Jos B. snel naar Nederland voor verhoor: 'Een vriendelijke benadering werkt'

Jos B. werkt mee aan zijn uitlevering. Daarom kan de verdachte van de moord op Nicky Verstappen mogelijk al deze week naar Nederland komen om verhoord te worden. Hoe gaat de politie zo'n verhoor aan? "Het belangrijkste is om een vertrouwensband met hem op te bouwen. Het is geen gek idee om, bijvoorbeeld, met hem te gaan tennissen", zegt rechtspsycholoog Peter van Koppen.

De manier van verhoren is volgens Van Koppen cruciaal voor het resultaat. "Het slechtste dat je kunt doen is hem bij aankomst in Nederland direct verhoren in een klein kamertje met twee rechercheurs”, aldus Van Koppen. "Die setting is sowieso desastreus voor elk gesprek tussen twee mensen.”

Tennis of een boswandeling

Volgens Van Koppen hangt veel af van de houding van Jos B. “In de zaak van Marianne Vaatstra ging de verdachte bijvoorbeeld meteen zijn verhaal te vertellen. Dan hoef je niet ingewikkeld te doen."

In het geval dat Jos B. zal zwijgen, moet je zijn vertrouwen gaan winnen, aldus Van Koppen. Hij wijst op de Hans-Joachim Scharff-methode. “Hij was een officier van de Duitse Luftwaffe die op deze manier in de Tweede Wereldoorlog neergeschoten piloten verhoorde. Hij was uitermate vriendelijk en ging met ze wandelen en leuke dingen doen. Hij bouwde een relatie met ze op." Dat lijkt vreemd, maar Scharff behaalde enorm veel resultaat. "Hij bleek de meest succesvolle verhoorder van de Tweede Wereldoorlog.  Zo’n vriendelijke benadering werkt. Het is daarom helemaal niet zo’n gek idee om met Jos B. te gaan tennissen, of een boswandeling te gaan maken.”

Advocaat bereidt verdachte voor

Geert Jan Knoops zegt als advocaat te anticiperen op de mogelijke ‘vriendelijke’ verhoormethoden van rechercheurs. “Ik bereid verdachten daar wel op voor. Ik vertel verdachten dat ze heel voorzichtig moeten zijn en dat ze juist moeten afwachten omdat ze dan veel informatie op kunnen doen over wat de recherche al weet.”

Volgens Knoops is het bekend dat een ‘vriendelijke methode’ een verdachte inderdaad loslippig kan maken. “In Guantánamo Bay, waar ik de chauffeur van Bin Laden bijstond, gebruikte de FBI veel vriendelijkere manieren dan de CIA, die ook deed aan waterboarden. De FBI had veel meer succes”, aldus de advocaat.

Alice in Wonderland

Verdachten worden in Nederland in ernstige zaken traditioneel in afzondering gezet, vertelt Knoops. “Dan wordt de zogenaamde ‘Alice in Wonderland-methode’ toegepast: mensen derealiseren. Bijvoorbeeld door ze in een koude cel te zetten, een dun matras met papieren dekens te geven en altijd het licht aan te houden. Dan raken mensen zo van slag dat ze was worden in de handen van de rechercheurs."

Van Koppen vindt dat een gevaarlijke methode. “Een verdachte wil je dan op een gegeven moment alles wel vertellen. Dan krijg je verklaringen waarvan je niet weet wat ze waard zijn.” Advocaat Knoops is het met de professor eens. “Als verdachten volkomen worden geisoleerd, dan gaat het mis.” Hij heeft een aantal zaken gehad waarbij zulke ‘valse bekentenissen’ ervoor zorgden dat onschuldige mensen jarenlang in de gevangenis verbleven. Het meest bekend is de Puttense moordzaak. Toen zaten twee mannen zeven jaar vast op basis van de valse bekentenis dat ze Christel Ambrosius verkracht en vermoord zouden hebben.