet hij. "Verbinding is een grote voorspeller van geluk."

Volgens de meest recente cijfers van de Rijksoverheid voelt zo'n 48 procent van de volwassenen in Nederland zich eenzaam. Dat heeft invloed op de kwaliteit van leven. "Als ik dat lees, vind ik dat gewoon heel verdrietig. En daarom is het belangrijk om dit te doen", vertelt Merijn over zijn gesprekken.

Bekijk ook

• 

  Een eetclub tegen eenzaamheid onder jongeren, Merche begon er eentje: 'Iedereen is welkom'

  • 25-08-2024

'Dit is mijn tegengif'

Hij ziet het aanknopen en voeren van deze gesprekken als een oplossing voor de toenemende eenzaamheid in de maatschappij. "Dit is voor mij een beetje het tegengif voor polarisatie en voor eenzaamheid. Ik geloof echt dat dit heel veel kan veranderen."

"Want echt, mensen van wie je denkt dat ze heel anders zijn dan jij, die zijn dan zoveel aardiger en leuker. En dat is echt heel tof om te merken."

Mensen zijn aardiger dan gedacht

Door de gesprekken ontdekt Merijn ook welke vooroordelen hij als mens met zich meedraagt. Vaak zijn die, naar eigen zeggen, niet terecht. "Als ik dan met iemand een gesprek voer, dan blijkt die persoon heel anders te zijn dan ik dacht."

"Dan zie je eigenlijk dat heel veel mensen heel aardig zijn, en het beste met je voor hebben", vertelt hij. Dat geeft hem een vertrouwd gevoel. "Je voelt dan dat er overal gewoon vriendelijke mensen rondlopen. En daar mag je dus ook op vertrouwen."

'Spanning gaat nooit helemaal weg'

Maar toch blijft het spannend, afstappen op een onbekende. Ook voor Merijn. "In het begin zei ik vaak iets als er dan iets opviel of zo. Bijvoorbeeld een vertraging met de trein, want dan kun je makkelijk een gesprek beginnen. Maar ik vond het wel heel spannend om uit het niets te beginnen", vertelt hij.

Ondertussen is hij daar overheen gestapt. Nu vraagt hij anderen hoe hun dag beviel. "En dat vind ik nog steeds wel spannend hoor. Dat gevoel gaat niet helemaal weg. Alleen, soms zit ik dan naast iemand en denk ik: 'Ik probeer het maar gewoon'."

Liever kletsen dan scrollen

"Ik heb zelf soms de overtuiging dat mensen er niet op zitten te wachten, maar ik merk toch ook vaak dat mensen juist leuk reageren", gaat Merijn verder. "Zelfs mensen die een koptelefoon op hebben."

En het loopt vaak uit tot een gezellig gesprek. "Voor je het weet ben je een uur met iemand aan het kletsen in de trein. De tijd gaat dan zo snel. Terwijl in het andere geval zou ik gewoon op mijn telefoon hebben zitten scrollen. En die andere persoon trouwens ook, dus dat is ook grappig."

Het lukt niet altijd

Maar het gaat niet altijd goed. Soms hebben andere reizigers geen behoefte aan een gesprek, vertelt Merijn. "Zo zat ik laatst tegenover een jongen en die zat echt in zijn eigen wereld. Ik vond hem er een beetje verdrietig uitzien, dus ik probeer dan toch een gesprekje."

Helaas gaf zijn gesprekspartner mondjesmaat antwoord. "Het gesprek slaat dan helemaal dood. Ik had vier vragen gesteld, had heel even een klein lachje gezien, maar ik merkte gewoon: als ik nu ga doorvragen, wordt het een soort interview. Dus dan laat ik het ook maar."

'Het is ook weer niet zo erg'

De twee zaten daarna nog een tijdje in stilte naast elkaar. "Dat is dan wel echt een beetje ongemakkelijk. Maar uiteindelijk staat die persoon op en dan is het weer klaar. Dan is dat gevoel ook weer weg."

"In je hoofd is dat eigenlijk het ergste wat er kan gebeuren, maar als je het dan ervaart, merkt je eigenlijk dat het ook weer niet zo erg is", heeft Merijn geleerd van die ervaring. "En het gebeurt niet vaak. Ik schat dat dat maar in 5 procent van de gevallen voorkomt."

Levenslessen

Hij leert ook van de positieve ervaringen, vertelt hij. Het zijn dan vaak levenslessen, die hij wel kent maar die hij toch vaak weer vergeet. "Bijvoorbeeld een buschauffeur die het dan heeft over dat hij veel stress ervaart en dan vertelt dat hij de tijden op zijn scherm afplakt."

"Hij zei: 'Want ik heb er uiteindelijk geen controle over en ga slechter rijden door de stress. En zo ga ik gewoon lekker relaxed door de dag heen. Als ik ergens te laat aankom, dan is dat dan maar zo. Je kunt niet veel aan omstandigheden doen. Maar je reactie, daar kan je wel iets aan doen'. En daar denk ik nog wel eens aan."

Bekijk ook

• 

  Maaike is als AutoMaatje chauffeur en luisterend oor voor hulpbehoevenden: 'Op een simpele manier kan ik helpen'

  • 19-01-2025