Van haar docenten kreeg Lisa Janssen vaak te horen dat ze het niet kon. Ze trok zich op aan die ene docent die wel iets in haar zag en wil nu als socioloog ongelijkheid in het onderwijs aanpakken. "Ik heb van mijn ervaringen mijn werk gemaakt."

De 26-jarige Lisa studeerde af als socioloog, heeft een scriptieprijs gewonnen en een academisch artikel op haar naam staan. Iets wat je niet meteen zou verwachten van iemand die begon op vmbo-kader. En dat is nu net het probleem, vindt ze.

'Jij kan het niet'

Lisa zat in de eerste klas van het vmbo-kader niet op haar plek. "De leerkrachten zagen mij niet zoals ik was en ik kon niet echt mezelf zijn." De cultuur op school voelde voor Lisa onveilig, met lage verwachtingen en weinig vertrouwen. 'Jij kan het niet', zeiden docenten tegen haar, gevolgd door 'het gaat niet zo lekker op school'. Ook was er weinig gehoor en steun voor haar instabiele thuissituatie.

Ze voelde zich ontzettend verdrietig en machteloos. Lisa: "Het toekomstperspectief dat je zou moeten krijgen op een school, waar je kan groeien en jezelf kan ontwikkelen, werd mij niet geboden. Ik kwam in een negatieve spiraal terecht." Ze werd helemaal 'opgeslokt' door de situatie en moest daardoor bijna een niveau afstromen naar vmbo-basis.

Lees ook

Kansen in plaats van risico's

Maar in de tweede klas veranderde dit, toen ze Ger Vleugels als mentor kreeg. "Hij heeft mijn leven veranderd. In plaats van telkens de risico's te benadrukken van wat er kan gebeuren als het niet goed gaat op school, zag hij de kansen. Hij zag dat ik een gedreven kind was met bepaalde interesses. Hij vertelde me dat alles mogelijk is en dat hij me zou helpen. Dat zijn zulke belangrijke woorden die je tegen een kind van 12 of 13 jaar uitspreekt."

Ger had hoge verwachtingen van Lisa, waardoor ze ook in zichzelf ging geloven. Als gevolg stroomde ze in het derde jaar op naar vmbo-t. Ze wilde aan alle docenten die haar hadden onderschat laten zien dat ze het wél kon. Ze wilde nog veel meer leren. Haar doel? Een havodiploma halen. "Ik zag mezelf al staan met dat havodiploma in de aula en dat mijn familie daar dan trots naar mij zat te kijken."

Alles op alles

Maar makkelijk ging dit niet. Lisa: "Ik kan bijna niet onder woorden brengen hoeveel energie het heeft gekost om dat jarenlang vol te houden. Ik ging echt tot het gaatje, heb veel nachten doorgehaald om te studeren en keihard gewerkt. Maar ik wilde het zo graag, en dan zet je alles op alles."

Ger is de kracht van Lisa geweest waardoor ze doelen heeft kunnen stellen en in zichzelf leerde geloven. Na de havo studeerde ze door en nu is ze afgestudeerd als socioloog. Lisa focust zich specifiek op onderwijsongelijkheid. "Ik kon mijn eigen ervaringen en wat ik om mij heen zag niet loslaten en kwam daar in mijn studiekeuze telkens op terug."

Lisa Janssen
Bron: Eigen foto
Een trotse Lisa met haar masterdiploma

Onderschat

Lisa is niet de enige die te laag werd ingeschat op de basisschool. Uit onderzoek van de dienst Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS) uit 2020 blijkt dat kinderen van praktisch opgeleide ouders vaker worden onderschat. Van hen kreeg 36 procent een te laag schooladvies. Onder kinderen met theoretisch opgeleide ouders was dit veel minder: slechts 10 procent.

Naast opleidingsniveau van ouders speelt ook de afkomst van kinderen mee, blijkt uit een rapport van de inspectiedienst. Docenten schatten kinderen met een niet-westerse migratieachtergrond iets vaker lager in dan de score die de Cito-toets aangeeft. Het schooladvies vergroot op deze manieren de ongelijkheid in het onderwijs.

Half niveau hoger

Lisa heeft hier als socioloog zelf ook onderzoek naar gedaan. De uitkomsten van haar onderzoek matchen met haar persoonlijke ervaringen: tussen kinderen die gelijk presteren ontstaat toch een niveauverschil. Ondanks dat leerlingen gemiddeld gelijk presteren op de Cito-toets en gelijke schooladviezen krijgen, beginnen leerlingen met theoretisch opgeleide ouders gemiddeld een half niveau hoger dan leerlingen met praktisch opgeleide ouders.

Lisa legt uit dat, hoewel het schooladvies leidend moet zijn in de overgang naar de middelbare school, twee andere factoren worden meegewogen door leraren: de mate van ondersteuning van ouders en afwijkend gedrag van kinderen.

Verschillende kansen

"Leerkrachten zeggen dus eigenlijk, we twijfelen bij dit kind tussen vmbo en havo. Maar op de middelbare school moet je toch wel veel zelf kunnen en omdat zij of hij weinig ondersteuning van ouders kan verwachten, geven we een vmbo-advies."

Lisa herkent dit ook wanneer ze terugkijkt op haar eigen schooladvies. "Er kwam natuurlijk een bepaalde score uit mijn Cito-toets. Ik was echt geen havoleerling, maar vmbo-t had er wel ingezeten als ze naar het hele plaatje keken van mij als kind. Dus niet alleen naar de cijfers en scores, maar ook naar sociale aspecten zoals doorzettingsvermogen en de thuissituatie waar ik in zat."

Lees ook

Hoge verwachtingen

Lisa benadrukt dat het niet per se slecht is dat leraren ook kijken naar de mate van ondersteuning die ouders bieden en afwijkend gedrag van leerlingen, maar dan moet er volgens haar wel over gepraat worden. "Soms zijn onderwijsprofessionals zich niet bewust dat ze deze factoren meewegen. Het kan met alle goede bedoelingen gedaan worden, maar uiteindelijk geef je toch verschillende kansen aan gelijk presterende leerlingen. Het is daarom goed om met elkaar het gesprek aan te gaan of het meenemen van deze factoren wenselijk is."

Omdat het zo moeilijk is om op te stromen als leerling in Nederland, vindt Lisa het niet altijd terecht dat leerlingen op een wat 'lager' niveau beginnen. Ook zij heeft hier hard voor moeten werken. "Lage verwachtingen halen je naar beneden. Hoge verwachtingen doen echt iets met een kind. Ger had hoge verwachtingen van mij waardoor ik ook in mezelf ging geloven."

Een eigen Ger

Ze vindt het daarom belangrijk om haar verhaal te vertellen. "Niet om op te scheppen, maar omdat er in Nederland een maatschappelijk probleem heerst dat kinderen uit verschillende milieus met gelijke prestaties niet allemaal dezelfde kansen krijgen."

Lisa hoopt als socioloog en oud-leerling de ongelijkheid tussen kinderen terug te dringen. Ze is net gestart bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om kansongelijkheid in het onderwijs aan te pakken. Lisa wil dat school voor iedereen een fijne plek is met vertrouwen, hoge verwachtingen, mogelijkheden en kansen. Ze gunt elke leerling een eigen Ger.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.