Voor veel Tweede Kamerleden is hun laatste werkdag aangebroken. Vanaf volgende week is het parlement met verkiezingsreces. Na de verkiezingen komt er een nieuwe lichting volksvertegenwoordigers en verdwijnt er veel parlementaire ervaring en kennis.

Ook het langst zittende Kamerlid verlaat politiek Den Haag: na ruim 25 jaar stopt SGP'er Kees van der Staaij. "Ik begon met respect voor de Kamer, maar ik eindig echt met liefde voor de Kamer." Waarom hij er nu mee stopt? "Ik vind het sowieso goed dat je op tijd van ophouden weet, het stokje overdraagt aan anderen. Daar komt bij dat ik zelf ook langzamerhand uitzag naar iets minder de hectiek van alle dag."

'Kan elke dag voorbij zijn'

D66'er Sjoerd Sjoerdsma wilde stoppen voordat hij cynisch zou worden, zoals hij bij collega's wel heeft gezien. Na 11 jaar vertrekt hij. "Ik heb eigenlijk altijd in mijn achterhoofd gehouden dat politieke levens kunnen eindigen in falen of in drama als je ze te lang doorzet. Dus je moet ze eigenlijk een beetje voortijdig op een gelukkig kruispunt afbreken."

Attje Kuiken van de PvdA kwam 17 jaar geleden in de Tweede Kamer: "Je zit hier omdat je een stem van jouw kiezer hebt gekregen. Je weet dat het alle dagen voorbij kan zijn en zo moet je er ook mee omgaan."

Intimidatie en bedreiging

Het werk in de Tweede Kamer is in de loop der jaren behoorlijk veranderd, zegt Sjoerdsma. Zo zijn de omgangsvormen verhard. Dat maakte hij ook mee toen Forum voor Democratie-Kamerlid Pepijn van Houwelingen tijdens een debat tegen hem zei dat hij voor een tribunaal zal worden gesleept vanwege zijn steun aan het coronabeleid.

"Ik zie dat er hier in de plenaire zaal dingen worden gezegd die hun effect hebben op de samenleving. Die hebben geleid tot intimidatie en bedreiging." Van der Staaij herkent wat Sjoerdsma zegt: "Ik denk wel dat ook door allerlei nieuwe partijen, die ook weer in een felle concurrentieslag zijn met elkaar, dat wel een beetje een aanjagende werking heeft."

Verdwijnen van ervaring

Van de 150 Kamerleden die bij de vorige verkiezingen zijn gekozen, zijn er inmiddels 20 vertrokken. Nog eens 44 mensen hebben laten weten niet weer verkiesbaar te zijn. Daarmee verdwijnt veel ervaring. Zorgelijk, vindt Kuiken: "Als je geen ervaring hebt, kun je ook minder goed zien hoe het in de loop van de jaren loopt: heel veel veranderingen kosten best wel wat tijd."

Iedereen heeft natuurlijk zijn eigen redenen om met het Kamerwerk te stoppen, aldus Van der Staaij. Hij vindt het vooral jammer als mensen maar heel kort in de Kamer zitten. "Je bent dan ervaring aan het opdoen en het is jammer dat je die dan niet meer kan inzetten."

'Geef mensen ook de kans'

De SGP'er pleit ervoor dat mensen langer in de Tweede Kamer blijven: "Het is de moeite waard." Hij heeft daarom ook een oproep aan de politieke partijen: "Geef mensen ook de kans. Zeg niet na 3 jaar weer: 'Volgens mij hebben we nog net weer een iets betere figuur ontdekt, laat die het maar eens proberen'."

Sjoerdsma vindt het niet zo'n probleem dat er veel ervaring verdwijnt. "Ik denk wat echt het verschil maakt, is dat mensen ideeën hebben, idealen hebben over hoe ze Nederland willen veranderen en zich daar vol op storten. Dat kunnen mensen zijn met veel ervaring en het kunnen mensen zijn die net komen kijken", zegt de D66'er.

Een prachtig ambt

De vertrekkende Kamerleden willen nog wel iets meegeven aan hun opvolgers. "Je wordt geleefd, maar blijf vooral zo dicht mogelijk bij wie je bent, wat je zelf belangrijk vindt en met welke idealen je de politiek in bent gestapt", zegt PvdA'er Kuiken.

"Zorg dat je als Kamerlid met één been in de wereld van de burger staat, dat je goed voeling houdt met wat bij burgers leeft", voegt Van der Staaij daaraan toe. "En zet dat andere been dan in de wereld van het bestuur neer, waarbij je eerst en vooral een vertegenwoordiger van de burger blijft. Dat is echt een prachtig ambt en de moeite waard om het zo in te vullen."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."