Experts kraken 'eenzijdige' berekening voor minder vluchten op Schiphol: 'Vereenvoudigde weergave van werkelijkheid'

Het kabinetsbesluit om Schiphol te laten krimpen naar 440.000 vluchten is slecht onderbouwd en gebaseerd op een gebrekkige rekenmethode. Kritiek daarop werd door het ministerie genegeerd, blijkt uit onderzoek van EenVandaag.

Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) kondigde het kort voor de zomer aan: na tientallen jaren van groei zou Schiphol gaan krimpen. Dat was nodig vanwege geluidsoverlast.

Vlucht naar voren

Omwonenden van de luchthaven hadden al eerder een rechtszaak aangespannen tegen het ministerie, omdat geluidsnormen worden overschreden en dat dat al jarenlang wordt gedoogd. Harbers is bang dat hij die zaak verliest.

De rechter zou zijn ministerie dan kunnen opdragen te handhaven, waardoor er minder op Schiphol kan worden gevlogen. Daarom besloot het kabinet de vlucht naar voren te kiezen. Om te voorkomen dat geluidsnormen weer worden overschreden, is er vanaf eind volgend jaar nog ruimte voor 440.000 starts en landingen, 60.000 minder dan nu officieel is toegestaan.

Andere wereldsteden

Hoeveel vluchten heeft Schiphol minimaal nodig voor een goede verbondenheid met andere wereldsteden? Die vraag stond centraal voor het ministerie bij de zoektocht naar een nieuwe bovengrens voor het aantal vluchten. Het grote netwerk op Schiphol moest zo veel mogelijk intact blijven, omdat het belangrijk is voor de Nederlandse economie, zo was de gedachte.

Uitgangspunt bij de berekening waren de 178 belangrijkste steden waarmee Schiphol in 2019 verbonden was, steden die vooral voor zakenreizigers belangrijk zijn. In deze berekening zouden 296.000 vluchten per jaar voldoende zijn.

Veel meer steden

Maar het ministerie berekende ook een scenario waarbij Schiphol verbonden is met maar liefst 385 steden. "Niet aannemelijk", volgens het ministerie, maar dan zouden 426.000 vluchten noodzakelijk zijn.

Het ministerie berekende het gemiddelde van de twee scenario's en kwam uit op 361.000 vluchten. Daar werden 2.000 vluchten naar vijf speciale bestemmingen (in Suriname en Caribisch Nederland) aan toegevoegd.

Rond getal

Daarmee was de rekensom nog niet klaar. Er werd 15 procent bij opgeteld voor onder meer vakantievluchten, waarna er ook een onzekerheidsmarge van 5 procent aan werd toegevoegd.

Daarmee zouden er tussen de 396.000 en 438.000 vluchten per jaar nodig zijn. Het kabinet koos voor de bovenkant van die bandbreedte en rondde af op een rond getal: 440.000 vluchten.

Bron: EenVandaag

'Geen harde wetenschap'

"Het is geen harde wetenschap", verdedigde minister Harbers het besluit tegenover de pers. "Maar uit onze analyse, die we ook door externe deskundigen hebben laten beoordelen, komt wel dat getal van 440.000 als zijnde het getal. Zoveel vluchten heb je minimaal nodig om in ieder geval die goede verbondenheid met de wereld te kunnen waarborgen op Schiphol."

Het ministerie liet de berekening inderdaad door drie externe deskundigen doorrekenen. Maar Harbers vertelt er niet bij wat zij van het rekenwerk vonden.

Eenzijdig

Een van hen is Floris de Haan, als luchtvaartonderzoeker verbonden aan Erasmus UPT. Hij vindt het onderzoek van het ministerie onvolledig. Er is te weinig gekeken naar de vraag van de reiziger en te veel vanuit een gewenst aanbod van bestemmingen, zegt hij.

"Ik vind dat als je een volledige afweging wil maken je ook naar de impact op welvaart moet kijken. Er is bijvoorbeeld niet gekeken naar de positieve effecten die minder vliegen met zich meebrengen, op het gebied van geluidsdruk, CO2 en stikstof, ten opzichte van de waarde die de verbindingen op dit moment hebben."

'Vereenvoudigde weergave'

Volgens hem heeft het ministerie gekozen voor een methode die 'een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid geeft'. "Welk model je ook kiest: het zal altijd tekortkomingen kennen. Op dit moment zijn de uitkomsten van de analyse eenzijdig."

"Wij hebben een aantal punten aangegeven waarvan we zeggen: dat zou je mee kunnen nemen om een vollediger beeld te schetsen. Dat is door het ministerie voor kennisgeving aangenomen."

'Sterk arbitrair'

Ook twee andere externe bureaus, SEO en CE Delft, uiten in hun studies kritiek. Zo noemt SEO de gekozen methode 'sterk arbitrair'. Het gebruik van een gemiddelde uit de twee scenario's ziet het bureau als "niet noodzakelijk een goed onderbouwde manier".

Ook CE Delft noemt de methode 'eenzijdig'. Beide bureaus wilden hun studie niet nader toelichten tegenover EenVandaag.

Zeepbel

Luchtvaarteconoom Walter Manshanden kan zich vinden in de commentaren. "Ik noem dit Schiphollen Plus. Het ministerie verkoopt het alsof de zeepbel Schiphol wordt teruggebracht tot de kern, dat wat Nederland echt nodig heeft. Maar die kern is niet 440.000, maar lager. Er zit nog steeds te veel lucht in die zeepbel."

Manshanden vervolgt: "Als je me zou vragen: wat is nou de onderbouwing voor dat aantal? Dan zeg ik: die is er niet. Ze begaan diverse missers: de methode die ze kiezen is niet de beste methode, ze kiezen de bovenkant van de uitkomst en ze negeren de kritiek van drie reviewers. Dat vind ik not done."

'Geen extra risico'

Het ministerie laat in antwoord op vragen van EenVandaag weten "geen extra risico te willen lopen dat het bestemmingennetwerk te sterk terugloopt bij een krimp van Schiphol".

"Daarom is gekozen om de bovenkant van de berekende bandbreedte aan te houden", schrijft het ministerie.

Truc

Het ministerie liet ook uitrekenen hoeveel vluchten er binnen de geluidsnormen passen. Ook die berekening kwam tussen de 400.000 en 440.000 vluchten uit. Daarbij lijkt een truc te zijn toegepast. Aangezien ook deze rekensommen altijd onzekerheden bevatten, bijvoorbeeld omdat het weer en daarmee het gebruik van start- en landingsbanen niet te voorspellen is, houdt Schiphol in zijn eigen milieurapporten rekening met de kans dat de geluidsnormen toch overschreden worden.

Schiphol beschouwt daarbij een kans van 10 procent als 'acceptabel'. In de berekening die het ministerie liet uitvoeren is dat opeens verdubbeld naar 20 procent. Het gevolg is dat daarmee meer vluchten binnen de geluidsnormen passen.

Vergunning

Het nieuwe plafond voor Schiphol moet eind volgend jaar ingaan. Maar het is nog maar de vraag of dat haalbaar is. Zo moet Brussel nog instemmen met de krimp. Deskundigen waarschuwen dat dit geen gelopen race is. Daar staat tegenover dat de luchthaven nog altijd geen vergunning heeft voor de stikstofuitstoot.

Volgens milieuorganisaties moet Schiphol daarvoor nog veel verder terug in het aantal vluchten. Ook loopt er een procedure van omwonenden tegen het ministerie. Zij eisen dat de overheid hen beter beschermt tegen geluidsoverlast en uitstoot van schadelijke stoffen.