Een op de drie gaat Mark Rutte missen als premier. Niet alleen bij VVD-kiezers is dat een meerderheid. Met een rechts kabinet in het verschiet, zijn ook de meeste kiezers van de voormalig coalitiegenoten weemoedig over zijn vertrek uit het torentje.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder leden van het Opiniepanel, op de dag dat Mark Rutte officieel wordt benoemd als nieuwe hoogste baas van de NAVO. De NAVO-ambassadeurs van de 32 lidstaten besloten daar vanochtend toe in een bijeenkomst in Brussel. Met een nieuw kabinet dat 2 juli op het bordes staat, en Dick Schoof als opvolger, komt er definitief een einde aan het recordpremierschap van Rutte.

Rutte joviaal en verbindend

Van alle kiezers gaan 'zijn eigen' VVD-kiezers hem het meest missen: 79 procent. Zij prijzen zijn 'joviale, spontane omgang met mensen' en 'de verbinding die hij altijd opzocht in de politiek'.

Ze betwijfelen tegelijk of opvolger Dick Schoof dat in zich heeft en wat dat voor de politiek in de komende jaren betekent.

Twijfels over Schoof

Al ging het laatste kabinet slecht uit elkaar over asiel, ook de meeste stemmers op oud-coalitiegenoten D66, het CDA en de ChristenUnie, zeggen Rutte te gaan missen als premier.

Ze noemen wel vaker dan VVD-kiezers ook smetten op zijn premierschap, maar zijn ze onder de streep lovend over hem: "Hij gleed overal soepel doorheen en deed dat op charmante wijze. Hij had persoonlijkheid, wat ik van 'die nieuwe' op het eerste oog niet kan zeggen", aldus een D66'er die de naam van Dick Schoof lijkt te zijn vergeten.

Gaan kiezers Rutte missen?

GroenLinks-PvdA'ers: wel goed gedaan, missen gaat te ver

Hoewel de helft van de GroenLinks-PvdA-kiezers (52 procent) vindt dat hij het goed heeft gedaan als premier, gaat het de meesten te ver om te zeggen dat ze Rutte gaan missen. Iets meer dan een derde van de kiezers van Timmermans (37 procent) gaat hem wel missen, maar een grotere groep (50 procent) vindt dat de recordpremier daar te veel fouten voor heeft gemaakt.

"Hij is de premier met de meeste parlementaire enquêtes, dat zegt alles. Groningen, de toeslagenaffaire alleen al. Het zag er vrolijk en soepel uit, maar dat vergeet ik niet." Toch zorgt het aankomende kabinet dat Rutte bij deze kiezers in een ander daglicht komt te staan. "Er kon niet snel genoeg een eind komen aan zijn premierschap, maar ik begin er met dit kabinet bijna heimwee naar te krijgen", zegt een GroenLinks-PvdA-kiezer in het onderzoek.

Premier van MH17 en corona

Terugkijkend op 14 jaar premierschap zijn het die vlekken, vooral Groningen en de toeslagenaffaire, die veel kiezers zijn bijgebleven. Maar de gebeurtenissen die het meest beklijven, zijn MH17 en de coronaperiode. Rutte had daar volgens panelleden een hele prominente rol die hij 'met verve' invulde.

Niet toevallig waren dat ook de periodes waar zijn vertrouwenscijfers tot ongekende hoogtes stegen. Vlak na de MH17-ramp, in juli 2014, steunde driekwart (74 procent) hem als premier. Dat is een schril contrast met het diepterecord van 17 procent vertrouwen een half jaar voor de ramp, toen kabinet Rutte 2 miljarden wilde bezuinigen. In de eerste coronagolf klom het vertrouwen naar vergelijkbare hoogtes: na zijn tv-toespraak steeg dat naar 75 procent. Rutte sluit zijn premierschap af met 36 procent vertrouwen in april dit jaar.

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.