radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Grootste pensioenfondsen beleggen in Nederlandse bedrijven die ondanks beloften nog steeds actief zijn in Rusland

Grootste pensioenfondsen beleggen in Nederlandse bedrijven die ondanks beloften nog steeds actief zijn in Rusland
De Russische president Vladimir Poetin overlegt in het Kremlin
Bron: EPA

De vijf grootste pensioenfondsen beleggen samen bijna een miljard euro in bedrijven die, ondanks beloften te vertrekken, nog steeds actief zijn in Rusland. Zeker 400 multinationals doen nog zaken in het land, waaronder een tiental Nederlandse bedrijven.

In totaal beleggen de vijf grootste pensioenfondsen van ons land (ABP, PFZW, PMT, PME, bpfBOUW) 995 miljoen euro in - voornamelijk Nederlandse - bedrijven die nog actief zijn in Rusland. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Het gaat om bedrijven die volgens onderzoek van hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Yale Jeffrey Sonnenfeld nog zaken blijven doen in Rusland, in meer of mindere mate.

'Juridisch gezien mag het'

Op de lijst met bedrijven staan onder andere Heineken, Unilever, Douwe Egberts en de ING Bank. In totaal worden twaalf Nederlandse bedrijven door Sonnenfeld en zijn onderzoeksteam aangemerkt in de categorie D. Binnen die categorie vallen bedrijven die hun investeringen uitstellen, maar hun bedrijfsactiviteiten voortzetten in Rusland.

"Voor heel veel van die bedrijven geldt dat ze hun producten in elk geval nog mogen verkopen in Rusland. Dus strikt genomen, juridisch gezien mogen zij nog zaken doen in Rusland", zegt advocaat Yvo Amar, die gespecialiseerd is in sanctierecht. "Hun voedingsmiddelen vallen voor een groot deel niet onder de werking van de sancties."

Bekijk ook

Aandringen op vertrek

De vijf pensioenfondsen laten aan EenVandaag weten dat ze bij deze bedrijven aandringen op een vertrek uit Rusland. Maar ze stellen daarbij geen deadline, en vooralsnog doen ze ook geen aandelen van de hand. Daarmee blijven ze dus mede-eigenaar van de bedrijven.

Zo heeft PME, het pensioenfonds voor metalektro, voor 40 miljoen euro aan aandelen in bedrijven die, ondanks beloften, nog actief zijn in Rusland. Bestuursvoorzitter Eric Uijen zegt dat PME met de bedrijven in gesprek is. "We willen niet beleggen in bedrijven in landen waar een verschrikkelijke oorlog gaande is", benadrukt hij. "Maar soms is het wat gecompliceerder dan alleen maar even de winkel verlaten."

'Het is verboden'

Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) laat weten mogelijkheden te onderzoeken om hun belangen te verkopen, zodra dat kan. "Daarnaast zijn vlak na de inval van Rusland in Oekraïne de Russische belangen op publieke markten voor een groot gedeelte afgebouwd", laat een woordvoerder weten.

Het Pensioenfonds voor overheid en onderwijs (ABP) noemt de situatie rond de oorlog verschrikkelijk: "ABP besloot ook vorig jaar direct na de inval om al haar beleggingen in Russische bedrijven te verkopen. De verkoop van de resterende beleggingen kost echter tijd; die kan namelijk op dit moment niet plaatsvinden aangezien de handel in Russische aandelen op dit moment volgens internationale sancties verboden is."

Verdere druk uitoefenen

Het pensioenfonds voor Metaal en Techniek (PMT) zegt teleurgesteld te zijn over het gebrek aan transparantie bij bedrijven over dit onderwerp. Een woordvoerder noemt Heineken als voorbeeld: "Pas tijdens de aandeelhoudersvergadering in april dit jaar kwam er duidelijkheid over de strategie, en gaf de CEO toe dat de communicatie beter had gekund. Tijdens de dialoog hebben we Heineken ook gevraagd transparanter te zijn over operaties in conflictgebieden en duidelijker te rapporteren."

Bestuursvoorzitter David van As van bpfBOUW zegt te verwachten 'dat bedrijven conform internationale standaarden en nationale en internationale regelgeving handelen en dat zij dit publiekelijk kenbaar maken'. "Als de conclusies van het Yale-rapport juist zijn, zijn wij voornemens verdere druk uit te oefenen", belooft hij.

De 5 grootste pensioenfondsen beleggen in bedrijven die, ondanks beloftes, nog actief zijn in Rusland

Winsten 'weg belasten'?

Europarlementariër Paul Tang (PvdA) noemt het 'heel goed' dat de pensioenfondsen in gesprek gaan met Nederlandse bedrijven die ondanks eerdere beloftes daarmee te stoppen nog actief zijn in Rusland. "Maar ze moeten er wel voor zorgen dat ze niet steeds in gesprek blijven. Ze moeten ook een deadline stellen om te zorgen dat ze inderdaad ook echt druk uitoefenen op die bedrijven."

Hij wil bovendien dat de bedrijven met financiële prikkels worden bewogen daadwerkelijk uit Rusland te vertrekken: "Zorg dat de winst op de Russische bedrijfsonderdelen van bedrijven wordt weg belast. Dan is er geen enkele reden meer voor hen om daar te investeren." Het geld zou wat hem betreft in een fonds voor de wederopbouw van Oekraïne moeten komen.

Genationaliseerd door Rusland

EenVandaag heeft de bedrijven ook om een reactie gevraagd. Heineken laat weten alles in het werk te stellen om Russische activiteiten te verkopen. Er is volgens de bierbrouwer een koper gevonden, maar Rusland zou nog geen toestemming hebben gegeven. Mogelijk vreest Heineken hetzelfde lot als Carlsberg en Danone, die gisteren te horen hebben gekregen Rusland hun bedrijf de facto heeft genationaliseerd.

Douwe Egberts geeft aan dat ze essentiële goederen produceert die niet vallen onder de internationale sancties tegen Rusland. Het bedrijf heeft bovendien naar eigen zeggen een ethische verplichting om al haar medewerkers te ondersteunen, ook die in Rusland. "Ook zouden we bij een vertrek het risico lopen dat onze bezittingen genationaliseerd zouden worden."

Bekijk ook

Minst kwalijke optie

ING heeft direct na de Russische inval aangekondigd geen nieuwe zaken meer te doen met Russische klanten, benadrukt de bank. "Geen nieuwe zaken doen betekent dat onze aanwezigheid in Rusland mettertijd afneemt naarmate de leningen worden terugbetaald - en uiteindelijk tot nul zal worden gereduceerd. Eenzijdig de relatie met Russische bedrijven beëindigen betekent in feite het geld weggeven wat ons in de huidige omstandigheden met name onwenselijk lijkt."

Unilever zegt van alle opties de minst kwalijke te hebben gekozen: niet sluiten, niet verkopen, maar doorgaan met alles wat binnen het sanctiebeleid past. "Voor bedrijven als Unilever, die een aanzienlijke fysieke aanwezigheid in het land hebben, is uitstappen echter niet eenvoudig." Het voedingsmiddelenbedrijf blijft de producten die in Rusland zijn geproduceerd leveren aan de mensen in Rusland.

'Gemiddelde Rus' raken

Yale-hoogleraar Sonnenfeld vraagt zich wel af hoe essentieel sommige producten van Unilever zijn voor de mensen in Rusland. "Ik denk wel dat ze zonder een Cornetto-ijsje kunnen", reageert hij op de verklaring van de multinational.

"Het doel van bedrijven die vertrekken en de sancties van overheden is om de druk op de gemiddelde Rus te verhogen", legt hij uit. "Niet om het leven van president Vladimir Poetin moeilijker te maken. Die heeft genoeg geld om in weelde verder te leven. Het gaat erom de gemiddelde Rus te raken."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant