Het is 14 februari 2018, een woensdagmiddag zoals alle andere op de Marjory Stoneman Douglas High School in Parkland, Florida. De lokalen zitten stuk voor stuk vol, docenten doen hun best om de leerlingen bij de les te houden en in de schoolgang dwaalt nog een vergeten rugzak. Maar om klokslag 14.21 komt er een abrupt einde aan deze doodgewone schooldag voor de ruim drieduizend leerlingen en hun docenten.  

Op dat moment stapt de 19-jarige Nikolas Cruz zijn oude school in. Met een schooltas op zijn rug en een semiautomatisch wapen in zijn hand. Cruz activeert het brandalarm. Het is het startsein van een gruwelijke moordpartij. Van het ene op het andere moment begint Cruz te schieten. Eerst in room 2015. Dan vervolgt hij zijn weg: room 1216, room 1214 komen ook aan de beurt. Hij draait weer om. Opnieuw klinken er schotensalvo’s uit room 1216 en room 1215.

Zeven minuten later gooit Cruz zijn geweer en rugzak weg in het trappenhuis en rent de school uit. De school is veranderd in een bloedbad. Er vallen in totaal zeventien doden en vijftien gewonden. Het is één van dodelijkste schietpartijen op een school in de Amerikaanse geschiedenis.

Het leven zal nooit meer hetzelfde zijn

Voor de leerlingen die de schietpartij overleefden zal het leven nooit meer hetzelfde zijn. De 14-jarige Esperanza Woei is een van de scholieren die wist te ontkomen aan de kogels van Cruz. "Ik bevond me op de derde verdieping in het gebouw . Precies daar waar de schutter was. Op een gegeven moment hoorden we de schoten en ik dacht dat het een oefening was. Ik maakte er zelfs nog een grapje over. Dat een schutter nooit naar de derde verdieping zou komen omdat er zo veel trappen zijn.”

Maar terwijl Esperanza en haar medeleerlingen nog de illusie hebben dat het om een oefening gaat vervolgt Nikolas Cruz zijn bloedbad. “Ineens was daar een SWAT-team en moesten we allemaal met de handen op ons hoofd het lokaal verlaten. Ik zag de dode lichamen op de grond liggen. Onder mijn voet lag de AR-15, het wapen dat al die levens heeft weggenomen. Het is iets wat ik hoopte nooit mee te moeten maken. Twee van mijn beste vrienden hebben het niet overleefd."

Ouders staan doodsangsten uit

Terwijl de schietpartij nog bezig is bereikt het nieuws ook de ouders van Esperanza. Ze haasten zich naar de school en staan letterlijk doodsangsten aan. “Ik stond te trillen op mijn benen, het voelt alsof de wereld instort", vertelt haar moeder. Ook nu – bijna een maand later – blijft de gebeurtenis de familie Woei achtervolgen. “Als de kinderen niet bij je zijn dan sta je altijd onder spanning. Waar zijn ze nu, wat  gebeurt er nu. Je bent altijd paraat. Je zorgt dat de auto is volgetankt. Je denkt nu een stapje vooruit. Dat is in ieder geval wat ik doe. Ik dacht dat het hier niet kon gebeuren. In onze rustige buurt. Je ziet het wel op televisie, maar dat het hier kan gebeuren dat is echt bizar,” zegt vader Patrick Woei.

Parkland zal zeker niet de laatste school in de Verenigde Staten zijn met een massale schietpartij. Gemiddeld is het vijf keer paar maand raak met een schietpartij op een Amerikaanse school. Een schokkend en treurige statistiek. En als het aan de leerlingen van Parkland ligt moet er alles op alles worden gezet om te voorkomen dat de geschiedenis zich keer op keer blijft herhalen.

Woede over uitblijven strengere wapenwetten

Voor het eerst lijkt er écht een kanteling te zijn ontstaan in de discussie over wapenwetgeving. Onder leiding van de slachtoffers van Parkland is er een protestbeweging op gang gekomen die zijn weerga niet kent. Ze hebben opgeroepen tot een ‘mars voor ons leven’ in Washington D.C. om hun woede over het uitblijven van strengere wapenwetten kenbaar te maken.

Dit weekend worden door het hele land protesten georganiseerd en zullen demonstranten de straat op gaan. Esperanza is een van hen. “Ik hoop echt dat we met dit deze mars strengere wapenwetgeving teweeg kunnen brengen. Hoe dan ook, ik ga lopen, voor mijn omgekomen vrienden."

Het pgb-systeem is enorm fraudegevoelig. Jaarlijks verdwijnt zo'n 500 miljoen euro belastinggeld in de zakken van mensen met andere belangen. Deskundigen willen dat de politiek ingrijpt: bescherm zorgverleners en patiënten tegen fraudeurs.

Zorgkantoren mogen administratie niet inzien en alleen aangekondigd huisbezoeken doen, wat toezicht op pgb-zorg lastig maakt. "We moeten meer bevoegdheden hebben", reageert CZ-directeur Verlaan op onderzoek van EenVandaag naar mogelijke pgb-fraude.

"Binnen de huidige constructie is het redelijk makkelijk om daar misbruik van te maken. Het probleem is dat we vaak wel voelen dat het niet pluis is, maar er heel weinig mee kunnen", zegt Caro Verlaan, directeur van zorgkantoor CZ, de partij die pbg-budgetten toekent.

Familie in Den Haag

Verlaan reageert op onderzoek van EenVandaag, waaruit blijkt dat een familie in Den Haag mogelijk tonnen aan pgb-geld declareerde zonder het aan de zorg te besteden.

De indicatie, verleend door zorgkantoor CZ, van 132.000 euro per jaar, verdween naar het zorgbedrijf van een van de zoons. De daadwerkelijk zorg werd verleend door Portugese en Braziliaanse vrouwen. Zij kregen maar een klein deel van dat bedrag en werden ver onder het minimum loon betaald.

Onvoldoende controle

Het verhaal laat zien hoe makkelijk het is om te frauderen met een pgb-budget, over de rug van arbeidsmigranten. "Ik kan dat alleen maar beamen", zegt de bestuurder. Opvallend, want juist haar zorgkantoor moet controleren hoe het pgb-geld wordt uitgegeven.

"Er moet natuurlijk een zorgdossier gemaakt worden, dat bespreken wij, dat controleren wij ook. Dan kijken we met de budgethouder of de zorgverlener of dat reëel is en dan kunnen wij akkoord geven hoe dat verder daarna besteed wordt", zegt de directeur van CZ. "Maar dat kunnen wij helaas niet zien."

Onafhankelijke controle

Het zorgkantoor kan niet in boekhouding kijken en alleen een gepland huisbezoek doen. Wat volgens Verlaan weinig effectief is aangezien mensen de boel vaak in orde maken wanneer het zorgkantoor aankondigt langs te komen om achter de voordeur te controleren of wat er op papier staat ook klopt. Verlaan ziet dat ze op dit moment te weinig bevoegdheden heeft om fraude te controleren.

"CZ zou daarom graag de mogelijkheid willen verkennen om een onafhankelijke zorgverlener van een gecontracteerde partij buiten de familiare sfeer aan te stellen die erop kan toezien of het pgb wordt gebruikt op de manier waarvoor het bedoeld is." Op die manier is er dus iemand van buitenaf die controle houdt.

Meer bevoegdheden

"Hiermee verkleinen we de kans op samenspanning en hoeven we bij twijfel met betrekking tot fraude niet het gesprek te voeren met iemand die twee petten op heeft", legt Verlaan uit.

Daarnaast wil de zorgverzekeraar dat ze meer bevoegdheden hebben om fraude vast te stellen en aan te pakken.

Partijen wijzen elkaar aan

Binnen het systeem van pgb zijn veel partijen betrokken. Wanneer het aankomt op de controle van fraude, wijzen ze vaak naar elkaar. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) mag het geld alleen uitbetalen, en doet dus in feite alles wat de budgethouder aan hen doorgeeft. De SVB mag geen inhoudelijke controle doen. Zij checken alleen of de administratie klopt. Een woordvoerder laat weten dat zij op dit moment niks kunnen doen met meldingen.

Er wordt gewerkt aan wetgeving, zodat ze signalen kunnen doorgeven aan het zorgkantoor. Het zorgkantoor heeft namelijk wél een toezichthoudende rol. Verder is er de branchevereniging van zorgkantoren (ZN), die wilde niet op vragen van EenVandaag reageren.

Controle zorgkantoren lastig

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), houdt toezicht op de uitvoering van het pgb door zorgkantoren, en laat weten dat het lastig is om dit te controleren.

"Momenteel zijn er geen concrete voorschriften ten aanzien van de inrichting van een zorgbedrijf die verbieden of verhinderen dat zoals in deze casus geschetst de zoon via een onderneming zorg verleent aan zijn vader", leggen ze uit.

Verantwoordelijkheid budgethouder

Zij verwijzen, net zoals het zorgkantoor, naar de verantwoordelijkheid van de budgethouder: "In geval van een pgb is de budgethouder de enige die een contractuele relatie heeft met de zorgaanbieder. Dat bemoeilijkt de situatie. De budgethouder sluit overeenkomsten met de pgb-zorgverleners. Het zorgkantoor controleert deze overeenkomsten, maar heeft zelf geen contractuele relatie met de zorgaanbieder."

"Dat het zorgkantoor geen directe relatie met de pgb-zorgaanbieder heeft, hindert het zorgkantoor om signalen van onjuistheden of fraude te onderzoeken en op te volgen", leggen ze uit. "Hierdoor is het aan budgethouders om informatie te verzamelen over de zorgaanbieders van wie zij voor hun zorg afhankelijk zijn."

'Is te ver doorgeslagen'

In 2025 geven Nederlandse belastingbetalers 3,7 miljard uit aan pgb-zorg. Naar schatting wordt elk jaar voor zo'n 500 miljoen gefraudeerd met persoonsgebonden budgetten.

Verlaan ziet dat het politiek gevoelig ligt om het pgb-systeem te veranderen en dat begrijpt ze. "Het pgb-systeem is ooit bedacht met het idee mensen meer zeggenschap te geven over de zorg. Het is voor een bepaalde doelgroep mooi, maar het is te ver doorgeslagen", zegt directeur van het zorgkantoor CZ Caro Verlaan. "We hebben in Nederland veel regels, maar hiervoor misschien wel te weinig", zegt ze.