Grote meerderheid voorstander van recht op euthanasie, maar bij psychisch lijden vinden mensen het moeilijker

Hoewel er wettelijk geen onderscheid wordt gemaakt tussen euthanasie door fysiek of psychisch lijden, hebben meer mensen moeite met euthanasie vanwege psychische aandoeningen. Zij zijn niet de enigen: artsen vinden dit zelf ook heel ingewikkeld.

In aanloop naar de Week van de Euthanasie, van 6 tot en met 12 februari, onderzocht het EenVandaag Opiniepanel samen met omroep HUMAN hoe mensen denken over dit onderwerp.

Veel steun voor recht op euthanasie

De steun voor euthanasie in het algemeen is al jaren hoog: op dit moment vindt 93 procent dat het in principe moet kunnen. Voor euthanasie vanwege psychisch lijden is ook een meerderheid, al is de steun daar wel lager. Zeven op de tien (71 procent) zijn voorstander van dat recht.

Zij vinden het belangrijk dat mensen zelf over hun leven kunnen beslissen als het echt niet meer gaat. "Je kunt beter waardig afscheid nemen dan zelf een eind aan je leven maken. Dat is veel humaner, zeker voor de familie."

Vragen bij jongeren

Toch zijn er wel meer mensen die daar moeite mee hebben. Een op de acht zegt het niet te weten, maar 16 procent is tegen euthanasie bij psychische aandoeningen. Dat zijn vooral jonge mensen, onder de 35. Van hen is een kwart (24 procent) tegen het recht op euthanasie bij psychisch ondraaglijk lijden. Bij deze groep leven vooral veel vragen en zorgen.

Ze vragen zich bijvoorbeeld af hoe je kunt vaststellen of iemand psychisch ondraaglijk lijdt. "Dat lijkt me moeilijker dan bij lichamelijk lijden, bijvoorbeeld bij ziektes als kanker", zegt iemand. Ook zijn ze bang dat een doodswens een symptoom kan zijn van de ziekte en dat het met een goede behandeling kan verbeteren.

Belastend voor artsen

Ook artsen worstelen met euthanasie bij psychisch lijden. In de euthanasiewet staat dat het lijden van een patiënt die euthanasie wil, ondraaglijk en uitzichtloos moet zijn. Dat betekent dus dat diegene niet meer kan genezen.

"Bij terminale kanker kun je dat vaststellen, omdat diegene doodgaat. In de psychiatrie is dat een totaal ander verhaal, want die aandoeningen zijn niet dodelijk", legt psychiater Sisco van Veen uit. Hij promoveerde in 2022 op euthanasie in de psychiatrie. "Je maakt een eind aan het leven van iemand die lichamelijk gezond is, dat is voor artsen ontzettend belastend."

Honderden behandelingen mogelijk

In de psychiatrie is het moeilijk om eenduidig te stellen dat iemand is uitbehandeld, zegt Van Veen. "Psychiatrie is een veel vager vak. Wij hebben geen hersenscans en bloedtesten, wij kunnen niet iets wegsnijden of bestralen", vertelt Van Veen. "Dat maakt die term, 'uitbehandeld', bij ons zo ingewikkeld."

Voorzitter Fransien van ter Beek van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) is het daarmee eens. "Voor psychische aandoeningen zijn soms honderden, misschien wel duizenden behandelingen mogelijk", legt ze uit. "Dus dan voldoen mensen niet aan het criterium 'uitbehandeld'. Maar het is in een mensenleven natuurlijk niet te doen om al die therapieën te proberen."

Wachtlijst van 2 jaar

In 2021 werd 7.666 keer euthanasie gemeld in Nederland. Daarvan ging het 115 keer om euthanasie vanwege een of meerdere psychiatrische aandoeningen: een stijging van 30 procent ten opzichte van 2020. Bijna driekwart werd uitgevoerd door het Expertisecentrum Euthanasie, maar daar zijn de wachtlijsten inmiddels opgelopen tot 2 jaar.

"Tijdens deze lange wachttijd is meestal geen goede ondersteuning beschikbaar voor de patiënt", vertelt Van Ter Beek. "Bovendien is die wachttijd voor mensen die het psychisch lijden als uitzichtloos en ondraaglijk ervaren, niet altijd op te brengen. Dat heeft soms gruwelijke gevolgen, namelijk dat mensen zelf uit het leven stappen."

Betere begeleiding van patiënt en arts

De NVVE maakt zich ernstig zorgen over de positie van deze groep patiënten. "Er moet op korte termijn actie worden ondernomen om de wachtlijsten te verkorten", vinden zij. Ook moeten behandelend artsen beter geholpen worden bij de begeleiding van mensen die uit het leven willen stappen.

Bovendien moeten mensen op de wachtlijst beter ondersteund worden. "De behoefte om uit het leven te stappen kan zelfs minder worden als er openlijk over de doodswens gesproken kan worden. Dat is natuurlijk een nog grotere winst."