Op haar 21ste zag Noa van Hagen euthanasie als de uitweg. Ze had al jaren van jeugdhulpverlening en ggz-behandelingen achter de rug en nog steeds nachtmerries en suïcidale gedachten. Toch trok ze haar euthanasieverzoek na een tijdje weer in.

Het is inmiddels 3 jaar geleden dat Noa van Hagen een euthanasieverzoek deed bij het Expertisecentrum Euthanasie. "Ik geloofde op een bepaald moment echt dat mensen beter af waren zonder mij."

Buitengesloten en gepest

Op dit punt belandde ze na jaren van psychische problemen en crisisopnames. Al op de basisschool had Noa het moeilijk. Ze werd buitengesloten en gepest en dacht veel na over zware thema's als de dood en rampen.

Op haar 15de ontwikkelde ze onder de ogen van haar ouders een alcoholverslaving waardoor alles nog veel moeilijker werd.

'Alle remmen gingen los'

"Alcohol en drugs maken je niet een socialer persoon. Niemand begreep mij in die tijd", blikt Noa terug. "Mijn ouders hadden bij verslaving het beeld van een rondzwervende man met een Albert Heijn-tasje en een blik bier in zijn hand. Maar het gebeurde gewoon in hun eigen huis, met hun eigen kind."

"Ik dronk thuis, ook als ik op school hoorde te zijn. En was dan grenzeloos. Ik ben een paar keer in het ziekenhuis beland, want ik stopte gewoon niet. Alle remmen gingen los."

Van crisisplek naar crisisplek

De relatie met haar ouders kwam steeds meer onder druk te staan en Noa belandde in de jeugdzorg waar ze van crisisplek naar crisisplek ging.

"Ik ben veertien keer overgeplaatst in de jeugdhulpverlening in nog geen 2 jaar tijd. Soms was ik ergens een nacht of een week of hooguit 3 maanden. Dus je kunt je niet hechten, je kunt niet verbinden. Je kunt niet vertrouwen op de hulpverleners, de nieuwe mensen die je leven binnenkomen."

'Zag geen andere uitweg'

Het ging slechter en slechter met Noa en ze belandde regelmatig in het ziekenhuis. "Ik denk wel een keer of tien. Door een overdosis en op een gegeven moment ging ik ook zelfmoordpogingen doen, omdat ik niet echt meer een andere uitweg zag dan de dood."

Op haar 21ste, opvallend genoeg juist in een tijd dat het beter met haar ging, besloot ze dat ze euthanasie wilde.

'Het leven overviel me'

Noa: "Ik heb me twee keer laten opnemen voor een trauma-behandeling. Ik heb me in twee klinieken laten behandelen voor mijn verslaving en het lijden bleef. En toen dacht ik: wat is er dan nog hierna? Als ik me nog steeds zo slecht voel en zoveel nachtmerries heb en klachten en suïcidale gedachten?"

"Het leven overviel me gewoon heel vaak op een heel intense manier. Ik dacht: geef mij dan maar een vriendelijke dood. Dat leek me beter dan dat ze mij in stukjes bij elkaar moesten rapen. Dat vond ik geen fijn vooruitzicht. Plus iedere keer dat ik een zelfmoordpoging deed, was de hele omgeving en de hele familie in rep en roer."

'Ik wil leven'

Noa meldde zich aan bij het Expertisecentrum Euthanasie, maar trok na een tijdje haar verzoek toch weer in. Er gebeurden een aantal positieve dingen en tijdens een vakantie voelde ze dat ze wilde leven. "Ik had een hele zware wandeling gemaakt door de bergen en ik begon plezier te ervaren in mijn eentje. Ik genoot van de omgeving, van de rust. Ik weet nog dat ik boven aan die bergtop stond en dacht: 'Ik wil leven.'"

Ik weet ook nog dat ik toen meteen mijn ouders had gebeld en heel erg moest huilen. Ik voelde me ook heel schuldig. Ik excuseerde me voor alle moeilijkheden die ik hun had bezorgd."

Serieuze wens

Noa realiseert zich dat haar verhaal 'romantisch' klinkt. Iets wat ze iedereen gunt. Maar ze weet ook nog heel goed hoe serieus haar euthanasiewens destijds was.

"Ik denk wel dat het een serieus euthanasieverzoek was, want heel soms voel ik het nog. Als ik heel moe ben in combinatie met een ingrijpende gebeurtenis, dan voel ik even hoe groot dat was. Ik kan niet precies uitleggen hoe dat is weggegaan, maar ik ben wel heel blij dat dat zo is."

Jeugdhulpverlening verbeteren

Inmiddels is Noa 24 jaar en zet ze haar ervaringen in om de jeugdhulpverlening te verbeteren. Zo is ze de drijvende kracht achter Steunpunt Avalon, een organisatie voor jongeren tussen de 15 en 23 jaar die 'worstelen met zichzelf en hun bestaan'.

Ze probeert jongeren concrete hulp te bieden in acute situaties en wil met haar inzichten de hulpverlening verbeteren. "Ik weet nu ook - en dit is wat mensen altijd tegen me zeiden en dat ik daar toen niks mee kon - dat als je er zo middenin zit: hou vol, het wordt weer minder, daar kon ik toen niks mee maar nu voel ik het wel zo."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."