radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Rechtszaak tegen Catalaanse leiders is aanslag op de Spaanse democratie'

'Rechtszaak tegen Catalaanse leiders is aanslag op de Spaanse democratie'
Bron: ANP

“Het is een politiek proces”, vindt oud-opperrechter Pallin. Deze maand komen de initiators van het Catalaanse referendum voor de rechter. Hun familie heeft het moeilijk: "Het is heel heftig. Mijn man zit al 15 maanden in voorarrest."

Txell Bonet is de vrouw van de leider van de grote burgerbeweging Òmnium Cultural Jordi Cuixart. Ze vertelt onderweg naar de gevangenis hoe zwaar het voor haar en haar gezin is. Haar man zit daar sinds oktober 2017 vast in afwachting van zijn proces. Hun zoon was 6 maanden toen Cuixart werd opgesloten. "Die 15 maanden krijgen we nooit meer terug", vertelt ze.

Txell
Bron: EenVandaag
Txell Bonet voor de gevangenis

Blanca Bragulat is de vrouw van politicus Jordi Turrul. Ze zit in de woonkamer van haar huis in Barcelona en wacht op een telefoontje van haar man uit de gevangenis. Jordi Turull werd 10 maanden geleden opgepakt, net voordat hij verkozen kon worden tot de nieuwe premier van Catalonië. "Ik ben altijd een beetje nerveus", vertelt Blanca bezorgd. "Je denkt: in welke stemming zal hij zijn, zal het goed gaan met hem."

info

In het omstreden Catalaanse referendum van 2017 stemden Catalanen over onafhankelijkheid. Iets meer dan 40 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen, en 90 procent stemde voor afscheiding. Het referendum werd zonder toestemming van de Spaanse nationale overheid georganiseerd. Na het referendum en het uitroepen van de Catalaanse onafhankelijkheid vluchtte president Carles Puigdemont naar het buitenland en werden negen andere politici opgepakt. Zij zijn aangeklaagd voor rebellie, naar een oud wetsartikel waar nog maar zelden iemand voor is vervolgd. Onder hen Jordi Cuixart en Jordi Turrel. Cuixart speelde een belangrijke rol bij het organiseren van het afscheidingsreferendum in oktober 2017. Tegen Cuixart is 17 jaar cel geeist.

Rechtsgeleerden: rechtszaak een farce

Cuixart en Turrul krijgen bijval uit onverwachte hoek. José Antonio Martín Pallín is oud-opperrechter van het Spaanse hooggerechtshof in Madrid en is verbijsterd over de gang van zaken. "Ik ben tegen onafhankelijkheid, maar ik ben er ook tegen dat elke actie voor onafhankelijkheid gecriminaliseerd wordt. Dat gebeurt nu."

Volgens Pallín is de rechtszaak tegen de Catalaanse leiders politiek gemotiveerd en daarmee een brute aanslag op de Spaanse democratie. De oud-opperrechter is niet de enige die er zo over denkt. 120 rechtsgeleerden uit heel de wereld ondertekenden een manifest waarin ze zeggen dat de zaak een farce is. Ze vinden dat de Catalaanse leiders per direct vrijgelaten moeten worden.

Niets met rebellie te maken

Er hangt de Catalaanse leiders tot 25 jaar celstraf boven het hoofd. Volgens rechtsgeleerden staat de uitkomst van de rechtszaak bij voorbaat al vast. De hele gang van zaken verbaast oud-opperrechter Pallín: "Turell was kandidaat-premier van Catalonië. Bij de eerste stemming in het parlement haalde hij geen meerderheid. De tweede stemming zou 2 dagen later zijn, maar vreemd genoeg gooide de onderzoeksrechter hem in de tussentijd in de gevangenis."

Volgens Pallín heeft wat er gebeurd is in Catalonië niets met rebellie te maken. "Het laatste geval van rebellie was de aanval op het parlement op 23 februari 1981. Met mitrailleursalvo's. Een wonder dat er toen geen doden zijn gevallen. Maar dat is iets heel anders dan er nu in Catalonië is gebeurd."

De Catalaanse separatisten staan zich er juist op voor dat ze een vreedzaam protest wilden leiden. "De onderzoeksrechter zegt dat wij de schuld hebben van het politiegeweld omdat wij dat wilden uitlokken. Dat is een juridisch verzinsel. Een heel gevaarlijk spel," zegt Txell Bonet. Oud-opperrechter Pallín is het daarmee eens. "Het enige geweld kwam door een besluit van de centrale regering. Die vond dat ze geweld moesten gebruiken om het referendum te verhinderen."

'Niet wat je je voorstelt bij een gezin vormen'

Txell Bonet komt de gevangenis uit lopen met haar zoontje op de arm. "Het is altijd heel intens", vertelt ze. "Anderhalf uur waarin je wilt zeggen wat je in 2 weken niet kon zeggen. Het is niet wat je je voorstelt bij een gezin vormen. Maar je moet er het beste van maken."

Ook Blanca Bragulat heeft met haar man gesproken. "Het gaat goed met hem", vertelt ze terwijl ze de telefoon ophangt. "Hij heeft zin om naar Madrid te gaan, dat het proces begint." De eerste zitting van de zaak staat gepland voor 12 februari in het hooggerechtshof in Madrid.

We spraken met de vrouwen van twee Catalaanse leiders die vast zitten en wachten op de rechtszaak die volgende week begint. Een oud-rechter van het Spaanse hooggerechtshof legt uit waarom de zaak volgens hem een farce is.

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden
Truchandelaar Ad van Ekeren
Bron: EenVandaag

Een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro is bijna een feit. Dinsdag debatteert de Eerste Kamer erover. Ondernemer Ad van Ekeren maakt zich zorgen over de gevolgen. "Klanten gaan de grens over."

Al meer dan 50 jaar is Ad van Ekeren (73) actief in de truckersbranche. Hij exporteert tweedehands vrachtauto's naar landen overal ter wereld. Dit werk is zijn lust en zijn leven, maar de laatste jaren ergert Ad zich steeds meer aan alle regels die er vanuit de politiek op hem afkomen.

Tweede Kamer heeft al ingestemd

Een nieuwe ergernis is het kabinetsplan om de grens van contante betalingen omlaag te doen. In dit plan wordt het ondernemers en consumenten verboden om cash-transacties boven een bedrag van 3.000 euro uit te voeren.

De Tweede Kamer heeft al met deze nieuwe limiet ingestemd. Morgen is het aan de Eerste Kamer om een oordeel te vellen over dit voorstel.

'We zijn gewoon ondernemers'

Ad heeft het gevoel dat de overheid en politiek hem nu in het 'verdachtenbankje' plaatsen. "Ik zit al 50 jaar in deze handel, mijn vader zelfs vanaf 1948. En in één keer word je weggezet alsof je in de criminele hoek zit."

"We zijn gewoon ondernemers, we dragen bij aan de economie en betalen keurig belasting, ik word er echt boos over. Bovendien is contant geld nog steeds een wettig betaalmiddel."

Bekijk ook

'Verbod hoog nodig'

Maar volgens hoogleraar financieel recht en integriteit Tom Loonen is het hoog nodig dat er een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro komt. Want uit onderzoek blijkt dat in Nederland jaarlijks een bedrag van rond de 16 miljard euro wordt witgewassen.

"Het is een noodzakelijke manier om criminelen vleugellam te maken. Je zorgt ervoor dat zij contante middelen niet meer in de bovenwereld kunnen uitgeven. Door de limiet op 3.000 euro te zetten kunnen ze geen luxegoederen meer kopen, zoals dure sieraden en auto's van contant geld", zegt Loonen.

Omzetverlies

Maar truchandelaar Ad vreest dat de limiet zorgt voor een fors omzetverlies: "Ik ga klanten kwijtraken. Er zijn mensen die alleen maar contant willen betalen. En als je dan tegen die mensen zegt dat je maar 3.000 euro cash mag aannemen, dan gaan ze ergens anders heen. Waar ze wel trucks van 15.000 euro met cash kunnen betalen. Je raakt toch een deel van je handel kwijt hierdoor."

In zijn branche is het volgens de ondernemer zeer gebruikelijk om zaken te doen met contant geld. Vooral omdat hij vaak zaken doet in landen waar het bancaire systeem lang niet zo betrouwbaar is als in Nederland, zoals Azerbeidzjan en Georgië.

Bekijk ook

'Acceptabele grens'

Hij is bang dat deze klanten naar Duitsland gaan: "Daar ligt de grens straks op 10.000 euro cash, net als in veel andere Europese landen. Dan gaan ze daar naartoe, of naar Polen of Tsjechië. Waarom wordt dat niet over heel Europa gelijk getrokken?"

Hoogleraar Loonen snapt Ads kritiek, maar denkt dat het niet zo'n vaart zal lopen. "Ik begrijp die zorgen op zichzelf wel, maar laten we het wel praktisch blijven bekijken. De kans dat iemand tegenwoordig een briefje van 100 of 200 euro op zak heeft, schat ik niet zo hoog in. Uit onderzoek blijkt dat nog maar 20 procent van de betalingen contant wordt gedaan, dus voor een groot deel van de mensen is het acceptabel de grens af te bouwen naar 3.000 euro."

'Elke dag iets nieuws'

Van Ekeren ziet de toekomst niet heel positief in. "Kijk, het is nu al een grote papierwinkel. En het wordt alleen maar gekker. In politiek Den Haag verzinnen ze elke dag weer iets nieuws. De lol begint er op deze manier wel echt vanaf te gaan. Die is op deze manier wel gezakt tot het nulpunt."

Morgen debatteert de Eerste Kamer over het verlagen van de cashlimiet naar 3.000 euro. Volgende week dinsdag zal erover dit voorstel gestemd worden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren
De chipindustrie is voor veel landen erg interessant
Bron: ANP en AFP

Het maken van chips voor in apparaten: voor veel landen wordt dat een steeds interessantere industrie. Zeker nu de Chinese app DeepSeek op het toneel is verschenen. Maar hoe zit dat precies? "Heeft grote gevolgen voor een land."

Smartphones, stofzuigers en elektrische auto's: in een heleboel apparaten die we dagelijks gebruiken, zitten computerchips. "Maar, ze zitten ook in drones, wapens en in militaire systemen", vertelt Maaike Okano-Heijmans. En dat is een belangrijke reden waarom de industrie voor veel wereldleiders zo interessant is.

Wat is een chip?

Maaike Okano-Heijmans is onderzoeker bij het Clingendael instituut en programmaleider Geopolitiek van Technologie en Digitalisering, en weet daardoor alles over chips en het belang van deze technologie. "Wie de beste chips heeft, heeft ook de beste aanvals- of verdedigingskracht." Een goede reden om erin te investeren, dus.

Maar wat is een chip precies? Okano-Heijmans legt uit: "Het is een heel klein plaatje dat wordt gemaakt van silicium, een halfgeleidend materiaal, dat gegevens kan opslaan of doorgeven via piepkleine elektronische schakelingen."

Geheugenchip en processorchip

Chips kun je daarom ook wel de 'hersenen' noemen van heel veel apparaten die we tegenwoordig gebruiken. "Denk bijvoorbeeld aan een stofzuigers en lichtschakelaars die je op afstand kan bedienen, dus steeds intelligenter worden."

Volgens de onderzoeker zijn er twee type chips die belangrijk zijn voor de chipindustrie: de geheugenchip en de processor-chip. "De ene chip slaat informatie op en de ander geeft opdrachten door aan een apparaat, zoals je smartphone."

Maaike Okano-Heijmans
Bron: Clingendael
Maaike Okano-Heijmans

Bekijk ook

Hoe kleiner, hoe krachtiger

Chips worden al decennialang gebruikt en worden nog steeds verfijnd, gaat ze verder. "De ontwikkeling en massaproductie van chips begon in Silicon Valley."

Al zagen die er toen nog wel heel anders uit: "Computers waren vroeger ook een stuk groter, omdat de chips minder sterk waren. Doordat de chips steeds krachtiger werden en steeds meer konden doen, hadden we minder ruimte nodig. Het gevolg: chips werden automatisch kleiner."

Evolutie van chips

"Het feit dat wij nu met een telefoon kunnen rondlopen in plaats van dat die ergens in huis moet staan, heeft alles te maken met de evolutie van chips", gaat de onderzoeker verder.

"Hoe meer geleiders op de chips geprint kunnen worden, hoe krachtiger de chip." Daarom zijn kleine chips erg in trek bij verkopers van alledaagse 'slimme' apparaten.

DeepSeek

Naast smartphones en drones worden chips ook gebruikt voor datacentra en slimme AI-modellen. Dat is waar de interesse van veel landen vooral ligt. "2 jaar geleden werd ChatGPT gelanceerd en deze week zagen we de Chinese variant DeepSeek daarop volgen."

Tot nu toe werd gedacht dat voor dit soort modellen de slimste chips gebruikt moesten worden, maar volgens China is dat bij DeepSeek niet het geval.

Gevolgen voor ASML

Die ontwikkeling is spannend voor de chipindustrie, legt de onderzoeker uit. "DeepSeek laat zien dat het met minder slimme chips ook mogelijk is." Dat kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de Nederlandse chipmachinebouwer ASML, dat zich al jaren bezighoudt met de ontwikkeling van snellere en efficiëntere chipmachines.

Na de lancering van DeepSeek kregen de aandelen van ASML en andere chipbedrijven daarom een flinke klap op de beurs. Toch is nog niet helemaal zeker of het Chinese DeepSeek ook de precieze waarheid vertelt over de chips in hun AI-chatbot.

Bekijk ook

Grote spelers van de chipindustrie

Verschillende landen hebben verschillende expertises op het gebied van chips. "In Nederland is ASML dus een topspeler in het maken van machines die geavanceerde chips produceren. Maar om een chip te maken heb je vervolgens software nodig die daarop komt. Hier zijn Amerikanen weer vreselijk goed in."

Dan zijn er ook nog bedrijven nodig die de software daadwerkelijk op de chip zetten. "Veel van dit soort bedrijven zitten in Oost-Azië zoals Taiwan, en Zuid-Korea.

'Niet altijd slimme chips nodig'

ASML is het enige bedrijf ter wereld dat chipmachines maakt voor de allerslimste chips, gaat Okano-Heijmans verder. "Maar niet iedere fabrikant heeft de slimste chips nodig, want een stofzuiger kan prima een eenvoudige chip bevatten."

Nu de doorbraak van het Chinese DeepSeek laat zien dat mogelijk ook een eenvoudigere chip ingewikkeld werk kan verrichten, zet dat de techindustrie aan het denken. "We hebben geprobeerd de technologische ontwikkeling in China af te remmen, bijvoorbeeld door een exportverbod op de meest geavanceerde technologie. Het lijkt er nu op dat dit onvoldoende effect heeft."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Afschrikwekkend effect

India is een van de landen die hard bezig is om zelf een eigen industrie op te bouwen. "Want iedereen realiseert zich dat wanneer je een fabriek op eigen grond hebt staan, het makkelijker wordt om chips te blijven maken", vertelt Okano-Heijmans. "Maar daar heb je wel toegang tot bepaalde grondstoffen voor nodig, zoals germanium en gallium. Die heeft India niet veel op eigen bodem."

Het hebben van een chipindustrie kan daarnaast ook een afschrikwekkend effect hebben omdat de hele wereld chips nodig heeft, zegt de onderzoeker. "Dit is het geval voor Taiwan. Het land heeft een enorme chipindustrie en deze is belangrijk voor China en de rest van de wereld." China, dat Taiwan beschouwt als opstandige provincie, zal het land daarom mogelijk minder snel aanvallen.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant