Tikkies, betaalverzoekjes via je bank, zijn helemaal ingeburgerd in Nederland. In 2023 werden vijf Tikkies per seconde betaald. Maar waar kun je een betaalverzoek voor sturen, en waarvoor niet? "Stuur in ieder geval niet onverwacht een Tikkie."

EenVandaag vroeg aan 16.000 deelnemers van het Opiniepanel, die zelf weleens een betaalverzoek sturen, hoe zij denken over 'Tikkie-etiquette'. De meestgenoemde ondergrens (24 procent) voor een betaalverzoekje is 5 euro. "Onder de 5 euro denk ik: laat maar zitten", zegt een deelnemer.

Onder de 1 euro

1 op de 10 deelnemers stuurt voor alle bedragen een Tikkie, ook onder de 1 euro. "Ik kan het geld simpelweg niet missen, dus ik moet wel", legt iemand uit. Voor anderen is het een principekwestie. Zij zeggen bijvoorbeeld dat ze het niet nodig vinden om zaken voor anderen te betalen.

Voor veel mensen hangt het bedrag dat ze terugvragen af van de situatie. Deze deelnemer vertelt: "Als ik bijvoorbeeld lunch voorschiet voor een collega, van 3 euro, wil ik dat wel graag terug. Betaal ik een biertje voor een vriend, van 3 euro, dan doe ik daar niet moeilijk over: de volgende keer betaalt hij dan."

'Kan niet in iemands portemonnee kijken'

En vanaf welk bedrag is het acceptabel om een Tikkie te krijgen? Daar zijn de meeste mensen in het onderzoek vrij coulant in. De grootste groep (35 procent) vindt het prima om een betaalverzoek te krijgen voor minder dan 1 euro. "Ik kan niet in iemands portemonnee kijken", legt een deelnemer uit. "Dus ik ga niet oordelen over het geld dat anderen terugvragen."

Toch is niet iedereen het daarmee eens. "Mensen moeten het zelf weten, maar ik vind je een enorme krent als je bedragen onder de 5 euro terugvraagt", vertelt een van hen. "Dus als je mij een betaalverzoek van 3 euro stuurt, dan betaal ik netjes, en blokkeer ik daarna je nummer."

Grip op je geld

Econoom en financieel journalist Erica Verdegaal vindt dat Tikkies veel voordelen hebben. Volgens haar is het een efficiënte manier om bij te houden van wie je nog geld krijgt. "Het maakt het makkelijker om grip te houden op je geld."

De uitvinding heeft ook sociale gevolgen, ziet Verdegaal. Mensen kunnen niet meer onopgemerkt een rondje overslaan. "Vaak heb je altijd dezelfde mensen die niet betalen, maar door de opkomst van Tikkie worden ze bij de les gehouden. Het kan ophelderen hoe de groep omgaat met het uitgeven en terugbetalen van geld."

'Tikkielijers'

De econoom erkent ook dat het niet altijd van een leien dakje gaat. Zo spreekt ze over de ergernis rond 'tikkielijers': mensen die voor alles een Tikkie sturen, of het nou de boodschappen zijn of als iemand wordt uitgenodigd voor een etentje.

In dat soort gevallen is Verdegaal heel duidelijk: "Je kan niet overal een Tikkie voor sturen."

Nooit onverwacht sturen

Volgens haar komt dat doordat er naast financiële, ook sociale normen meespelen. "Als jij iemand wil verrassen omdat je degene heel leuk vindt, kan je nooit met een briefje van 50 aankomen, maar wel met een fles champagne. In sommige situaties hoort een Tikkie geen rol te spelen: je kan iemand ook gewoon trakteren", benadrukt ze.

Om sociaal ongemak te voorkomen, adviseert de econome om van tevoren af te spreken dat er een Tikkie aankomt: "Dan weten anderen waar ze aan toe zijn. Een Tikkie komt dus nooit onverwacht."

Bier en wc-papier

Deelnemers aan het onderzoek vinden ook dat je niet in elke situatie een betaalverzoek kan sturen. Als je bijvoorbeeld een fles wijn deelt die je zelf cadeau hebt gekregen, kun je het volgens 82 procent niet maken om daarna de kosten van die wijn te delen.

Een betaalverzoek sturen voor dingen die je zelf al in huis had, zoals olijfolie, water, of toiletpapier, vindt 77 procent niet kunnen. Deze persoon maakte dat mee: "Ik had ooit een feestje bij iemand thuis die later een Tikkie stuurde voor het bier, maar ook voor de schoonmaak na het feestje, en voor de kosten van het wc-papier."

Tikkie na een date

Ook een belangrijke discussie: kun je een tikkie sturen na een date? Daar zijn de meningen in het onderzoek verdeeld over, 37 procent vindt van wel, 43 procent vindt van niet. Jongeren (55 procent) vinden dat een stuk normaler dan 55-plussers (23 procent).

Een jongere legt uit: "Als vrouw deel ik liever de kosten van een eerste date, als die niet leidt tot volgende dates, dat voelt eerlijker." Deze 55-plusser is het daar niet mee eens: "Je betaalt alles, of je betaalt niets. Splitten is zo zakelijk, dat hoort niet bij een date." Of een ander: "De man betaalt, punt."

Eerlijk verdelen

Ook een veelgehoorde ergernis in het onderzoek: Tikkies die niet eerlijk verdeeld zijn. "Ik ging uit eten met familie, waar zij wijn en speciaalbier dronken en ik water, omdat ik krap bij kas zat. Ze hebben daarna wel gewoon de rekening door het aantal mensen gedeeld, dat vond ik echt niet eerlijk", vertelt een deelnemer.

Een ander: "Tijdens een borrel met collega's bestelde ik een simpel drankje en ben daarna vertrokken. De rest heeft zich de hele avond laten vollopen en stuurden daarna een Tikkie voor de hele rekening." Volgens veel deelnemers hoeft het niet 'op de cent uitgerekend' te worden, maar wordt een beetje rekening houden met wat iedereen eet en drinkt wel gewaardeerd.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."