Koemelk, noten, huisstofmijt: steeds meer Nederlanders hebben een allergie. Uit cijfers van het CBS blijkt dat het aantal allergische mensen de laatste 10 jaar is gestegen van 18 naar 21 procent. Professor Joost van Neerven legt uit hoe dit kan.

Van Neerven werkt bij de Wageningen University & Research (WUR) en is gespecialiseerd in allergieën, immuniteit en infecties.

1. Wat is een allergie?

Er zijn verschillende soorten allergieën, legt Van Neerven uit. "Maar de meest voorkomende is de zogenaamd IgE-gemedieerde allergie. Typisch heb je het dan over hooikorts, astma, eczeem en voedsel allergie. Bij deze soort reageert het immuunsysteem overdreven sterk op een stof van buitenaf."

"Deze stoffen worden ook wel allergenen genoemd. Als je allergisch bent en wordt blootgesteld aan zo'n allergeen, ontstaat er een acute ontstekingsreactie." Voorbeelden van symptomen hiervan zijn huiduitslag, benauwdheid, zwellingen, jeuk, rode ogen en een loopneus.

Bron: Eigen foto

2. Wat zijn de meest voorkomende allergieën?

De meest bekende is hooikoorts, zegt Van Neerven. "Dat is een allergie voor graspollen en boompollen. Astma en voedselallergieën komen ook vaak voor. Bij astma is iemand meestal allergisch voor huisstofmijt en schimmels. Een voedselallergie is erg uitlopend. In Nederland zijn de meestvoorkomende voedselallergieën die voor pinda's, eieren, of melk."

Allergieën kunnen mild tot zeer ernstig, en soms zelfs dodelijk zijn, vertelt van Neerven. "Meestal krijgen mensen milde lokale allergische reacties, in dat geval is er niet vaak sprake van een levensbedreigende situatie. Maar mensen kunnen ook - met name bij sommige voedselallergieën en bijensteken - een systemische reactie krijgen. Dat betekent dat het hele lichaam erop reageert. Mensen kunnen daarvan zelfs in shock raken en daardoor overlijden."

"De mensen die een ernstige voedselallergie of een bijengif-allergie hebben, dragen dan ook vaak een EpiPen bij zich. Dat is een injectiespuit met adrenaline erin. Als ze dus zo'n heftige ontstekingsreactie krijgen bij blootstelling aan een allergeen, kunnen ze die adrenaline injecteren om te voorkomen dat ze in shock raken."

3. Hoe kun je een allergie herkennen?

Er zijn heel veel verschillende klachten per allergie - van benauwdheid tot prikkelende lippen. De anamnese, het verhaal van de patiënt aan de dokter, geeft een aanwijzing aan welke kant je het kunt zoeken, legt Van Neerven uit.

"Je kunt altijd diagnostisch onderzoek laten doen. Met behulp van bloedafname en immunologische technieken kun je aantonen of er IgE-antistoffen aanwezig zijn tegen een breed scala aan allergenen. Dit is eigenlijk de eerste stap. Zo kun je zien of iemand veel antistoffen heeft tegen bijvoorbeeld huisstofmijt, graspollen of boompollen. Op die manier kun je bepalen waar de allergie vandaan komt."

Daarnaast kun je het onderzoek verfijnen met een huidtest, vervolgt Van Neerven. "Hierbij worden kleine prikjes met verschillende allergenen in de huid gezet. Als er een bultje ontstaat, wijst dat op een allergische reactie. Bij voedselallergie is dit iets minder duidelijk, en worden mensen in het ziekenhuis blootgesteld aan het voedingsmiddel om vast te stellen hoeveel ze van een allergeen kunnen tolereren en wanneer ze allergische klachten krijgen."

4. Is elke allergie behandelbaar?

Dat ligt nogal genuanceerd, zegt Van Neerven. Zo kun je aan de ene kant de symptomen behandelen. "Tot ongeveer 25 jaar geleden was dat de meest belangrijke behandeling. Denk aan antihistamine bij hooikoorts, en aan corticosteroïden bij astma. Dat zijn middelen die de ontstekingsreactie remmen. Maar daarmee behandel je niet de allergie zelf."

Maar wat nu ook steeds meer wordt gedaan, is immunotherapie. "Daar word je actief behandeld met het allergeen waar je allergisch voor bent. Denk bijvoorbeeld aan een injectie waar je kleine hoeveelheden allergenen injecteert. De bedoeling hiervan is dat de afweerrespons tegen allergenen langzamerhand verandert. Deze therapie werd al wel eerder gedaan maar wordt steeds vaker toegepast, met name bij pollen-allergie."

Bij deze methode behandel je dus niet alleen de symptomen maar ook de onderliggende ziekte, zegt van Neerven. "Dat betekent niet dat je 100 procent van je klachten af bent, maar studies laten zien dat er duidelijk sprake is van een afname van de klachten en dat dit na de behandeling ook enkele jaren het geval blijft."

5. Hoe kan het dat tegenwoordig meer mensen allergisch zijn dan eerder?

Van Neerven: "Dat heeft deels te maken met de genetische achtergrond: hoe word je geboren? Maar vooral omgevingsfactoren spelen een rol: leef je op het platteland of in de stad? Heb je huisdieren? Drink je rauwe melk? Hoe meer je daarmee in aanraking komt, hoe minder groot de kans is dat je daar een allergie voor ontwikkelt."

Het feit dat steeds meer mensen een allergie ontwikkelen, heeft dan ook niet specifiek één oorzaak. "Het heeft te maken met verandering in de maatschappij. Denk aan urbanisatie, oftewel het fenomeen dat steeds meer mensen in een stad gaan wonen, de verandering van ons dieet, kleinere gezinnen, en het feit dat we gemiddeld gezien minder worden blootgesteld aan 'viezigheid', zorgen ervoor dat we juist gevoeliger worden."

Blootstelling aan bacteriën is altijd belangrijk geweest om het afweersysteem te ontwikkelen, concludeert Van Neerven.

6. Wat is het verschil tussen een allergie en een intolerantie?

Het zijn allebei negatieve reacties van het lichaam, maar de mechanismen zijn totaal verschillend, legt van Neerven uit. "Bij een allergie zorgt het afweersysteem voor problemen."

Een intolerantie is daarentegen niet gelinkt aan het afweersysteem. Neem bijvoorbeeld een lactose intolerantie. Mensen die lactose intolerant zijn, maken het enzym dat lactose af kan breken niet meer aan. Als lactose niet goed wordt verteerd, kan dat leiden tot vervelende symptomen zoals winderigheid, een opgeblazen gevoel, diarree en buikpijn, legt van Neerven uit.

7. Kunnen allergieën verdwijnen of veranderen na verloop van tijd?

Van Neerven: "Ja, dat zie je vaak bij voedselallergie. De meeste allergieën ontstaan in de jeugd. Met name jonge kinderen hebben last van allergieën voor melk en ei. Opvallend is dat de meeste van hen daar rond hun 4de overheen zijn gegroeid. Het kan ook gebeuren bij inhalatie-allergieën, zoals hooikoorts. Ook daar kun je ook overheen groeien, maar dat gebeurt niet bij iedereen."

Of dat puur door blootstelling komt? "We vermoeden van wel. Er zijn een aantal studies gedaan, bijvoorbeeld over mensen van één bevolkingsgroep (Asjkenazische joden) in Londen die vaak een pinda-allergie hadden, terwijl dezelfde Asjkenazische joden in Israël dat niet hadden. Deze mensen zijn genetisch vrijwel identiek, dus er moest wel iets in de omgeving anders zijn."

"Toen ontdekte men dat kinderen in Israël vaak een soort snack kregen die pinda bevatte. Hierdoor concludeerde men dat wanneer jonge kinderen op vroege leeftijd worden blootgesteld aan pinda's, ze een kleinere kans hebben om een allergie te ontwikkelen."

Het afweersysteem moet op jonge leeftijd leren waar het wel of niet op moet reageren, concludeert Van Neerven. "Want als je op alles wat je eet en op alle bacteriën waarmee je in aanraking komt een ontstekingsreactie zou krijgen, zou je niet overleven. Dat het afweersysteem op deze manier leert pinda te negeren (of tolereren) is dus zo gek nog niet."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."