De meeste mensen denken dat het PVV, VVD, NSC en BBB gaat lukken om komend jaar een kabinet te vormen. Voor het einde van de zomer zouden de rechtse partijen klaar moeten zijn, is de voorspelling. Een kwart verwacht nieuwe verkiezingen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 27.000 leden van het Opiniepanel. Ronald Plasterk - inmiddels informateur - gaf als verkenner aan dat een samenwerking tussen de rechtse partijen 'zou moeten lukken', ondanks de struikelblokken waar ze nu over gaan praten. Die verwachting delen de meeste kiezers (59 procent), blijkt uit het onderzoek.

Rechts kabinet in 2024?

"Alleen de vorm is nog lastig te voorspellen, maar deze partijen gaan het worden", zegt een CDA-kiezer in het Opiniepanel stellig. Een andere optie is er volgens hem ook niet: "Onderhandelen met linkse partijen zou raar zijn na deze verkiezingsuitslag."

Kiezers van de formerende partijen zijn nog meer overtuigd. Driekwart van de kiezers van PVV en BBB rekenen volgend jaar op een rechts kabinet. Onder kiezers van NSC (71 procent) en de VVD (66 procent) is dat iets lager. Zij verwachten dat hun eigen partijen moeite gaan hebben met PVV-standpunten die in strijd zijn met de Grondwet. Ook de vorm van het kabinet is volgens hen een onzekere factor.

Geen nieuwe verkiezingen

Toch zijn ook de meeste VVD- en NSC-kiezers ervan overtuigd dat de struikelblokken zullen worden weggenomen. Ze krijgen de laatste weken het idee dat de partijen echt willen en geloven bovendien dat nieuwe verkiezingen geen goed alternatief voor VVD, NSC en BBB zijn. Een VVD-kiezer: "Ze durven het niet aan om het niet te doen, anders zijn ze allemaal verliezers bij de volgende verkiezingen. Behalve de PVV. Die zou nog groter worden."

Ook (toen nog) verkenner Plasterk zei het geen goed signaal te vinden als Nederland opnieuw naar de stembus zou moeten. "De optie om terug naar de kiezer te gaan met de boodschap 'U heeft verkeerd gestemd' is niet acceptabel", zei hij daarover.

Ook links verwacht rechts kabinet

Gevraagd aan alle kiezers denkt een kwart (27 procent) dat het niet lukt om überhaupt een kabinet te vormen en dat er nieuwe verkiezingen zullen volgen. Daar tegenover staat ongeveer tweederde (65 procent) die, ongeacht de samenstelling, ervan uitgaan dat er een nieuwe coalitie komt. En niet alleen rechtse kiezers: ook de meeste linkse kiezers rekenen niet op nieuwe verkiezingen.

Kiezers van Volt zijn daar nog het meest verdeeld over: de ene helft denkt dat er geen nieuw kabinet te vormen valt en er dus nieuwe verkiezingen komen, de andere helft denkt van niet.

Voor einde van de zomer klaar

Ondervraagden denken dat het nieuwe kabinet in ieder geval sneller aan de slag kan dan 'Rutte IV' na de verkiezingen van 2021. De partijen in het demissionaire kabinet - VVD, D66, CDA en ChristenUnie - hadden bijna 300 dagen nodig om tot een regering te komen. Veel mensen denken dat het deze keer sneller zal gaan.

Van alle ondervraagden denken vier op de tien dat de rechtse partijen nog komend voorjaar klaar zijn voor de traditionele bordesscène. Nog eens een kwart (24 procent) verwacht witte rook in de zomer. Bij elkaar opgeteld denkt tweederde (64 procent) dat de partijen die nu praten voor het eind van de zomer kunnen beginnen met regeren.

Gesprekken over de Grondwet

Maar voor het zover is, moeten de vier partijen nog een aantal fases doorlopen zonder ruzie te krijgen. De komende weken houden de partijen onder leiding van informateur Plasterk gesprekken over 'het waarborgen van de Grondwet'.

Deze, volgens sommigen ongebruikelijke, ronde is ingelast omdat andere partijen vragen hebben bij de grondwettelijkheid van sommige PVV-standpunten. Iets meer dan de helft (54 procent) van de panelleden heeft daar begrip voor.

'Toch te gek voor woorden?'

Eenderde (35 procent) denkt daar anders over. Een GroenLinks-PvdA-stemmer verwoordt dat als volgt: "Het is toch te gek voor woorden dat ze weken bezig zijn met het waarborgen van de Grondwet?"

Maar ook kiezers van onderhandelende partijen hebben kritiek. "Als we nu ook nog moeten gaan praten over de Grondwet, dan zijn we wel erg ver weggezakt in dit land. De Grondwet is het fundament van onze democratie", zegt een NSC-stemmer.