Bij onze zuiderburen zijn de scholen geen seconde dicht geweest tijdens de tweede lockdown. Tegelijkertijd zijn er weinig besmettingen. Heel anders dan in Nederland, waar de scholen in december opnieuw op slot gingen.

"Zo moet je het doen, sturen op wat je kan", stelt economiedocent Ton van Haperen van het Rythovius College in Eersel. Hij heeft het over de Belgische aanpak. "Dat is hier duidelijk niet gebeurd. Het is in Nederland de hele tijd één grote discussieclub: kun je wel of niet besmet raken op school? Helpen mondkapjes? Dat duurt al 4 maanden. De problemen worden niet goed aangepakt."

'Er wordt niks gedaan'

Volgens Van Haperen kunnen Nederlandse scholen een voorbeeld nemen aan de aanpak van Belgische scholen. Hij hekelt het totale gebrek aan visie hierover bij het kabinet. "De minister moet voor de troepen gaan staan en zeggen: we gaan het zo doen. We zitten in een crisis. Mondkapjes, afstand houden, testen, that's it. Neem leraren hierin mee en lever maximale inspanning om de veiligheid goed te regelen."

Volgens de docent kunnen de scholen bij het nemen van de juiste maatregelen daarna meteen weer open. "Maar je moet dus wel afstand van elkaar houden. Of je zorgt dat alle leraren worden gevaccineerd. Het is het een of het ander. Nu wordt er niks gedaan."

IJzeren discipline

Intussen lukt het in België wél om kinderen fysiek onderwijs te blijven geven terwijl de besmettingen niet erg oplopen. Directeur Erik Peeten van Scholengemeenschap Mosa-RT in Maaseik, net over de grens in Vlaanderen, is er best trots op dat dat is gelukt.

"Het vergt wel ijzeren discipline", zegt hij als hij een aantal van de maatregelen opsomt. "Leerlingen moeten afstand houden in de klas, verplicht een mondmasker dragen en er is strikt bepaald waar ze mogen zitten." Ook in de klas hebben de kinderen vaste zitplaatsen. Peeten: "We weten perfect waar elke leerling zit. Dat houden we precies bij op een plattegrond. Op de speelplaats mogen ze wel vrij bewegen."

Pasje tonen

Ook tijdens de pauzes wordt er een vast stramien gevolgd, legt de schooldirecteur uit. "Er is altijd een ploeg die aan het eten is en een ploeg die buiten wacht. De leerlingen moeten een pasje tonen, zo weten ze wanneer ze wel of geen toegang hebben. We moeten de capaciteit optimaal benutten in deze moeilijke periode."

Daarnaast wordt er ook met kleinere klassen gewerkt en worden sommige lessen op afstand via het beeldscherm gedaan. Hiermee lukt het tot nu goed om het aantal besmettingen gering te houden. "We kunnen met deze maatregelen de situatie goed handhaven, we hebben de besmettingen onder controle."

Rondleiding

En als er een besmetting in de klas is, dan volgt er meteen actie. Peeten: "Afhankelijk van de aard van de besmetting kan de hele klas in quarantaine worden gestuurd. Maar er wordt ook heel precies nagegaan met wie de zieke leerling in contact is geweest. We volgen dus altijd gepaste maatregelen."

Peeten vindt het lastig om de Nederlandse aanpak te bekritiseren, maar wil zijn collega's over de grens graag een keer rondleiden op zijn school."Ze mogen zeker komen kijken kijken hoe wij het hebben aangepakt. Wij hebben deze maatregelen genomen en blijkbaar heeft het geholpen de scholen open te houden."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van documentaireregisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via routes zoals Polen, Belarus en Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."