Gedeeltelijk arbeidsongeschikten komen moeilijk aan een baan: 'Ik moet werken, maar niemand wil me hebben'

8 op de 10 mensen die deels arbeidsongeschikt zijn hebben moeite met het vinden van een baan. Ze worden geacht te werken en willen dat vaak ook, maar werkgevers willen liever van ze af of ze niet aannemen. En dat zorgt voor veel stress en geldproblemen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 1.826 mensen die gedeeltelijk of volledig zijn afgekeurd en een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen.

'Baas wilde van me af'

Mensen die tussen de 35 en 80 procent arbeidsongeschikt zijn, moeten eigenlijk bij hun huidige baas blijven werken of reïntegreren, maar in de praktijk gebeurt dat vaak niet. Uit cijfers van het UWV blijkt dat ongeveer de helft van deze groep helemaal niet werkt.

EenVandaag vroeg mensen die tussen de 35 en 80 procent zijn afgekeurd hoe hun baas reageerde waar ze voor werkten op het moment dat ze ziek werden. De helft (49 procent) van de ondervraagden heeft niet het gevoel dat de werkgever zijn best heeft gedaan om ze in dienst te houden of om ander passend werk te vinden. Soms is dat werk er niet of willen mensen zelf stoppen, maar veel werknemers voelen ook desinteresse en vijandigheid van hun werkgever vanaf het moment dat ze ziek worden.

Onder druk

Zo schrijven meerdere deelnemers dat ze onder druk zijn gezet om ontslag te nemen of om zich volledig te 'laten afkeuren'. "Ik had gewoon kunnen werken, maar er werd simpelweg medegedeeld dat als ze me nu niet afkeurden, ik te duur zou worden", beschrijft iemand de situatie. "Ik ben nog steeds heel boos hierover."

Een ander zegt dat een zieke werknemer als 'ballast' voelt voor de werkgever: "Een zieke voelt als een rem. Werk moet door, het team moet door, het leven gaat door, behalve voor diegene die ziek is. Dat is geen onwil, meer realiteit."

Alsof ik niks waard ben

Ook aan ander werk komen, blijkt heel lastig voor mensen die deels arbeidsongeschikt zijn verklaard. Van de deelnemers die naar een baan hebben gezocht sinds ze zijn afgekeurd, zeggen 8 op de 10 (80 procent) dat die heel moeilijk te vinden is. Veel mensen willen wel werken, maar de ondervraagden hebben massaal het gevoel dat werkgevers ze niet willen aannemen vanwege hun ziekte of beperking. "Ze willen je wel, gratis. Een onbetaalde ervaringsplek. Alsof je niets kan en niets waard bent", schrijft iemand.

Ze worden naar eigen zeggen gezien als de 'rotte appel' die onhandig is voor werkgevers en hekelen de manier waarop de wet rond arbeidsongeschiktheid nu werkt: "Die is gemaakt achter een bureau en geheel gebaseerd op goodwill van de werkgevers, die je liever kwijt dan rijk zijn."

Ook financieel geraakt

Dat mensen die arbeidsongeschikt raken hun voormalige salaris kwijtraken en vaak ook geen nieuwe baan vinden, heeft consequenties voor hun financiële situatie. Een derde (36 procent) van de ondervraagden die deels of volledig is afgekeurd, zegt in zijn of haar eentje niet te kunnen rondkomen van de uitkering en een eventueel salaris dat ze ontvangen. Eenzelfde groep redt het maar net.

Een arbeidsongeschiktheidsuitkering is maximaal 75 procent van je laatstverdiende loon. Dat is het hoogste percentage en geldt alleen voor mensen die volledig zijn afgekeurd, anderen krijgen minder.

Niks aan te doen

Deelnemers begrijpen dat de staat niet zomaar het volledige salaris kan doorbetalen, maar de terugval in inkomsten valt veel mensen zwaar. Helemaal, schrijven sommigen, omdat die wordt veroorzaakt door een gezondheidssituatie waar ze niks aan kunnen doen en die het leven vaak sowieso al moeilijker maakt.

"In mijn werkende leven verdiende ik goed. Het is zuur wat je aan inkomen overhoudt als je wordt afgekeurd", schrijft een deelnemer. "Het voelt soms alsof ik dubbel gepakt ben."

Opstapeling van moeilijkheden

Ook de procedures en gang van zaken rond arbeidsongeschiktheid geven driekwart (72 procent) van de ondervraagden stress. Mensen hebben het idee dat artsen vanuit een systeem van wantrouwen naar ze kijken: "Ze kijken wat je wel kan en of je niet meer kan dat je doet voorkomen. Alsof ik expres doe of ik weinig kan."

Daarnaast is de opstapeling van moeilijkheden voor velen zwaar. Zo zegt iemand: "Ziek zijn en daardoor je werk verliezen is al ongelofelijk stressvol. De financiële onzekerheid en het wantrouwen kan je er dan helemaal niet bij hebben."

Onvoldoende aandacht voor situatie

Mensen hebben soms het gevoel dat er vanuit het UWV onvoldoende aandacht is voor hun specifieke situatie, terwijl er beslissingen worden genomen die bepalend zijn voor hun leven. "Terwijl mijn dossier op zijn tafel lag, moest ik me uitkleden voor het onderzoek. Kennelijk wist hij helemaal niet wat ik mankeerde", beschrijft iemand wat hij heeft meegemaakt.

Deelnemers vinden het bovendien oneerlijk dat de mate van arbeidsongeschikt nu wordt bepaald op basis van het vorige inkomen. "Als ik een hoger salaris had gehad, dan was het percentage arbeidsongeschiktheid hoger geweest, dat is toch krom?"

UWV wil 'meer maatwerk bieden'

UWV zegt in een schriftelijke reactie te begrijpen dat de regels en procedures rond arbeidsongeschiktheid voor stress kunnen zorgen en 'probeert dit proces voor alle cliënten zo goed mogelijk te organiseren'. "Uit de reportage blijkt dat dit nog niet altijd lukt. Dit is bekend bij UWV en wij werken er hard aan om onze dienstverlening te verbeteren en hierin de menselijke maat beter naar voren te laten komen."

De uitvoeringsinstantie wil dat mensen 'zich gehoord, gezien en geholpen voelen'. "Onze dienstverlening moet daarom beter aansluiten op de mogelijkheden en wensen van onze cliënten. Dat houdt in dat UWV oogt heeft voor de menselijke maat en waar nodig maatwerk bieden. Dat doen we uiteraard binnen de ruimte die de wet- en regelgeving ons biedt."