Als het aan de Tweede Kamer ligt krijgen nazaten van tot slaaf gemaakten de mogelijkheid om gratis DNA-onderzoek te laten doen. Dit kan zinvol zijn voor verdere studie naar de eigen familiegeschiedenis. Sila Groeliker (67) weet dit uit eigen ervaring.

Ze werd in 1956 geboren in het Surinaamse Paramaribo, als dochter van een Surinaamse moeder en een Nederlandse vader. Sinds haar 18de woont ze in Nederland.

Gegevens moeilijk te vinden

Voor haar komt een gratis DNA-onderzoek te laat: ruim 6 jaar geleden liet ze haar DNA op eigen kosten onderzoeken. Dat ze over de Nederlandse kant van haar familie bijna alles wist en over de Surinaamse kant zo weinig, wilde ze niet langer accepteren.

Al vanaf haar 20ste probeerde ze erachter te komen wie haar Surinaamse voorouders waren, maar Sila kwam niet verder dan dat ze afstamde van tot slaaf gemaakte mensen. "Hier in Nederland was het heel makkelijk om de archieven in te duiken, maar over mijn familie in Suriname was vrijwel niets te vinden."

Familierelatie onbekend

Vreemd is dat niet, want tot slaaf gemaakten werden pas rond 1820 voor het eerst officieel geregistreerd in zogenoemde 'slavenregisters'. Toen die registers openbaar werden gemaakt vond Sila de namen van de mensen die in 1863, tijdens de afschaffing van de slavernij, zijn vrijgelaten.

"Ik vond toen dat mensen met bepaalde namen op een plantage in vrijheid werden gesteld. Daar zat ook mijn overgrootmoeder bij, ontdekte ik. Er zaten allemaal namen van mensen bij, die een bepaalde familierelatie met elkaar hadden. Maar welke relaties dat waren, wist ik niet."

Bekijk ook

DNA-tests lang te duur

Een manier om deze relaties verder te onderzoeken bleek een DNA-onderzoek. Maar in het begin was dat gewoon te duur. Destijds lag de prijs rond de 1.000 euro. Maar op een gegeven moment werden DNA-tests goedkoper.

Zo'n 6 jaar geleden kostte het DNA-onderzoek 'nog maar' rond de 100 euro, vertelt Sila. Dat was het moment dat haar zoektocht eindelijk kon beginnen. Uit de test kwamen meerdere 'matches' naar voren: mensen met wie ze een voorouder deelt.

Balletje is gaan rollen

Stukje bij beetje kon Sila de lege plekken in haar stamboom gaan invullen. Voor nazaten van tot slaaf gemaakten is juist dat heel moeilijk: in de registers duikt bijvoorbeeld nooit de naam van de vader van het kind op. Dat komt omdat de 'eigenaar' van de moeder tegelijkertijd ook de 'eigenaar' van het kind was. De vrouwen zorgden voor het kind, en de vader kon los van het gezin worden 'verkocht'.

Met alleen die registers kom je dus niet verder, vertelt Sila. "De DNA-matches gaven mij een nieuwe mogelijkheid. Zo is het balletje gaan rollen."

Bekijk ook

Nieuwe familieleden

En dat balletje is nog niet gestopt: inmiddels heeft Sila familieleden over de hele wereld gevonden. Haar neven en nichten wonen in Groot-Brittannië, Canada, de Verenigde Staten en over het hele Caribisch gebied verspreid. Tot kort geleden zijn hier nog mensen bijgekomen.

"Ik heb deze week nog twee 'verder-weg'-familieleden gevonden. Die mensen vind je altijd door de combinatie van papieren bronnen en de DNA-analyse. Hun overgrootmoeder was de zus van mijn oma."

Geweldig blij

Dat ze nu weet van die familieleden vindt Sila een enorme aanwinst, vertelt ze. "Uit de DNA-test kwamen ook veel matches met mijn Nederlandse familie. Deze matches zijn voor mij veel minder belangrijk, omdat je hier heel makkelijk kunt achterhalen waar je vandaan komt."

"Voor de andere kant van je familie moet je veel meer moeite doen. Als je iemand gevonden hebt, dan ben je geweldig blij."

Bekijk ook

Met de neus op de feiten gedrukt

Toch is het ook lastig om zoveel te weten te komen, vindt Sila: "Het DNA-onderzoek heeft de gruwelijkheden van de slavernij nog dichterbij gebracht. Het maakt duidelijk hoe weinig van betekenis je voorouders waren. Hoe weinig ze werden gezien als mens. Je wordt met je neus op de feiten gedrukt. Realiseert je dat hun 'eigenaar' ongestraft alles kon doen."

"Natuurlijk wist ik al wat slavernij was, maar als je gaat zoeken, dan kom je in de archieven allerlei narigheden tegen." Vooral de details hebben grote indruk gemaakt. "Je komt er bijvoorbeeld achter dat kinderen bij hun moeder werden weggehaald, en dat familieleden een hele andere naam kregen."

Hulp bij de zoektocht

Intussen houdt Sila zich niet alleen meer met haar eigen familieonderzoek bezig. Tegenwoordig zit ze in het bestuur van de Stichting voor Surinaamse Genealogie. Dat is een stichting die lezingen en voorlichting geeft. Zij legt aan mensen uit hoe het DNA-onderzoek in z'n werk gaat en helpt ze bij hun zoektocht. Het laatste doet ze onder andere door de niet-genoteerde vaders uit het slavenregister op te sporen. "Ik wil weten wie ze waren, waar ze vandaan kwamen. Nu lukt dat een beetje, en dan ben je blij met alles wat je hebt."

Met name in de laatste jaren hebben veel meer nazaten van tot slaaf gemaakten de beslissing genomen om DNA-onderzoek te laten doen. Vaak zijn dit jongeren, die meer over hun etniciteit te weten willen komen. "Ze zien dan dat hun voorouders daadwerkelijk uit Afrika komen. Dat geeft hen iets van trots."

Bekijk ook

DNA-onderzoek gratis maken?

Ondanks haar grote inzet heeft Sila geen uitgesproken mening over de plannen van de Tweede Kamer om DNA-tests voor nazaten van tot slaaf gemaakten gratis te maken.

"Het voorstel is oké, denk ik, omdat het mensen in de gelegenheid stelt om een verbinding met het verleden te maken die anders niet te maken valt. Als het als compensatie (voor het gebrek aan registratie van tot slaaf gemaakten, red.) is bedoeld, dan vind ik het goed als iedereen de mogelijkheid krijgt om het te doen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.