Begint een beter milieu bij jezelf, of juist bij anderen? 'Het is een valse discussie'

Simpele oplossingen om klimaatverandering tegen te gaan liggen soms voor de hand, maar mensen lijken er niet bepaald warm voor te lopen. Volgens experts wil iedereen zich best aanpassen, maar wordt het ons door de overheid te moeilijk gemaakt.

Een van die oplossingen is volgens econoom Barbara Baarsma pleit de Carbon Wallet, een app die bijhoudt wat je verbruikt. Daarbij kunnen mensen met een lager inkomen hun portie CO2-uitstoot verkopen aan mensen die meer willen vliegen of vlees willen eten. De belasting van het klimaat zou daarmee worden ingeperkt en de lasten eerlijker verdeeld. Een mooi idee, toch?

'Ideeën uit frustratie'

Daar denken velen echter anders over: na de aankondiging van de Carbon Wallet maakte vooral een storm van kritiek los. Het zou onhaalbaar zijn. Jaap Tielbeke, journalist en schrijver van 'Een beter milieu begint niet bij jezelf', ziet uitvindingen als de Carbon Wallet als 'een noodkreet'. "Dit soort ideeën ontstaan uit de frustratie dat het maar niet lukt om serieus klimaatbeleid te voeren."

De oplossing ligt volgens hem bij de politiek. "Het ligt voor de hand", stelt de journalist. "Stoppen met subsidies voor fossiele brandstoffen en vergunningen voor nieuwe luchthavens. De truc is om daar te beginnen. Dat kan makkelijk."

Pijn oneerlijk verdeeld

Dat overheden het probleem subsidiëren, vindt ook econoom en filosoof Ingrid Robeyns. "Onze overheid geeft nu 18 miljard euro uit aan indirecte subsidie voor fossiele brandstoffen. Als je dat vertaalt naar ons aantal gezinnen, is dat 2250 euro per gezin. Je zou dat geld aan hen kunnen geven om hun huis te verduurzamen en isoleren."

Ze wijst erop dat burgers belasting betalen over het gebruik van benzine en elektra, "maar grootgebruikers en industrie hebben deze belasting niet. De vliegsector betaalt bijvoorbeeld geen belasting over kerosine, dat is decennia geleden afgesproken." Dat kan anders, zegt Robeyns. "Je zou als overheid een voorbeeldrol kunnen nemen."

Logisch dat we nog vliegen

Tielbeke geeft als voorbeeld de discussie rondom vliegen. "We weten dat we zo niet door kunnen blijven gaan. Nu praten mensen elkaar vliegschaamte aan: 'Foei ga jij nog op vliegvakantie?' Maar mensen vliegen nog omdat kerosine nog niet wordt belast", stelt hij.

De schrijver ziet graag dat de duurzame optie standaard wordt. "Ik denk dat best veel mensen bereid zijn hun reisgedrag aan te passen. Maar nu denken mensen: ik zal wel gekke henkie zijn, superveel geld voor een lange treinreis terwijl ik mijn buurman de hele wereld over zie vliegen."

'Het is alle hens aan dek'

"We moeten kijken naar voorstellen die echt iets veranderen", beaamt Robeyns. "Wij stoten 9 ton broeikas per persoon per jaar uit, in Afrika is dat minder dan een ton. In dat opzicht rust er op ons een praktische en morele plicht om daar wat aan te doen."

Het afschaffen van fossiele subsidies is volgens Robeyns het laaghangende fruit. "Er is vaak discussie: moeten overheden er wat aan doen, of ligt die verantwoordelijkheid bij de burger? Maar het is een valse discussie. Het is alle hens aan dek, voor iedereen. En overheden moeten de grote stappen maken."

'Realiseer wat er op het spel staat'

Er zullen sectoren moeten krimpen, zoals de vliegindustrie en de bioindustrie, zegt de econoom. "Daar komen ook weer anderen voor in de plaats. We hebben vroeger ook de mijnen gesloten, en alle mensen die daarin werkten zijn ergens anders terecht gekomen."

"Realiseer even wat er op het spel staat", benadrukt ze. "Denk aan de grote overstromingen in Limburg vorig jaar, denk aan de dodelijke hittegolf in India en Pakistan dit jaar. Dat gaat steeds vaker gebeuren, en heftiger."

'Aanmoedigen in plaats van het vingertje'

Robeyns stelt daarbij dat de 'grote klappers' door de overheid en industrie moeten worden gemaakt, maar dat ook elk individu flink kan bijdragen. "We moeten aanvaarden dat we op klimaatgebied boven onze stand hebben geleefd. De rijke klasse nog meer dan de middenklasse."

"Dus laten we ook naar onszelf kijken, maar laten we dat doen op een milde manier, waarbij we elkaar niet de hele tijd de maat nemen", wil ze iedereen tot slot meegeven. "Positief aanmoedigen in plaats van vingertje zwaaien. Een vegetarische lunch is al een eerste stap."