Vaderlandse geschiedenis

Waarom werd Floris V vermoord? Wat was de februaristaking? Welke feiten mogen wij nooit vergeten? Historicus Han van der Horst, politicus John Leerdam en acteur en oud-geschiedenisstudent Bartho Braat legden het panel historische vragen voor.

Het is belangrijk dat er in het "Nederlandse onderwijs" meer aandacht wordt besteed aan vaderlandse geschiedenis. Wat vindt u van deze stelling?

Vanuit de politiek is onlangs geopperd dat er een nationaal historisch museum zou moeten komen. Wat vindt u van dat voorstel?

Historische kennisquiz

Opvallend is dat de jongere deelnemers aan de enquête de historische vragen een stuk minder goed wisten te beantwoorden dan oudere deelnemers. Het percentage goede antwoorden verschilde bij de jongste groep deelnemers (12-19 jaar) en oudste groep (65 jaar en ouder) vaak tientallen procenten.

Hoeveel slaven verscheepten Nederlanders bij benadering vanuit Afrika naar Noord- en Zuid Amerika (inclusief het Caribisch gebied)?Hoeveel slaven er precies van Afrika naar Amerika zijn vervoerd is niet duidelijk. Toch zijn de scheepsjournalen van ongeveer 80 procent van de slavenschepen (van tal van landen, niet alleen van Nederland) bewaard gebleven. Onderzoek van de Harvard Universiteit wijst erop dat Nederlandse slavenhandelaren in totaal rond de 500.000 slaven hebben vervoerd. In totaal zouden er door alle landen samen meer dan 10 miljoen slaven zijn vervoerd. Kamerlid Leerdam geeft in de uitzending het antwoord 600.000 - wat het feit onderstreept dat het precieze aantal niet bekend is. Zijn antwoord past in de formulering van de vraag, die immers al uitgaat van 'bij benadering' 500.000.

Welke rol speelden de Caribische gebiedsdelen in de Tweede Wereldoorlog?

De olie afkomstig van Suriname en de Nederlandse Antillen was de motor voor de geallieerde strijdkrachten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook leverden ze bauxiet voor de bouw van gevechtsvliegtuigen daarvandaan.Zonder de raffinaderijen op Curaçao en Aruba en de bauxietindustrie in Suriname was de oorlog misschien wel anders verlopen. De Schutterij, de eerste dienstplichtigen op de Antillen, waren opgeroepen om samen met de Amerikanen de olie-industrie te beschermen. Ook gold er een verduisteringsmaatregel om het eventuele aanvallers vanuit de lucht 's nachts moeilijker te maken. De betrokkenheid bij 'het moederland' bleek bijvoorbeeld uit de enorme hoeveelheid geld die werd ingezameld: omgerekend naar de huidige koers miljoenen euro's. Dat gebeurde opnieuw na de watersnoodramp van 1953. Het tekende de verhoudingen van die tijd; Nederland was verarmd en de overzeese gebieden moesten bijstand verlenen.Koningin Wilhelmina voelde al tijdens de oorlog aan dat er iets moest veranderen: zij beloofde nieuwe staatkundige verhoudingen voor de overzeese gebiedsdelen, vormgegeven in 1954 in het Statuut waarmee Suriname en de Antillen autonomie kregen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

Hoe redde commandant Jan van Speyk de Nederlandse eer toen zijn boot in Belgische handen dreigde te komen?

Tijdens de Belgische opstand was hij commandant op de kanonneerboot nummer 2. Op 5 februari 1831 dreef zijn schip op de Schelde, door een harde wind en een slecht functionerend anker, naar de kant waar een woedende menigte op zijn schip sprong. Hierop sprak Van Speijk de historische woorden: dan liever de lucht in. Door een brandend lont of zijn sigaar in het buskruit te steken ontplofte het schip met hem, zijn bemanning en de boze Antwerpenaars. In een brief aan zijn nicht in december 1830 had hij al aangegeven liever zichzelf met schip te laten ontploffen dan zich over te geven aan de opstandige Belgen.

Graaf Floris V werd bij het Muiderslot door edelen vermoord. Waarom?

Wie aan Floris denkt, ziet waarschijnlijk de Floris die Rutger Hauer in de gelijknamige tv-serie neerzette, of de versie van Michiel Huisman die galopperend op zijn paard de ophaalbrug van zijn slot oprijdt. Dat het slot van Floris in Muiden staat en dat de historische Floris daar in 1296 door edelen werd vermoord, omdat hij de macht van de plaatselijke adel aantastte, zal wat minder bekend zijn. En dat zijn moordenaars met deze eerste aanslag de eerste politieke moord op hun conto schreven, weet waarschijnlijk ook niet iedereen. Na Floris V volgde nog Willem de Zwijger, die door Balthazar Gerardts werd vermoord, en -heel recent en bekend- Pim Fortuyn als derde door Volkert van der G. Maar wie waren de moordenaars van Floris V? En waarom kwamen zij tot hun daad? In 1296 sloot Floris V een bondgenootschap met Frankrijk dat tegen Vlaanderen was gericht. Engeland, die Vlaanderen te vriend wilde houden, kwam erachter en verbood voortaan alle handel op de landen van Floris. Dit werkte zeer in het nadeel van de plaatselijke adel, die van de handel leefde. Engeland beraamde het plan Floris V te ontvoeren en hielp daarvoor de hulp in van de ontevreden edelen Gijsbrecht Van Amstel en Gerard van Velzen. In juni 1296 werd een valkenjacht georganiseerd waaraan Van Amstel en Van Woerden met Floris V aan mee zouden doen. Nadat de heren Floris V hadden gearresteerd en naar het Muiderslot hadden meegenomen liep het volk uit om Floris, hun Keerlen God, te hulp te schieten. Een groep Gooilanders uit Naarden wilde de graaf bevrijden, waarop Gerard Van Velzen zijn zwaard trok en Floris vermoordde, die weerloos op zijn paard zat gebonden. De ontvoerders vluchtten, maar werden later gearresteerd; Van Velzen werd ter dood gebracht, de anderen verloren hun gebieden. Floris werd later In Alkmaar begraven samen met twee windhonden en later naar Rijnsburg overgebracht.

Het Plakkaat van Verlatinge is belangrijk, omdat...

Daarom maken we bekend dat wij, door uiterste nood gedwongen, verklaren vervallen te zijn van zijn(de koning van Spanje, red.) heerschappij, zo staat vermeld in het Plakkaat van Verlatinge. Zeven noordelijke Nederlandse gewesten besluiten de Spaanse koning niet langer te erkennen. Zij leggen dit besluit vast in het Plakkaat van Verlatinge. In het plakkaat staat weinig over een wisseling van godsdienst. Ook over een verhuizing van Willem van Oranje wordt niet gerept. De Vader des vaderlands zou overigens drie jaar na de uitgifte van het plakkaat worden vermoord (in 1584).

In 1869 werd het Dagbladzegel opgeheven. Dit had tot gevolg dat:In de Franse tijd was het dagbladzegel ingevoerd. Dit was een belasting op periodieke uitgaven, waaruit de overheid extra inkomsten verwierf. Dit zorgde er echter ook voor dat het lezen van kranten en tijdschriften maar voor een kleine groep rijke mensen bereikbaar was. Door het afschaffen van het zegel werden kranten de helft goedkoper. Er kwamen meer abonnees en kranten gingen vaker verschijnen.

Wanneer vond de februaristaking plaats?Midden in de Amsterdamse jodenbuurt, op het Jonas Daniël Meijerplein, worden op 22 en 23 februari 1941 joden met grof geweld bijeengedreven. 25 jonge joden worden opgepakt en vervolgens naar een kamp gebracht. De Amsterdamse bevolking is razend. Het is al onrustig in Amsterdam: arbeiders worden in Duitsland tewerkgesteld; de arbeidsomstandigheden in Nederland zijn verslechterd; de Communistische Partij Nederland (CPN) is verboden, omdat ze tegen de Nazi’s ageert. De CPN heeft in Amsterdam een grote aanhang onder de arbeiders. De razzia op de joden is de druppel die de emmer doet overlopen. Er breken spontane stakingen uit. Die stakingen worden gevolgd door een oproep tot een meer gerichte actie, de februaristaking van 25 en 26 februari. 300.000 Amsterdammers leggen het werk neer. Ook in Hilversum en Zaandam wordt gestaakt. Het is de eerste massale verzetsactie tegen de maatregelen van de Duitse bezetter.

Wie staakten er tijdens de februaristaking? (Meerdere antwoorden mogelijk)Het waren de metaalarbeiders en de studenten die de staking begonnen.