De taliban schaffen buitenlandse valuta af in Afghanistan. Gevolg: alleen de Afghaanse munt Afghani is nog een geldig betaalmiddel. De koers? 1 Afghani is minder dan 1 eurocent. Een slechte zaak voor de economie die er al beroerd voor staat in het land.

Niloufar Rahim kwam in de jaren 90 naar Nederland, op de vlucht voor de eerdere machtsperiode van de taliban. Nu is ze arts en stuurt ze nog geregeld geld naar familie. Dat gebeurde in dollars, maar dat kan nu niet meer. "Verschrikkelijk, noemt Rahim het. "Dit is weer een stap terug. Het is verbazingwekkend."

Werkloosheid en armoede stijgt snel

"Een groot deel van de Afghaanse economie draaide op de dollar", legt Rahim uit. "De munt was van groot belang voor de import en de export en zorgde daarmee voor veel banen."

Een Afghaanse journalist, waar we geregeld contact mee hebben maar wiens naam we vanwege veiligheidsredenen niet kunnen noemen, bevestigt het bericht over alleen nog kunnen betalen met Afghaans geld. Ook hij ziet de economische situatie somber in: "De situatie is erg slecht, de mate van armoede neemt zienderogen toe. Er is geen werk. Er wordt niet in Afghanistan geïnvesteerd."

Nog maar één keer per dag eten

"De vele duizenden mensen die voor de overheid werkten zijn nu werkloos en komen nergens aan de bak. En de mensen die nu nog voor de overheid werken, hebben al maanden niet betaald gekregen", vertelt de journalist.

Eerder zag ook journalist Hans Jaap Melissen dat mensen in de Afghaanse hoofdstad Kabul besloten nog maar één keer per dag te eten - uit voorzorg - voor een al ineenstortende economie waarbij eten schaars is én ook onbetaalbaar.

Dollar weg, inkomen ook weg

Nu de dollar verdwijnt, is de verwachting dat de economie alleen maar verder instort. "Concreet betekent dat dat mensen nu veel minder inkomen hebben. En de voedselcrisis zal toenemen", vertelt Rahim.

"Er zijn in Afghanistan heel veel mensen die geld kregen dat werd overgemaakt door familie in andere landen. Dat werd in Afghanistan zelf trouwens niet structureel uitgekeerd. Er was namelijk geen geld bij de bank zelf. Dus dat ging al met horten en stoten. De afschaffing van de munt is wel erg belangrijk én slecht voor de normale Afghaan."

Moeilijker om te vluchten

Rahim voorziet dus nog grotere problemen komende winter, als de voedselcrisis toeneemt. En het afschaffen van buitenlands geld is een nog groter issue voor mensen die eigenlijk het land willen ontvluchten.

"De dollar was natuurlijk ook met het oog op de toekomst een belangrijke munt. Als je wilde vluchten had je op de vlucht in andere landen natuurlijk ook veel meer aan de dollar." Maar dollars zijn in het land niet meer te krijgen.

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."