radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe staat de formatie ervoor? Politiek commentator Joost Vullings ziet 'optimisme' in Den Haag

Hoe staat de formatie ervoor? Politiek commentator Joost Vullings ziet 'optimisme' in Den Haag
Informateur Kim Putters in het Tweede Kamergebouw
Bron: ANP

Over uiterlijk een week moet informateur Kim Putters aan de Tweede Kamer melden of er toekomst is voor samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Ondertussen ziet politiek commentator Joost Vullings iets dat hij al een tijdje niet heeft gezien: optimisme.

Informateur Putters heeft de hele week een-op-een-gesprekken gevoerd met Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB). Terwijl hij nu bezig is aan zijn eindverslag, lijken de fractievoorzitters ondertussen voorzichtig positief gestemd.

1. Joost, wat valt je vooral op in deze tweede formatieronde?

"Kim Putters gaat zeer zorgvuldig en doordacht te werk", ziet Vullings. "Hij heeft een plan, hij werkt ergens naar toe. En hij denkt ook: als je ze te vroeg met z'n vieren aan tafel zet, dan kan het lijntje breken. Wat ik hoor is dat er een vorm is gevonden waarvan ze alle vier zeggen er wel iets in te zien."

"Maar er zit ergens nog twijfel", zegt de politiek commentator. Sinds het vertrek van Omtzigt uit de eerste formatieronde hebben de vier onderhandelaars niet meer samen aan één tafel gezeten. "Je moet het heel voorzichtig opbouwen. Je wil pas die vier bij elkaar hebben als je zeker weet dat ze alle vier hun handtekening gaan zetten."

Bekijk ook

2. Hoe graag willen deze vier partijen op een of andere manier met elkaar samenwerken?

"De PVV en BBB stralen uit heel graag te willen samenwerken. Het liefst in een meerderheidskabinet, maar alle andere vormen zijn ook goed als dat tot samenwerking leidt", legt Vullings uit. "VVD en NSC hebben al vanaf het begin aangegeven een zekere afstand tot Wilders te willen houden en dat is en blijft het probleem", schetst hij.

Toch is er volgens hem iets opmerkelijks gebeurd de afgelopen week. "Voor het weekend leefde bij de onderhandelende partijen het idee dat het muurvast zat, dat het niks zou worden", blikt hij terug. "Toen kwam daar de podcast van De Telegraaf overheen waarin werd verteld hoe Omtzigt zich achter de schermen bij de formatie gedraagt. Het idee was: 'Nu is het helemaal stuk'."

"Maar maandag waren Yeşilgöz en Omtzigt bij Putters en dat is de dag die wordt gemarkeerd als het keerpunt", vervolgt hij. Wat er toen precies is gebeurd is niet duidelijk, maar sinds die dag zijn er volgens Vullings kleine stapjes vooruitgezet in de formatie.

3. Is er voldoende vertrouwen tussen de vier onderhandelende partijleiders?

"In ieder geval zijn er naast de gesprekken met Putters ook een-op-een-gesprekken tussen de partijleiders. Maar het vertrouwen is nog niet optimaal", weet de politiek commentator. "Het voelt heel broos aan, maar ze hebben alle vier geen alternatief. Ze zijn op dit moment veroordeeld tot elkaar."

Informateur Kim Putters heeft met alle partijen gesproken: hoe staat de formatie ervoor?

4. Wat zou de volgende stap van de informateur kunnen zijn?

Er zijn volgens Vullings twee opties voor Putters. "Of een dezer dagen komt het bericht dat alle twijfel weg is en de vier onderhandelaars zeggen: 'In deze vorm gaan we samenwerken.' Ik vermoed een vormvariatie op extraparlementair. Of dat moment komt niet, en Putters schrijft in zijn brief aan de Tweede Kamer dat er een kansrijke vorm is om samen te werken. En dat hij adviseert daarover verder te praten, want over details is nog geen overeenstemming. Denk bijvoorbeeld aan: wie levert er wel of geen ministers."

Zo'n extraparlementair kabinet wordt door de vier partijen gedefinieerd als een lossere band tussen de Kamerfracties en het kabinet, legt hij uit. "Dus dan krijg je waarschijnlijk een coalitieakkoord op hoofdlijnen. Het zou nu nog de discussie kunnen zijn hoe ze de ministersposten gaan verdelen."

Putters is vandaag begonnen met het schrijven van zijn eindverslag en dat gaat hij morgen ook doen. De informateur verwacht na het weekend opnieuw gesprekken te voeren. Het eindverslag moet uiterlijk volgende week donderdag aan de Tweede Kamer worden overhandigd.

5. Wat gebeurt er als deze tweede formatieronde toch nog klapt?

"Ik denk dat de oppositie dat niet zal geloven", reageert Vullings. "Zij zullen daar zeggen: 'Probeer het nog maar een keer/' Want, zoals iemand uit de GroenLinks-PvdA-fractie zei: 'Je ziet dat ze het moeilijk vinden om met elkaar samen te werken, maar de afkeer van ons is nog groter.'"

Waarom de formatie dit keer tóch soepeler moet gaan

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant