Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2006

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2006, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."