Volgende week begint alweer de 29e klimaattop. Elk jaar komen tienduizenden deelnemers bij elkaar op deze toppen, maar hoe zinvol is dat nog? "Het gaat heel traag: 200 landen moeten het eens worden over elke punt en komma."

Agnes Schim van der Loeff is bezig haar koffer in te pakken en laatste voorbereidingen te treffen. Morgen vertrekt ze naar Azerbeidzjan waar ze namens de maatschappelijke organisatie ActionAid deelneemt aan de internationale klimaattop. "Ik ga me tijdens de top inzetten voor rechtvaardigere klimaatfinanciering en voor vrouwenrechten."

Slechte toegang tot water en voedsel

Vrouwen lijden vaak als eersten onder de gevolgen van klimaatveranderingen, vertelt Agnes. "Bij een klimaatramp lopen vrouwen wel 14 keer meer risico om te overlijden. Omdat zij minder toegang tot informatie hebben, maar ook omdat ze vaak de zorg dragen voor kinderen - en dus anderen eerst in veiligheid brengen."

Wanneer oogsten mislukken door extreem weer zien de medewerkers van ActionAid dat meisjes eerder uit school gehaald of uitgehuwelijkt worden. "En bij droogte lopen vrouwen en meisjes meer risico op seksueel geweld wanneer zij water moeten halen. Daar is nog veel te weinig oog voor."

'Rekening ligt bij arme landen'

"Daarnaast vinden we het heel belangrijk dat er sterke financiering komt", zegt Agnes. Ze merkt op dat de rekening nog steeds voor een groot deel bij arme landen wordt gelegd, terwijl die het minst schuldig zijn aan de oorzaak van klimaatverandering.

"Die landen hebben meer hulp nodig voor de energietransitie, voor aanpassingen aan een veranderend klimaat en voor het herstellen van al geleden schade."

Bron: EenVandaag

Massale bijeenkomsten

Er zijn dus al heel wat klimaattoppen geweest, maar halen deze massale jaarlijkse bijeenkomsten nog wel iets uit? Klimaatwetenschapper en voormalig onderhandelaar Leo Meyer denkt van wel: "Elke top vormt een belangrijke stap binnen het geheel."

De reeks van klimaattoppen begon in 1992, met het zogeheten Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering, ondertekend in Rio de Janeiro. "Dit verdrag was het eerste internationale document waarin landen erkenden dat klimaatverandering een gemeenschappelijk probleem is", vertelt Meyer. "Het verdrag riep landen op om de stijging van broeikasgassen in de atmosfeer te stoppen."

'Economieën niet ruïneren'

Vanaf medio jaren '90 nam Meyer namens Nederland deel aan diverse klimaattoppen om het Raamverdrag verder uit te werken. "Het verdrag was erg algemeen, daarbinnen moesten nog heel wat protocollen en werkplannen ontwikkeld worden."

Volgens de klimaatwetenschapper moesten de nodige veranderingen op een nette manier gebeuren: "Je moet geen economieën ruïneren. En mensen moeten de ruimte krijgen om zich aan te passen."

Meerderheid voor Kyoto-protocol

De volgende belangrijke stap was het Kyoto-protocol van 1997. Dat verdrag vormde de eerste bindende afspraak waarin geïndustrialiseerde landen doelstellingen kregen opgelegd om de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen te verminderen.

Maar pas in 2005 was het Kyoto-protocol voldoende af om het ook daadwerkelijk in werking te laten treden.

Concrete doelen in Parijs-Akkoord

"Tegelijkertijd waren die afspraken weer bouwstenen voor het Klimaatakkoord van Parijs", herinnert Meyer zich. Dat werd in 2015 tijdens de 21e Conferentie van Partijen (COP21) afgesloten.

"Het doel van dat akkoord is heel concreet", vertelt hij. "De opwarming van de aarde beperken tot ruim onder 2 graden Celsius, en bij voorkeur zelfs tot 1,5 graden, vergeleken met pre-industriële niveaus. Om dit doel te bereiken, moesten landen plannen opstellen en hun broeikasgasemissies aanzienlijk verminderen."

Stempel op klimaattop drukken

In Bakoe zijn straks weer tienduizenden deelnemers zoals Agnes Schim van der Loeff aanwezig. Namens ngo's, bedrijven en overheden proberen ze allemaal hun stempel op de klimaattop te drukken.

Heeft dat wel zin, als ook al zo'n 200 regeringen het eens moeten worden over elk detail van de diverse klimaatverdragen?

'Ingrijpen bij nutteloze discussie'

"In het voortraject is er al veel internationale samenwerking en dat gaat daar verder", vertelt Agnes. Zo gaat ze daar onder meer de onderhandelingen monitoren en meeluisteren.

"Daardoor krijgen we al een goede indruk", vervolgt ze. "'Zegt Saudi-Arabië dit, en de EU weer dat, verzandt het in een nutteloze discussie?' Of gaat het om een bepaald geldbedrag, en niet over de kwaliteit van hulp? Dan letten we goed op en dan kunnen we ook ingrijpen, bijvoorbeeld door media erop te attenderen, of door de aanwezige Nederlandse politici erop aan te spreken."

'Kleine stappen, en ook stilstand'

Deze 29ste top wordt gezien als cruciaal voor het financieren van klimaatmaatregelen. Bakoe staat daarom ook bekend als de 'finance COP'.

"Het gaat in kleine stappen vooruit, en vaak is er ook weer stilstand", vat klimaatwetenschapper Leo Meyer de lange reeks klimaattoppen samen. "Dat is ook niet zo gek als zo'n 200 landen het eens moeten worden over elke punt en komma. Maar ik ben toch blij met het mechanisme van de COP's omdat het alle landen bij elkaar houdt. En dat moet ook want het is een wereldwijd probleem."

'Ik heb vertrouwen'

"En er wordt het hele jaar doorgewerkt. Dat is de natuur van VN-verdragen: 'Als het nu niet lukt, dan gaan we volgend jaar door'", zegt Meyer.

"Ik heb vertrouwen in het systeem. Maar er wordt op dit moment nog onvoldoende gedaan, de klimaatproblemen worden zeker nog erger voordat we er grip op krijgen."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.