Nu de contouren van een vijfde sanctiepakket duidelijk zijn, gaat het alweer over een nóg strenger sanctiepakket. En hoogleraar Europese studies Hendrik Vos van de Universiteit Gent ziet waar het strenger kan.

De Europese Commissie pleit voor een verbod op de invoer van steenkool, goed voor 4 miljard euro per jaar. Maar voor een importverbod van olie is het misschien nog te vroeg, 'daar wordt nog aan gewerkt', zei Ursula von der Leyen, als EU-commissievoorzitter. Om over gas nog maar helemaal niet te spreken.

Importverbod sterke drank

Ook mogen Russische schepen niet langer aanmeren in Europese havens. Maar niet helemaal voor alle schepen, want er zou een uitzondering moeten komen voor landbouw- en voedingsproducten en energieproducten. Ook komen er nog vier Russische banken op de lijst voor een transactieverbod, daaronder is ook VTB, een van de grootste banken van Rusland.

Ook zou er een exportverbod komen op quantumcomputers en halfgeleiders. En komt er een einde aan de import van onder andere hout, cement en sterke drank. Ook zouden Russische bedrijven uitgesloten worden van openbare aanbestedingen in Europa.

President van de Europese Commissie Ursula von der Leyen
Bron: EPA
President van de Europese Commissie Ursula von der Leyen

Wat kan er nog?

Dat is wat er straks ligt. Maar ook dan kan er nog veel meer, ziet Hendrik Vos van de Universiteit Gent. Stoppen met Russisch gas is de grote olifant in de kamer. "Dat zijn de sancties die het moeilijkst liggen. Die hier ook de meeste gevolgen gaan hebben. Meer inflatie, duurdere brandstof, misschien wel tekorten. Dat zijn dingen die ons pijn zullen doen. Maar die ook zeker Rusland pijn zullen doen. Gas zal echt niet zo snel mee worden genomen in sancties, olie is een ander verhaal. Voor olie zijn er alternatieven mogelijk. Dat zou wel in een zesde pakket kunnen zitten."

Daarnaast zijn er nog gaten te dichten die in eerdere sanctiepakketten niet gedicht zijn. "Je kunt nog wel weer een bank extra straffen. Of de lijst met sancties voor individuen rondom Poetin uitbreiden, en ook meer individuen die Poetin nog steunen straffen."

Bekijk ook

Hoe effectief?

De vraag is wat de EU met nog strengere sancties precies wil bereiken. Het te meten effect is lastig, zegt Vos ook. "Dat is altijd de vraag, ook als je kijkt naar eerdere sancties. het is heel moeilijk om een afweging te maken. Ook omdat je niet weet wat er was gebeurd als er geen sancties getroffen waren. Zou een regime dan nog driester te werk gaan? Het blijft een beetje in het duister tasten. Er wordt op gerekend dat op termijn de bevolking begint te morren, in opstand komt en dat er op enig moment sprake is van een machtswissel. Maar dat is allemaal langere termijn."

"Op korte termijn kan het precies andersom werken. Waarbij de bevolking zich wellicht tegen het buitenland keert. En voor hun eigen leider gaat staan. Maar dat betekent allemaal niet dat je geen sancties moet afkondigen. Op een gegeven moment is het ook het signaal dat je afgeeft dat iets moreel niet kan. Dat je aan je eigen bevolking toont: hier mag een ander land (Rusland nu dus, red.) niet zomaar mee wegkomen."

Bekijk ook

Sanctie routekaart?

Eerder nog pleitte hoogleraar David Criekemans van de Universiteit van Antwerpen in onze uitzending voor een soort sanctie routekaart. Maak duidelijk dat als Rusland dit of dat niet meer doet, dat sanctie X of Y dan afgeschaald wordt. Iets waar Vos weinig in ziet. "Dat is moeilijk zo'n routekaart. Er is in theorie veel voor te zeggen, maar dit is een pad dat we nog niet eerder bewandeld hebben. Het is nu veel proberen ook, improviseren en inschatten wat op een bepaald moment de sfeer is."

"Een paar weken geleden was het nog ondenkbaar dat we nu al zo ver zouden gaan als we nu gaan. Als we een paar weken geleden een routekaart hadden opgesteld was die misschien heel anders geweest dan dat ie nu zou zijn. Beelden kunnen de roep om strengere sancties ook weer versterken."

Andere landen halen banden met Rusland aan

"De sancties van nu hebben wel degelijk een effect. Rusland vangt het zeker ook ten dele op door de handelsbanden met andere landen wat intenser te maken. Maar dat lost toch nooit op alle terreinen alle problemen helemaal op. Als je nu kijkt naar bijvoorbeeld diamant, waarvan het vermoeden is dat Rusland dat heel snel kan compenseren. Dan zie je ook dat er veel meer terughoudendheid is om zo'n sanctie in te stellen." Daarom mag België bijvoorbeeld nog diamant uit Rusland importeren. Anders zou Rusland dat binnen no-time aan een ander land kunnen exporteren.

Bij sancties waar dat niet zo makkelijk gaat, zul je sneller bereidheid zien om daar iets mee te doen. "Je verlegt niet zomaar een oliepijplein bijvoorbeeld. Maar voor alle sancties geldt: de Russen zullen dan altijd proberen op een andere manier op een andere markt hun producten te verkopen", zo besluit de Vlaamse hoogleraar.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.