52 miljoen is niet genoeg: gemeenten bang voor financiële tekorten door organiseren van coronaproof verkiezingen

Ondanks dat er geld is toegezegd vanuit het rijk, verwachten veel Nederlandse gemeenten dat ze zelf moeten bijleggen om de Tweede Kamerverkiezingen te organiseren. Door de coronamaatregelen lopen de kosten hoog op.

Mondkapjes, kuchschermen, handgel, veel extra vrijwilligers, stemmen per post, andere locaties voor stembureaus en stembureaus die meerdere dagen zijn geopend. Het zijn allemaal extra middelen en mogelijkheden om de Tweede Kamerverkiezingen in maart veilig te laten verlopen. De organisatie ervan is een grote en dure operatie, waar het rijk dan ook extra geld voor moet uittrekken.

'We gaan de begroting overschrijden'

Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren heeft de gemeenten 30 miljoen euro toegezegd en nog eens 22 miljoen euro voor het stemmen per brief voor 70-plussers. Toch is dit bedrag niet genoeg. Diverse gemeenten geven nu al aan dat ze met die 52 miljoen euro niet uit gaan komen en vrezen ze dat ze zelf moeten bijleggen, zo blijkt uit een rondgang van EenVandaag langs gemeenten in het hele land.

Zoetermeer is één van die gemeenten. "We gaan ervan uit dat we de begroting gaan overschrijden en er een tekort komt. Het is een enorm project, waarbij je creatief moet zijn", zegt woordvoerder Judith Kessels.

Alternatieve stemlokalen

De voorbereidingen zijn nu al in volle gang. Gemeenten moeten onder meer alternatieve stemlokalen inrichten, omdat scholen en verpleeghuizen vaak niet geschikt zijn om veilig te stemmen. Daarom wijken gemeenten onder meer uit naar grote sporthallen, kerken, tenten en mobiele stembureaus.

Ook de vele extra vrijwilligers die nodig zijn, zorgen voor een grote kostenpost. Vrijwilligers krijgen namelijk wel degelijk een vergoeding. Afhankelijk van de gemeente en de rol die de vrijwilliger vervult, varieert dat ruwweg tussen de 150 en 225 euro per dag. Ook voor het tellen zijn mensen nodig.

Coronawerklozen als vrijwilliger voor het stembureau

Per stembureau moet er bovendien minstens één extra lid worden geworven om bijvoorbeeld bij de ingang de drukte in de gaten te houden. Ook voor tellen van de stemmen zijn mensen nodig. Landelijk wordt daarvoor naar 70.000 vrijwilligers gezocht. Inmiddels hebben 32.000 mensen zich gemeld en zegt ruim twintig procent van de 355 gemeenten genoeg stembureauleden te hebben.

Maar in de meeste gemeenten is dat nog niet het geval. Als oplossing pakken ze in Woerden de digitale kaartenbak van het UWV er daarom maar bij en worden (corona)werklozen gevraagd om een bijdrage te leveren. Volgens Victor Molkenboer, de burgemeester van Woerden, kan dat bij drie dagen werk zomaar duizend euro aan extra kosten opleveren.

Coronaslachtoffer

Eén van die Woerdense vrijwilligers is Rachel Baal, die haar pedicurepraktijk al twee keer moest sluiten door de twee lockdowns. Alle extra inkomsten kan ze goed gebruiken. "Ik ben coronaslachtoffer, niet qua ziekte, maar wel qua werk."

Tekort van 1 miljoen euro

Alles bij elkaar maken de gemeente veel meer extra kosten dan voorzien. De gemeente Utrecht bijvoorbeeld schrijft aan de gemeenteraad dat 'er op dit moment rekening gehouden met een tekort tussen grofweg 500.000 en 1 miljoen euro'. "Ervaring leert dat door het Rijk uitsluitend de 'gefactureerde' kosten worden vergoed en dat de organisatiekosten nauwelijks of niet worden gecompenseerd", zo staat in het stuk aan de Utrechtse raad. "De vergoeding is dus nooit kostendekkend."

Andere gemeenten noemen nog geen concrete bedragen, maar onderschrijven wel dit beeld. Burgemeester Han ter Heegde van Gooise Meren zegt: "De kosten zijn hoger dan verwacht. Het Rijk heeft tot nu toe elke keer het verschil bijgelegd, maar de vraag is of dat zo blijft." Het beeld wisselt wel per gemeente, want niet alle gemeente verwachten een tekort.

VNG herkent de signalen

De Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) zegt in een reactie 'de signalen te herkennen dat gemeenten verwachten dat de compensatie onvoldoende zal zijn'. De VNG heeft alleen nog geen volledig beeld om daar ook conclusies aan te verbinden. "Als daadwerkelijk blijkt dat de afgesproken compensatie onvoldoende is, zullen we ons opnieuw tot de minister wenden en in overleg treden hoe de extra uitvoeringskosten te compenseren."

Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken gebeurt alles in overleg en samenwerking met de gemeenten. Het ministerie is niet bekend met de zorgen over hoog oplopende kosten. "Er zijn geen signalen bekend dat de aanvullende compensatie in algemene zin niet voldoende zou. Met het extra geld kunnen de gemeenten op een goede manier de verkiezingen organiseren."