Volgens minister Jetten heeft Nederland genoeg gas om de winter door te komen. Glastelers, maar ook energiedeskundigen zijn daar minder gerust op. Er wordt al maanden over een noodplan gesproken, maar dat is er nog steeds niet.

De gasopslagen in Nederland zijn voor nog maar 28 procent gevuld en dat is historisch laag. Als de Russische president Poetin besluit als wapen tegen de EU om minder of geen gas meer te leveren, dan wordt de situatie voor Europa nijpend. We zijn voor meer dan dertig procent afhankelijk van Russisch gas. Dus alleen de dreiging is al een machtig wapen.

'Nederland nog genoeg gas voor de winter'

Minister Rob Jetten van Klimaat en Energie kondigde daarom eerder deze week aan dat er aan een noodplan gewerkt wordt, waarbij in eerste instantie met zestig bedrijven gesproken wordt hoe er in geval van crisis minder gas gebruikt kan worden.

Huishoudens en ziekenhuizen moeten te allen tijden aangesloten blijven. Tegelijkertijd zei hij dat Nederland nog wel genoeg gas heeft om in elk geval voor deze groepen gebruikers de winter door te komen.

Geen urgentie bij noodplan

Energiedeskundigen en onder meer de glastelers zijn daar minder gerust op en missen de urgentie bij het opstellen van dat noodplan.

Er zijn al wel gesprekken gevoerd in de afgelopen maanden zo vertellen diverse betrokken, maar dat heeft nog niet tot een concreet plan geleid. Ze hebben zelf nog weer aangedrongen op een vervolggesprek.

Nederland op de vingers getikt

"Wat ontbreekt is een uitvoeringsplan", zegt directeur Hans Grünfeld van de VEMW, de vereniging van grootgebruikers van water en energie. "Nederland is op de vingers getikt door Europese commissie en na de zomer zijn de gesprekken begonnen."

Er is volgens hem nog geen perspectief. "Men moet nog onderzoek gaan doen. In feite kan men niet effectief optreden. Welke van de zestig bedrijven helemaal zonder gas kunnen of deels, weet men helemaal niet. Stel dat morgen de kraan dichtgaat, zijn we niet voorbereid."

'Eerder moeten regelen'

Ook de glastelers zijn naast de zware industrie een van de grootverbruikers van gas en willen weten waar ze zich op moeten voorbereiden.

"Het baart me zorgen dat we er zelf achteraan moeten", zegt Adri Bom-Lemstra, voorzitter Glastuinbouw Nederland. "We hadden dit natuurlijk al veel eerder moeten regelen."

Verwarming lager

Toen het kabinet besloot in 2018 om uiteindelijke helemaal te stoppen met het oppompen van Gronings gas, is er in 2019 wel een bescherm- en herstelplan Gas opgesteld. Daarin staat in grote lijnen beschreven wie er besluiten neemt en welke stappen worden gezet als er gastekort is.

Eerst wordt aan mensen gevraagd minder energie te gebruiken door de verwarming lager te zetten, er zal worden geprobeerd de export van gas naar andere landen te beperken, bedrijven wordt gevraagd minder te gebruiken en uiteindelijk kunnen grote (industriële) gasgebruikers gedwongen afgeschakeld worden.

Nederland 'te laat'

Dit stappenplan ligt er al jaren, maar de concrete invulling daarvan is er dus (nog) niet. Volgens Lucia van Geuns, energiedeskundige van Den Haag Centrum voor Strategische Studies, is er te lang gewacht.

"Er is een grove schets en niet gerelateerd op de situatie waar we nu zitten. Uiteindelijk is Nederland te laat met een goede afweging wat te doen na het sluiten van Groningen en de maatschappelijke ontwrichting die kan ontstaan bij een tekort."

Gebruik Gronings gas niet uitsluiten bij crisis

Ze acht de kans dat Poetin de kraan dichtdraait klein, maar vindt dat we het draaiboek wel klaar moeten hebben liggen. De gasprijs zal bij een crisis zeker weer omhoog gaan. Van Geuns vindt dat daarom in het noodplan ook gekeken moet worden naar onpopulaire maatregelen om de schade zoveel mogelijk te beperken.

"Je kan ook overstappen op kolencentrales met klimaatgevolgen van dien, maar het is een crisis. Dan hopen dat een matige winter blijft. Last resort is onze gasbel in Groningen. Dat is de olifant in de kamer."

Hopen op milde winter

Of we het deze winter gaan redden in Nederland, zoals Jetten zegt, hangt volgens Van Geuns grotendeels af van hoe koud het wordt. "Hij kan het zeggen in het kader van het huidige weer, maar het is op het randje."

"Als we geen winter krijgen, is het net aan", waarschuwt zij. "Als Rusland voor een langere tijd de gaskraan dichtdoet, dan moet er aan alle kanten worden bijgebeund om dat deze winter goed te laten verlopen."

Uitvoering 'hangt af van de omstandigheden'

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat laat in een reactie weten de komende twee weken te werken aan 'een database met bedrijfsspecifieke informatie van bedrijven die veel gas verbruiken'.

"Deze informatie kan helpen om, áls het nodig is om maatregelen te nemen, de maatschappelijke en economische gevolgen daarvan zoveel mogelijk te beperken." Hoe de uitvoering er dan uiteindelijk concreet uit gaat zien, hangt volgens het ministerie af van de omstandigheden, zoals het weer en de politieke situatie.

Minister Jetten: Nieuwe gasboringen Groningen geen optie

Door de onrust op de gasmarkt is deze inventarisatie volgens het ministerie wel in een stroomversnelling gekomen, maar is de gaslevering vooralsnog niet in gevaar; ook niet voor de bedrijven. "Onder normale omstandigheden, dus niet uitgaande van geopolitieke invloeden of een extreem koude winter, is er geen aanleiding om leveringszekerheidsproblemen te verwachten."

Om nieuwe gasboringen in Groningen als ultiem noodscenario op te nemen, vindt minister Jetten geen goed plan. "Niemand zit te wachten op meer gaswinning uit Groningen. Groningen is geen onderdeel van het bescherm- en herstelplan."