Boeren zien hun toekomst somber in: strengere Europese mestregels zijn de volgende klap. Maar de formatie van een nieuw, rechts kabinet biedt een sprankje hoop, want de meeste boeren gaan ervan uit dat die het stikstofbeleid van Rutte IV terugdraait.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag in samenwerking met vakblad Boerderij onder bijna 900 agrariërs met een eigen boerenbedrijf. Door het stikstofbeleid van de afgelopen jaren was hun toekomst al onzeker, maar nieuwe mestregels vanuit de Europese Unie maken hun bestaan, naar eigen zeggen, nog onzekerder. 7 op de 10 veehouders zeggen in het onderzoek dat die nieuwe regels de nekslag kunnen zijn voor hun bedrijf.
Zoveelste bittere pil
Vooral voor veehouders zijn de nieuwe Europese regels een zoveelste bittere pil. Zij mochten meer mest van hun dieren gebruiken op hun eigen land dan boeren in andere EU-landen. Maar die uitzondering vervalt, waardoor zij hun mest tegen betaling moeten laten ophalen.
"Mestafzet gaat me 30.000 tot 50.000 euro extra kosten", zegt een deelnemer. "En dan moeten we ook nog eens kunstmest terugkopen. Op papier is dat beter voor het milieu, in de praktijk vooral voor de grote kunstmestfabrikanten." Niet alleen veehouders hebben het lastig. Door alle problemen in de sector denkt een kwart dat hun bedrijf over 10 jaar waarschijnlijk of zeker niet meer bestaat.
Bekijk ook
'Het perspectief is weg'
Het gebrek aan perspectief, onder andere door steeds veranderend beleid, maakt het lastig voor boeren om een opvolger voor hun bedrijf te vinden. Sommigen raden het hun kinderen zelfs af om het bedrijf later over te nemen.
"Ik ben inmiddels murw geslagen door 6 jaar afbraakbeleid", vertelt een deelnemer aan het onderzoek. "Het perspectief is weg", gaat hij verder. "Mijn vier kinderen raad ik af om boer te worden, dit wil ik ze niet aandoen."
Wat is derogatie?
Nederlandse boeren mogen al jaren meer mest uitrijden dan andere Europese boeren, omdat Nederlands gras meer stikstof zou opnemen. Daardoor zou er in Nederland minder milieuschade zijn. In 2006 kreeg Nederland daarom een uitzonderingspositie - ook wel derogatie genoemd.
Maar de Europese Commissie is niet meer van overtuigd van het nut van de uitzondering. Mede door droogte in Nederland is de waterkwaliteit op veel plaatsen volgens de Commissie slecht. In 2026 mogen boeren daarom definitief minder mest uitrijden dan ze nu doen. Het gevolg is dat boeren mest overhouden die ze niet op eigen land kwijt kunnen.
Hoop op rechts kabinet
De hoop van boeren is gevestigd op een nieuw, rechts kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. Zo heeft maar liefst 85 procent er vertrouwen in dat een kabinet tussen die partijen meer opkomt voor boeren dan Rutte IV. "Hoe het vooruitschuiven in de afgelopen jaren ineens omsloeg in kapot maken, was een nachtmerrie", schrijft een boer in het onderzoek.
Een meerderheid van de boeren verwacht dat een nieuw kabinet met deze partijen het stikstofbeleid van de afgelopen jaren terugdraait (58 procent) en het stikstofdoel, de helft minder stikstofuitstoot in 2030, naast zich neerlegt. "Meer begrip, meer realisme, minder dwang. Dat mag je toch wel verwachten met een boerenpartij in het bestuur", schrijft een boer. De nieuwe coalitie moet verder Europese druk op Nederland om klimaatdoelen te halen zoveel mogelijk negeren, aldus de meeste ondervraagde boeren (62 procent).
Meer nadelen dan voordelen van EU
Zo hoopvol als boeren zijn over een nieuw kabinet, zo pessimistisch zijn ze over de Europese Unie. In de aanloop naar de Europese verkiezingen van begin juni heeft slechts 18 procent van de ondervraagde boeren vertrouwen in het samenwerkingsverband. Ondanks de subsidie die ze krijgen en de exportkansen die het hen oplevert, ervaren ondervraagde boeren eerder nadelen (43 procent) dan voordelen (27 procent) van de EU.
"Onredelijk beleid, grote mond, weinig daden. Alles zogenaamd voor het klimaat. Het afschaffen van de derogatie is daarvan een goed voorbeeld", vertelt een deelnemende boer. "Mest afvoeren en kunstmest aanvoeren. Hoe achterlijk kun je het bedenken?". Wel wil een meerderheid (66 procent), vooral omdat samenwerking goed zou zijn voor de Nederlandse economie en de landbouw, dat Nederland EU-lid blijft.
Stoppen met subsidies
Een grote groep (45 procent) snapt best dat ze van de Europese Unie moeten verduurzamen, maar noemt de voorwaarden die het stelt voor de subsidie die ze krijgen te streng. Ook na de recente tegemoetkomingen die de Europese Commissie deed na massale protesten van Europese boeren eerder dit jaar.
Sommige boeren pleiten in het onderzoek zelfs voor het afschaffen van dat subsidiesysteem: "Stop met subsidies. Ze zijn niet duurzaam en een zeer onbetrouwbare inkomstenbron. Ik heb liever meer vrijheid en de ruimte om producten te produceren waar de markt om vraagt." De meeste ondervraagde boeren (72 procent) zeggen zonder EU-geld ook rond te kunnen komen; 23 procent denkt van niet.
Over dit onderzoek
Aan het onderzoek, gehouden van 3 tot en met 17 april, deden 1.362 mensen mee die in de agrarische sector werken. 879 daarvan hebben, naar eigen zeggen, een eigen boerenbedrijf. Voor dit onderzoek is samengewerkt met landbouwvakblad Boerderij. EenVandaag heeft de vragenlijst opgezet in samenspraak met redacteuren van dit vakblad.
Boerderij heeft het onderzoek verspreid onder het ledenbestand van het tijdschrift. Na respons is de verhouding tussen verschillende soorten bedrijven en bedrijfsgroottes in het onderzoek in lijn met de daadwerkelijke verhoudingen in Nederland.
Agractie, LTO en Farmers Defence Force
Om te protesteren tegen de mestregels trokken boze Nederlandse boeren dinsdag naar Brussel, met steun van 8 op de 10 ondervraagde agrariërs. Hoewel deze actie in vergelijking met eerdere protesten rustig verliep, zei bijna de helft (43 procent) dat harde acties geoorloofd zijn om veranderingen af te dwingen.
Van de grotere boerenbelangenorganisaties krijgt Agractie, die het protest in Brussel organiseerde, het meeste vertrouwen (69 procent) van boeren. De oudste en meest invloedrijke organisatie, LTO Nederland, is met 57 procent vertrouwen iets minder populair. Boeren hebben het idee dat er veel verstand zit, maar LTO nog altijd te veel afhankelijk is van politiek Den Haag. Het fanatieke Farmers Defence Force (FDF) krijgt met 38 procent de minste steun. 'Geen realiteitszin', 'te extreem' en 'roept veel, maar denkt niet na' zijn omschrijvingen die ze voor FDF gebruiken.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
