Al vijf jaar lang zijn speciale eenheden van het Nederlandse leger actief in Mali. Onze verslaggever Tom van 't Einde is mee op de allerlaatste grote missie in het gebied.

Het is meer dan zestig graden in de volle zon, schaduw is amper te vinden. Ik zit bovenop een zwaar gepantserde Bushmaster. Het voertuig is ooit aangeschaft voor de oorlog in Afghanistan. Bij een bermbom heb je hierin een redelijke kans om het te overleven. En dat is geen overbodige luxe. De VN-missie in Mali waar Nederland een bijdrage aan levert - is uitgegroeid tot de dodelijkste vredesmissie ooit.

Kalasjnikovs en mannen met tulbanden

De vier Nederlandse soldaten die in Mali gesneuveld zijn kwamen om het leven bij ongelukken. Ze rijden expres niet over bestaande wegen, maar kiezen een eigen route dwars door de woestijn. Het landschap waar we doorheen rijden is eentonig. Eindeloze zandvlaktes met dorre struiken en soms een rotsvlakte waar de temperatuur nog verder stijgt. Urenlang zien we geen mens, tot we op een pick-up stuiten. Achterin liggen Kalasjnikovs. Voorin zitten mannen met tulbanden.

Pottenkijkers niet gewenst

Dat ik hier in de Sahel sta, is bijzonder. Ik ben aangehaakt bij een peloton langeafstandsverkenners, een gespecialiseerde eenheid die dagenlang diep de woestijn intrekt en van de radar verdwijnt om inlichtingen te verzamelen. Ze opereren bij voorkeur in de luwte en zitten normaal gesproken niet op pottenkijkers te wachten.

Nu de Nederlandse bijdrage aan de VN-missie bijna voorbij is, lukt het voor het eerst om toegang tot de groep te krijgen. Ze verzamelen informatie in een gebied van grofweg 150 kilometer rond de stad Gao en zijn de enigen die zo ver het land intrekken. De inlichtingen die ze verzamelen, worden door de Verenigde Naties gebruikt om een beeld te krijgen van de veiligheidssituatie in dorpen en steden in het noorden en zuiden van Mali.

Kalifaat in de woestijn

De grootste dreiging in het gebied zijn terroristen van ISGS (Islamitische Staat in de Grotere Sahara) Het is een aftakking van de organisatie die in Irak en Syrië verslagen is, maar hier alleen maar sterker wordt. Het is ze nog niet gelukt om een kalifaat te stichten, maar de terroristen zijn ook nog lang niet verslagen. De VN-vredesmacht van 13.000 man sterk heeft er geen antwoord op en kan amper veiligheid bieden.

De mannen die we middenin de woestijn tegen komen, proberen dat wel. In de pick-up blijken leden van de Gatia-militie te zitten. Het zijn Touareg-nomaden die zichzelf en hun mensen proberen te beschermen. Ze vertellen dat hun leider in het stadje In Tillit is om zoveel mogelijk mensen achter zich te krijgen om zo een front te vormen tegen terroristen.

Spookstad in de Sahel

Na het gesprek met de militieleden komt het konvooi langzaam op gang. Het is nog uren rijden naar In Tillit. Pelotonscommandant Wouter wil er zo snel mogelijk zijn om te zien hoe de situatie is. "We zijn een paar maanden geleden ook in In Tillit geweest en toen was het bijna helemaal verlaten. We kwamen in een spookstad terecht waar iedereen was weggevlucht."

Dit keer is er wat bedrijvigheid bij de waterpomp aan de rand van het stadje. Gewapende militieleden van de Gatia zijn aanwezig en zorgen voor veiligheid. Een aantal mensen is daardoor teruggekomen, maar het grootste deel van het stadje is nog steeds verlaten. Bij de waterpomp staat tussen de gewapende mannen ook een jongen van dertien of veertien jaar oud. Om zijn magere schouder een Kalasjnikov. Zijn vinger speelt met de trekker van het automatische wapen.

Bron: EenVandaag

1/3Op pad met de langeafstandsverkenners

Kijken, kijken, niets doen

Het ontgaat ook de pelotonscommandant niet: "Zelfverdedigingsgroepen hebben grote verliezen geleden in de strijd tegen IS. Officieel hebben ze geen mensen jonger dan achttien, maar we zien toch dat ze wapens krijgen omdat de nood zo hoog is." Hij zegt er verder niets van en grijpt ook niet in. Milities mogen wapens dragen. Pas als ze tegen de bevolking worden ingezet, kan hij er iets aan doen.

Deze week werd een Amber Alert uitgestuurd voor twee vermiste kinderen uit Dalfsen van 6 en 11 jaar. Dit waarschuwingsbericht kan opduiken op snelwegborden, telefoons en social media. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie hierover willen weten.

Landelijk coördinator persoonsvermissingen bij de politie, Izanne de Wit en Arnout de Vries van onderzoeksbureau TNO geven antwoord op jullie vragen. De Vries werkte mee aan de ontwikkeling van de website Sarea, waarmee burgers bij een vermissing mee kunnen zoeken.

1. Wat is een Amber Alert?

Amber Alert is het landelijke waarschuwingssysteem dat wordt ingezet bij kindontvoeringen of urgente vermissingen waarbij het kind mogelijk in levensgevaar is. Hiermee kan de politie bij de ontvoering of vermissing van een kind direct heel Nederland waarschuwen, staat op de website van Global Missing Kids.

"Jaarlijks komen er ongeveer 16.000 meldingen van vermiste minderjarigen binnen bij de politie", zegt De Wit. "Gemiddeld worden er per jaar een tot twee Amber Alerts uitgegeven, maar dat varieert van jaar tot jaar."

2. Hoe effectief is het Amber Alert?

Volgens De Wit is het bereik enorm. "Er worden meer dan 12 miljoen mensen gewaarschuwd. Bijna iedereen heeft tegenwoordig een mobiele telefoon met diverse social mediakanalen waarop een Amber Alert te zien is. En voor diegene die even niet op zijn telefoon kijkt, zijn er beeldschermen in het openbaar."

Hoeveel kinderen er daadwerkelijk worden teruggevonden na het uitsturen van een Amber Alert, is lastig in procenten uit te drukken, volgens De Wit. "Het gaat altijd om een combinatie van factoren. Wij krijgen bijvoorbeeld ook nog informatie uit andere opsporingsmethoden die wij inzetten. De combinatie van tips van het publiek en informatie uit andere methoden maakt dat je wellicht kunt aanwijzen waar het kind verblijft. Het middel staat dus nooit op zichzelf, maar is wel een hele belangrijke, omdat een tip de aanleiding kan geven tot nadere opsporing of precies samenvalt met andere opsporingsinformatie."

De Vries ziet dat de rol van het publiek in de opsporing steeds professioneler is geworden. Hij werkte mee aan de ontwikkeling van de website Sarea, waarmee burgers bij een vermissing mee kunnen zoeken. De website helpt mensen om veilig en gestructureerd te zoeken, bijvoorbeeld door een kaart met zoekgebieden te laten zien. Zo kunnen buurtgenoten of familie samen zoeken, zonder dat ze elkaar in de weg lopen of sporen uitwissen. "Heel veel burgers doen het met goede bedoelingen, maar weten niet zo goed hoe ze gestructureerd moeten zoeken", zegt De Vries.

3. Wat is het verschil tussen een Amber Alert en een Vermist Kind Alert?

"Een Amber Alert is een opsporingsmiddel dat wij als politie in kunnen zetten wanneer er aanwijzingen zijn dat een vermist minderjarig kind in levensgevaar zou kunnen zijn", zegt de Wit. "Dit is een landelijk alert."

Een Vermist Kind Alert is ook een opsporingsmiddel, maar is regionaal gericht. Het gaat om kinderen die vermist zijn én waar er indicaties zijn dat er direct gevaar is voor het welzijn van het kind. Dit alert kan worden uitgezet in de buurt van de vermissing, legt de Wit uit.

4. Hoe komt het Amber Alert bij mensen terecht?

"Het is een pushbericht dat verschijnt op verschillende social media-kanalen", zegt De Wit. "Denk bijvoorbeeld aan websites en digitale beeldschermen, zoals in het openbaar vervoer, supermarkten en zelfs op pinautomaten. Het bericht wordt verspreid op locaties variërend van treinstations en bussen tot luchthavens."

Om een Amber Alert te kunnen ontvangen op je telefoon moet je de Burgernet-app downloaden, legt de Wit uit. "Wanneer er een Amber Alert wordt uitgezonden, ontvang je een melding en word je gevraagd goed op te letten of je het vermiste kind in jouw omgeving ziet."

"Zie je het kind of denk je het te herkennen? Bel dan direct 112. Heb je informatie die mogelijk relevant is, maar niet over een directe noodsituatie gaat? Dan kun je contact opnemen met de gratis tiplijn van de politie via 0800-6070, of een tip doorgeven via het formulier op politie.nl. Wat je daarnaast kunt doen, is het Amber Alert delen op je eigen social media-kanalen. Hoe meer mensen het bericht zien, hoe groter de kans dat het kind snel wordt gevonden."

5. Wat is het verschil tussen Amber Alert en NL-Alert?

Het verschil tussen Amber Alert en NL-Alert draait vooral om het doel en het soort situatie, legt de Vries uit. "NL-Alert is echt meer voor de grote, acute crisissituaties." Amber Alert valt daarbuiten: dat wordt ingezet bij urgente vermissingen, maar het hoeft niet om een situatie te gaan die net gebeurd is. Het kan ook zijn dat iemand al langer vermist is. In zulke gevallen verschijnen er soms berichten op matrixborden boven snelwegen. "Dan gaat het bijvoorbeeld om een kind dat mogelijk is meegenomen door een ouder."

In dat soort gevallen wil je juist mensen bereiken die onderweg zijn. Dan is een Amber Alert effectiever dan een NL-Alert, dat zich vooral richt op een specifiek gebied, bijvoorbeeld rondom een postcode, legt de Vries uit.

6. Wie beslist of er een Amber Alert wordt verstuurd, en op basis waarvan?

De beslissing om een Amber Alert wel of niet te versturen is aan de politie. Het Landelijk Bureau Vermiste Personen van de politie toetst of een vermissing aan de criteria voldoet. "Zo moet het kind onder de 18 jaar zijn, moet er direct gevaar bestaan voor het leven van het kind of moet er gevreesd worden voor ernstig lichamelijk of psychisch letsel", staat op de website van Global Missing Kids.

De beoordeling of een kind in levensgevaar is, vindt altijd plaats bij de melding in de regionale eenheid en wordt uitgevoerd door de Officier van Dienst, vaak vanuit de meldkamer, legt De Wit uit. "Wanneer wij als politie een melding krijgen in de meldkamer van een zeer urgent vermist kind dat in levensgevaar is of ernstig letsel kan oplopen, telt er voor ons maar één ding: adequaat, snel en effectief opsporen."

"We zetten hierbij verschillende methoden in, zoals een helikopter en politieauto's ter plaatse, maar ook technische middelen. We kunnen er ook voor kiezen om het publiek te betrekken door alarm te slaan en hen om hulp te vragen bij de opsporing. Dat is het doel van een Amber Alert."

Deze methoden en middelen kunnen worden ingezet op aanvraag van de regionale politie via de landelijke meldkamer. Hier is een speciale meldtafel ingericht om 24/7 snel te kunnen schakelen en de juiste opsporingsmiddelen in te zetten, vervolgt De Wit. "Vanuit deze centrale meldkamer wordt onder andere de inzet van een speurhond of helikopter gecoördineerd, en wordt ook het Amber Alert uitgegeven."

7. Sinds wanneer bestaat het systeem in Nederland en hoe is het ontstaan?

Op vrijdag 13 januari is het de internationale Amber Alert-dag. "Deze dag is een herinnering aan de naamgever van deze alertering: de negenjarige Amber Hagerman, die op 13 januari 1996 werd ontvoerd en vermoord in Arlington, Texas. Daaruit voort is het Amber Alert in de Verenigde Staten ontstaan en in 2008 werd dit voor het eerst door de politie in Nederland geïntroduceerd", zegt De Wit.

Straatintimidatie is sinds vorig jaar strafbaar, maar handhaving is lastig. Daarvoor worden speciale boa's opgeleid die openbare intimidatie kunnen herkennen. Ze zijn al actief in Utrecht, Arnhem en Rotterdam, maar worden dat nu ook in andere steden.

In Almere worden drie boa's opgeleid om seksuele intimidatie in het openbaar te herkennen en in te grijpen. Zij gaan straks als proef 2 dagen per maand in burger de straat op om te handhaven op naroepen, fluiten, sissen en aanraken.

Een stukje veiligheid

Op de Grote Markt zeggen drie jonge vriendinnen blij te zijn met de pilot. "Jongens zouden nooit iets roepen als er boa's rondlopen. Ze zijn misschien niet overal en altijd bij, maar ik denk wel dat het veel minder zou worden."

"Ik denk dat het wel voor een stukje veiligheid kan zorgen", voegt een ander meisje toe. Straatintimidatie is voor hen een dagelijks probleem. "Ik maak het regelmatig mee, eigenlijk elke dag wel. Als je buiten bent in de avond hoor je minimaal één keer wel iets naar je geroepen worden."

Elk meisje

Met handhavers op straat zouden ze minder bang zijn, denken ze. "Het is vooral een probleem als je alleen bent. Met vriendinnen gebeurt het niet zo erg. Als je alleen bent, ben je zwakker. Dan kunnen ze makkelijker naar je toe komen, en zal je ook minder snel iets terugzeggen."

Zelf kunnen ze weinig beginnen om zich te beschermen. "Het komt ook niet doordat je je op een bepaalde manier kleedt, het zijn de jongens die het naar je roepen. Ik denk dat elk meisje dat wel heeft meegemaakt."

Drie boa's met bevoegdheid

"Dat is niet goed", reageert burgemeester Hein van der Loo van Almere. Ook hij is blij met de proef. "Er zijn nu drie boa's in mijn stad die de bevoegdheid hebben gekregen. Ze mogen mensen in de gaten houden, eventueel staande houden en in gesprek gaan met de slachtoffers."

En dat is hard nodig, denkt Van der Loo. "Uit ons onderzoek bleek dat in 2019 zo'n 24 procent van de respondenten in Almere zei dat ze straatintimidatie hadden meegemaakt. In 2024 was dat 40 procent. We zien dus een toename. Onder andere met deze inzet willen we die trend keren."

Boa in burger

"De boa's gaan gewoon gekleed in hun burgerkleding", legt Pasco van der Stelt, operationeel expert bij Stadstoezicht in Almere, uit. "Als het goed is herken je ze niet. Zo gaan ze op zoek naar seksuele intimidatie."

De boa's zijn getraind in het herkennen van straatintimidatie. "Wat straatintimidatie is, is afhankelijk van hoe het slachtoffer het ervaart. Er moet een seksuele tint aan zitten. Het kan gaan van sissen tot seksuele opmerkingen of lichte aanrakingen, het is een breed spectrum."

Nieuwe Wet seksuele misdrijven

"Het is mooi dat we nu een manier hebben om hiertegen op te treden", zegt Van der Stelt. De pilot is mogelijk door een nieuwe Wet seksuele misdrijven, die ook seksuele intimidatie op straat strafbaar stelt. "Die wet pakt net dat stukje waar we voorheen niet op konden handelen."

"De boa's hebben geleerd om alle bestanddelen van dat artikel te herkennen en op papier te zetten, zodat het wettig en overtuigend bewezen kan worden dat intimidatie heeft plaatsgevonden", zegt Van der Stelt. De maximale boete voor de overtreding is 10.300 euro.

Later uitbreiden

Er komen in Almere drie boa's 2 dagen per maand op straat handhaven tegen straatintimidatie. Dat is nog niet genoeg, denkt de burgemeester, maar: "Het is een kwestie van beginnen. Ze worden ook geacht samen op te trekken, dus ze zijn altijd maar op één locatie in de stad."

Hij hoopt de weg vrij te kunnen maken voor andere gemeenten. "Dit is een pilot. We hopen dit daarmee ook in het land te kunnen uitrollen, en uiteindelijk ook in mijn stad te kunnen uitbreiden."