Het is voor veel nabestaanden het ultieme schrikbeeld: de moordenaar van bijvoorbeeld je kind of partner die na zijn straf weer doodleuk in je buurt komt wonen. Toch is dit voor nabestaanden soms de bittere realiteit. Uit een rondgang van EenVandaag blijkt dat een meerderheid van de Tweede Kamer hier nu een einde aan wil maken. Bij zeer ernstige delicten moet het mogelijk zijn daders permanent te weren uit de woonplaats van slachtoffers en nabestaanden.

“Als je iemands leven hebt verwoest, dan mogen we toch wel aan je vragen om ergens anders een nieuw bestaan op te bouwen?”, vraagt Madeleine van Toorenburg (CDA) zich af. “En niet onder de neus van een slachtoffer of nabestaande. Het land is groot genoeg.”

Kamermeerderheid voor permanent woonverbod

Naast CDA en VVD, vinden ook de PVV en de PvdA dat er bij levensdelicten en zedenmisdrijven zo’n blijvend verbod opgelegd moet kunnen worden. Volgens Lilian Helder (PVV) “gaan in dit geval de rechten van het slachtoffer voor die van de dader”. En ook Attje Kuiken (PvdA) vindt dat een “permanent woonverbod als bijzondere voorwaarde door rechter moet kunnen worden opgelegd, zeker in kleine woonplaatsen waar de kans dat de dader en het slachtoffer elkaar tegenkomen groot is".

Voortdurende stress

De zoon van Jack Keijzer was pas 16 jaar toen hij werd vermoord. De daders zijn inmiddels vervroegd vrij. Een van hen woont vlak bij Jack Keijzer en zijn vrouw in de buurt. “Het is niet te doen om elke keer in Bovenkarspel te lopen, te fietsen en te werken in de wetenschap dat we hem tegen kunnen komen. Het geeft voortdurend stress”.

Jack is vaak bang de moordenaar van zijn zoon tegen het lijf te lopen. "Ik kijk dan steeds om me heen of ik hem tegen kom. De kans is natuurlijk klein, maar daar gaat het niet om. Het gevoel is er. Wat als ik hem tegen kom? Ik wil het niet, maar wat als de stoppen toch doorslaan?”

Keijzer is betrokken bij de Federatie Nabestaanden Geweldsmisdrijven. Hij denkt dat een permanent woonverbod voor de moordenaar van zijn zoon echt een hoop zou schelen: “Dat zou zo ongelooflijk veel rust geven. En dan zou het echt alleen maar om onze gemeente gaan. We vragen hem om 10 kilometer verderop te wonen. Niet helemaal naar Zeeland.. Dat lijkt me toch niet te veel gevraagd?”

Straatvrees

Er bestaan geen exacte cijfers, maar dat het met regelmaat voorkomt is een feit: nabestaanden die de moordenaar van hun kind of familielid op straat tegen het lijf lopen. In hun eigen woonplaats dus, op vaak maar een paar 100 meter van hun eigen huis.

Volgens Jos de Keijser, hoogleraar complexe rouwverwerking aan de Rijksuniversiteit Groningen, is er dan ook sprake van een reëel probleem. “Er worden per jaar ongeveer 130 mensen vermoord. In één op de drie gevallen is de dader een bekende van het slachtoffer. Vaak wonen ze ook in dezelfde omgeving. En dan hebben we het alleen nog maar over moordenaars, niet over zedendelinquenten of daders van ernstige gewelddelicten.“

De mogelijkheid om de dader tegen te komen kan veel onrust veroorzaken bij de nabestaanden volgens de Keijser. “Het feit dat de dader in dezelfde omgeving woont, kan voor een voortdurend gevoel van stress zorgen bij de nabestaanden. Een gevoel van onveiligheid dat die persoon constant bij zich draagt.”

Soms is het zelfs zo erg dat nabestaanden zware psychische problemen ontwikkelen als gevolg hiervan. De Keijser: "Ik ken een voorbeeld van een mevrouw die niet meer naar buiten durfde. Zij leed aan een zware vorm van straatvrees. Ook zijn er genoeg voorbeelden van nabestaanden die zelf hebben besloten om te verhuizen.”

"Huidige wettelijke mogelijkheden niet genoeg"

Er bestaan nu al diverse mogelijkheden om een confrontatie tussen de dader en de nabestaanden te voorkomen. Zo kan een burgemeester een tijdelijk gebiedsverbod opleggen en ook de rechter kan bij de veroordeling van de dader als bijzondere voorwaarde ook een tijdelijk gebiedsverbod opleggen. Eis hierbij is wel dat de openbare orde in het geding is of dat er ernstige bezwaren bestaan tegen de verdachte, bijvoorbeeld omdat er aanwijzingen zijn dat de moordenaar de nabestaanden wil bezoeken. Foort van Oosten van de VVD vindt: "Als het slachtoffer het zelf belastend vindt om de dader tegen te kunnen komen moet al een reden zijn om het woonverbod op te kunnen leggen".

Daarnaast geldt het verbod niet voor lange tijd. Om de twee jaar moet bekeken worden of het kan worden verlengd. Madeleine van Toorenburg van het CDA: ‘"k wil voorkomen dat nabestaanden om de zoveel tijd weer de strijd moeten aangaan, bevrijd ze er van, zorg dat iemand elders in het land zijn leven opbouwt. Wat ons betreft permanent".

Jolanda Keijzer gaat moordenaar van haar zoon te lijf

Op de plek waar zijn zoon Pascal vermoord werd staat een herdenkingsboom. Die is nu al meerdere keren vernield. Jack en zijn vrouw vermoeden door iemand uit de omgeving van de dader. Toen de boom onlangs voor de achtste keer kapot was gemaakt knapte er iets bij Jolanda.

Keijzer: "Ze is naar het huis van de dader gegaan om zijn woning te bekladden. Toen ze daar aankwam bleek hij thuis te zijn. Ze belde aan, hij deed open en toen heeft ze hem drie klappen gegeven, in zijn buik gestompt. Hij heeft haar toen hardhandig naar buiten geduwd. Ze weet dat het niets oplost, maar ze voelt zich nu wel opgelucht".

Juist dit soort confrontaties moeten worden voorkomen met dit permanent woonverbod zegt Foort van Oosten (VVD): "Ik zeg niet altijd, het is maatwerk, maar je moet slachtoffers in ieder geval al in het begin erbij betrekken. Zij verdienen het dat er met hen rekening mee gehouden wordt".

Burgemeesters: regelgeving niet aan ons

Het Nederlands Genootschap van Burgemeesters reageert op de berichtgeving van EenVandaag met zeven punten. Ze stellen dat het 'ernstig is wanneer nabestaanden in hun woonomgeving geconfronteerd worden met de plegers van misdaden tegen hun dierbaren', maar zien geen rol van de gemeente om dit te voorkomen. "Een levenslang verbod kan nooit als bestuurlijke maatregel. Als de wetgever een dergelijk levenslang omgevingsverbod wil, dan moet men naar het strafrecht kijken," dus via instanties als OM, de rechterlijke macht en reclassering. Voorlopig gelden dus afspraken uit 2015: "Basis is dat delinquenten in principe terugkeren naar de eigen woonplaats. Als terugkeer naar de eigen woning niet lukt, dan wordt gekeken of elders in de gemeente woonruimte gevonden kan worden."

De instorting van de Wilhelminatoren in Valkenburg roept veel vragen op. Want hoewel de oorzaak nog onduidelijk is, wil de burgemeester van Valkenburg dat er nu al wordt gekeken naar hoe we in Nederland omgaan met rijksmonumenten.

"Wat hier gebeurt kan dus eigenlijk op elke plek en met elk rijksmonument in dit land gebeuren", zegt burgemeester Daan Prevoo, een dag nadat de Wilhelminatoren zondagochtend plotseling instortte.

Op alles voorbereid, behalve dit

Ook al had de burgemeester geen aanwijzing dat er iets mis was.

"Het was als donderslag bij heldere hemel. Als burgemeester word je op alles voorbereid. Van een grote brand in een bejaardentehuis tot overstromingen. Maar als iemand zou vertellen: 'we gaan nu oefenen met een toren die instort'. Dan zou ik zeggen: 'zijn er andere ideeën op?'"

Beter toezicht

Het had niet mogen gebeuren, gaat de burgemeester. "Ik weet dat toezicht op een rijksmonument niet hip en sexy is als bestuurder. Maar hebben hier wel een taak en zorgplicht."

Volgens de burgemeester is het dan ook de vraag of we momenteel voldoen aan dat toezicht? "Als wij iets over het hoofd hebben gezien of steken hebben laten vallen, dan zijn we daar ook transparant in. Want we moeten hier van leren", voegt Prevoo toe.

Niet meer stabiel of veilig

Ik weet niet precies of er achterstallig onderhoud was bij de Wilhelminatoren in Valkenburg", zegt Eefje van Duin van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM).

Maar er zijn inderdaad monumenten die er in het algemeen niet al te best bij staan, gaat ze verder. "Als je het onderhoud blijft uitstellen en wind en water binnen blijft komen, dan komt er een moment dat ze ook niet meer stabiel of veilig zijn."

Meer onderhoud nodig

Staat het er dan allemaal slecht bij? Dat valt volgens Van Duin dan wel weer mee.

"In de algemene zin staat een hele grote groep er goed bij, maar we moeten wel wat doen aan de monumenten die meer onderhoud nodig hebben." Zo noemt ze als voorbeeld de Westerkerk in Amsterdam die in 3 jaar tijd 14 centimeter is weggezakt. "In alle soorten monumenten kunnen deze problemen voorkomen."

Kostbaar

Dat de eigenaren compleet zelf opdraaien voor de kosten, is volgens Van Duin niet mogelijk want veel van hen hebben geen inkomsten. "Zo heb je ook kerken die nauwelijks inkomsten hebben. Zeker met het teruglopende aantal kerkgangers." Het is dan lastig om de financiering voor het opknappen rond te krijgen.

En er zijn volgens haar ook hele unieke en grote gebouwen met veel details en hoge daken die kostbaar zijn om te onderhouden. "Op het moment dat jij een museum bent of een dierentuin, die inkomsten staan niet in verhouding tot de grote van de restauratieopgave. Een groot deel van het percentage moeten ze dan zelf ophoesten."

Nederlands erfgoed

En zo zijn er nog meerdere voorbeelden waar de kosten van onderhoud niet opwegen tegen de inkomsten.

"Bijvoorbeeld een voormalige watertoren, die wij nog steeds heel belangrijk vinden voor het aangezicht van het dorp, voor het verhaal van Nederland. Maar dan zullen we ook met elkaar moeten vinden dat er financiering moet komen om dat in stand te houden", legt Van Duin uit.

Slopen of nieuwbouw?

Minder monumenten of slopen en nieuwbouw, is dat dan geen optie? "Wij vinden met elkaar dat monumenten belangrijk zijn. Monumenten hechten ons aan het gebied."

"De overheid moet daarvoor zijn verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat er voldoende middelen zijn om het monument in stand te houden."

'Monumenten zijn ervoor altijd'

Van Duin gaat verder: "Als wij naar de Waddeneilanden gaan en in zo'n leuk authentiek dorpje komen. Dan zeggen we: 'goh, wat is dat mooi'. Nog los van het feit dat iets slopen en vervolgens iets bouwen ook geld kost, kan je niet zomaar je verleden, je geschiedenis, je verhalen uitvegen die tastbaar zijn in de gebouwen in onze omgeving. Dat kan natuurlijk niet."

"Monumenteneigenaren komen en gaan, maar de monumenten zouden er in principe voor altijd moeten zijn", sluit Van Duin af.

Vanaf morgen zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima voor een driedaags staatsbezoek in Kenia. Maar door grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten, komt het bezoek nu op een gevoelig moment.

De onrust in het land begon afgelopen zomer. Toen kwamen jongeren massaal in opstand tegen een nieuwe belastingwet. Uiteindelijk greep de politie in en werden de protesten hard neergeslagen. Het leidde tot honderden gewonden en er vielen ook doden. De woede onder de jonge demonstranten richt zich vooral tot de president van Kenia: William Ruto.

Corruptie en machtsmisbruik

De huidige president is dan ook zeker niet onomstreden. Zo is hij al eerder aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Volgens de aanklager maakte Ruto zich schuldig aan het gebruik van excessief geweld rond de verkiezingen in 2007 en 2008.

Daarnaast zou hij zich ook schuldig maken aan het in stand houden van corruptie en machtsmisbruik in het land. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn enkele tientallen demonstranten gedood en worden er sindsdien ook tientallen mensen vermist die zouden zijn ontvoerd.

Geen handig moment

Afrika-correspondent Joost Bastmeijer vertelt dat er in Kenia met gemengde gevoelens wordt gekeken naar de komst van het koninklijk paar morgen. Dat heeft volgens hem alles te maken met de onrust en kosten.

"Veel mensen zitten niet echt te wachten op een koningspaar dat langskomt. Dat kost alleen maar belastinggeld, dat ook naar andere zaken kan gaan", vertelt Bastmeijer. "Zo'n staatsbezoek is ongelofelijk duur. En die mensenrechtenschendingen gebeuren nog steeds, er worden ook nog steeds mensen ontvoerd die kritisch zijn op de overheid." In Kenia vragen de inwoners zich volgens de correspondent af of in het huidige politieke klimaat verstandig is dat het koningspaar langskomt.

Vooral jongeren zijn kritisch

Volgens Bastmeijer is de kritiek er vooral onder de jongeren. "Zij zeggen van: 'ja, maar wacht even, we hebben een corrupte regering, onze mensenrechten worden geschonden. En als nu een koninklijk paar deze kant opkomt, dan legitimeer je eigenlijk wat de regering met ons doet en hoe zij ons land leiden'."

Het geluid onder jongeren is dat het überhaupt niet verstandig is om naar Kenia af te reizen, gaat de correspondent verder. Volgens hen steun je daarmee indirect de regering onder het bewind van Ruto.

Hoge belastingen en geen banen

Maar waar komt die boosheid onder Keniaanse jongeren dan vandaan? Bastmeijer ziet dat er in het land veel jongeren zijn die goed geschoold zijn en vervolgens op zoek zijn naar een baan. "Maar vervolgens komen ze erachter dat er geen banen zijn. Dus dat is een groot probleem. Daardoor hebben ze het gevoel dat de overheid er niet genoeg voor hen is", schetst hij.

Dat in combinatie met een corrupte overheid, stoot volgens hem tegen het zere been van deze generatie. "Ze zien dat de president zichzelf verrijkt en uitgaven doet aan dingen die helemaal niet nodig zijn. Tegelijkertijd zien ze dat de president de belastingen omhoog wil gooien om de staatsschuld af te lossen", legt de correspondent uit. "Deze jongeren zijn heel erg boos over het feit dat hun land slecht bestuurd wordt en dat er zo weinig kansen voor hen zijn."

Koning in gesprek met jongeren

Wordt er dan helemaal niets gedaan met de kritiek van deze jongeren tijdens het staatsbezoek? "Jawel", antwoordt Bastmeijer. In het eerste programma-onderdeel voor het staatsbezoek is namelijk opgenomen dat Willem-Alexander in gesprek gaat met die jongeren.

"Daarmee laat hij dus wel zien dat hij dat belangrijk vindt", zegt de correspondent. "De jongeren zijn geselecteerd door de Nederlandse ambassade hier in Nairobi. En daar zullen ze het dan wel gaan hebben over mensenrechtenschendingen en over hoe de jongeren aankijken tegen hoe ze worden behandeld door de president en zijn regering."

Wel of niet demonstreren?

Of er nog gedemonstreerd gaat worden als het koninklijk paar op bezoek komt, is nog even onduidelijk, gaat Bastmeijer verder. "Ik verwacht de komende dagen dat er heel veel politie op de been zal zijn. En dat als er een protest komt, dat we daar eigenlijk helemaal niet zoveel van gaan merken."

"Maar", voegt de correspondent er gelijk aan toe. "Ik denk dat er ook een hele hoop jongeren zijn die wel zoiets hebben van: 'ja, er zitten hier nu allemaal Nederlandse journalisten bij elkaar. De hele wereld weet dat de Nederlandse koning hier is. Dus als we ons willen laten horen is dit een heel goed moment om te demonstreren.' Dus wie weet dat er wat gaat gebeuren."