meer NPO start

Referendum kan mensen meer bij politiek betrekken, maar moet wel duidelijker vindt deze expert

Referendum kan mensen meer bij politiek betrekken, maar moet wel duidelijker vindt deze expert
Stembureau bord tijdens de verkiezingen van de Nederlandse leden voor het Europees Parlement.
Bron: ANP

In een paar gemeenten in Nederland kunnen inwoners vandaag twee keer stemmen: voor de Europese verkiezingen en voor een referendum. Zo'n referendum kan de burger dichter bij de politiek brengen, maar het kan ook het tegenovergestelde effect hebben.

Katwijk is zo'n gemeente waar ook gestemd kan worden voor een referendum, over meer betaalbare woningen. Toch zit niet iedereen daarop te wachten. Bijvoorbeeld omdat referenda vaak ingewikkelder zijn dan in eerste instantie wordt verwacht.

Verwarring

Dat ziet ook oprichter Eva Rovers van Bureau Burgerberaad. De manier waarop referenda nu zijn ingericht, is nog niet toereikend, vertelt ze. "Het referendum in Katwijk is voor een deel een mooi voorbeeld. Maar het is dan niet handig dat de gemeente het onnodig ingewikkeld maakt."

"Ik vind het wel een beetje een valse zet van de coalitiepartijen", vertelt Marjan Homan, een van de initiatiefnemers van het referendum in Katwijk. Ook zij vindt dat het referendum in haar gemeente onnodig ingewikkeld is gemaakt. "Ik vind het echt vals allemaal en zo tegenstrijdig voor de inwoners."

'Schadelijk voor de democratie'

Wat een referendum geslaagd maakt, draait volgens Rovers om een goede en duidelijke formulering. "Als mensen de vraag al niet begrijpen, of als er sturend geformuleerd wordt, kun je het mensen niet kwalijk nemen dat ze afhaken."

Vage beschrijvingen en een tweeledige vraagstelling zijn schadelijk, zegt ze: "Dan wordt een ingewikkelde kwestie platgeslagen tot een simpele 'voor- of tegen-vraag'. Het leidt tot polarisatie wanneer het onderwerp niet van veel kanten wordt belicht. En dat is ook schadelijk voor de democratie."

Burgerinitiatieven om dichterbij de politiek te komen.
Burgerinitiatieven om dichterbij de politiek te komen.

Tijd, moeite en vertrouwen

Maar, hoe kan het dan wel? Rovers geeft een paar punten ter verbetering. Het draait volgens haar ten eerste om betere informatievoorziening. "Je moet ervoor zorgen dat de noodzakelijke informatie beschikbaar is, op een toegankelijk manier. Vooral ook dat mensen met verschillende opvattingen over het onderwerp de mogelijkheid hebben om campagne te voeren en in gesprek te gaan."

Maar dan moet de gemeente daar wel in investeren. "Dat geldt natuurlijk voor elke vorm van inspraak en participatie, maar is wel noodzakelijk. Het kost nou eenmaal tijd, moeite en vertrouwen."

Democratisch gesprek

Gemeenten mogen zelf geen campagne voeren voor referenda, maar kunnen wel de juiste informatie geven. "Het moet niet alleen een gemeente zijn die informatie geeft. Er moet ook geld beschikbaar zijn voor organisaties die wél campagne kunnen voeren", vertelt ze.

Daarmee benadrukt ze gelijk het belang daarvan. "Dat is dan het democratische gesprek dat plaatsvindt. Je moet de samenleving de kans geven hier een gesprek over te voeren. Anders is het moeilijk een weloverwogen mening te vormen."

Bekijk ook

Zwitserland

Als het aan Rovers ligt, kunnen we een voorbeeld nemen aan Zwitserland: "Daar is een cultuur van referenda, dat zit echt in het democratisch systeem daar." Verder is het volgens haar van belang om met elkaar in gesprek te blijven gaan.

"Dat zorgt ook voor minder polarisatie. Wanneer iets van veel kanten wordt belicht begrijp je iets beter." Ook zegt ze dat dit bijdraagt aan een oplossing. "Dan gaan mensen denken 'o, ik word serieus genomen'. Mensen die hieraan meedoen worden ook politiek actiever, merk je."

Tegelijk met de Europese verkiezingen

Vandaag draait het voor inwoners van Katwijk, Amsterdam en Alkmaar dus om twee keuzes. Eén op Europees niveau, en één op lokaal niveau. Dat vindt Rovers handig: "Praktisch gezien: je staat toch al in dat hokje. Voor de opkomst werkt dat goed."

Tegelijkertijd benadrukt ze dat het daarom des te meer van belang is dat kiezers weten waar de referenda om draaien. "Daar is die informatiecampagne weer zo van belang. Hoe kun je anders verwachten dat ze een weloverwogen beslissing nemen?"

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom volgens deze expert Iran en de VS in gesprek willen over atoomakkoord: 'Jonge mensen willen vrijheid'

Waarom volgens deze expert Iran en de VS in gesprek willen over atoomakkoord: 'Jonge mensen willen vrijheid'
Een voetbalfan tijdens een vriendschappelijke wedstrijd tussen Iran en de VS in 2000
Bron: ANP

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

Bekijk ook

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

Hamas, Hezbollah, Houthi's: de invloed van Iran uitgelegd

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Waarom volgens deze expert Iran en de Verenigde Staten in gesprek willen over atoomakkoord

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'
Bron: EenVandaag

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

Bekijk ook

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Bekijk ook

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant