Na drie verloren verkiezingen moet de SP de rug weer zien te rechten. SP-kiezers missen profiel bij hun partij op de thema’s van nu, blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Over welke kant de partij dan wel op moet, zijn de kiezers verdeeld.

Prominente partijpolitici komen zaterdag op een partijraad bijeen om antwoorden te zoeken op de vraag hoe de verkiezingsnederlagen van de laatste 2 jaar konden gebeuren. Te beginnen met de vraag: waar gaat het mis?

Standpunten op culturele thema's onduidelijk

Het voornaamste antwoord dat het onderzoek daarop geeft is de misplaatste focus van de partij. 59 procent van de mensen die de partij overwegen of er op stemden vindt dat die te veel gericht is op één thema: de zorg. De gezondheidszorg is al jarenlang een van de belangrijkste thema's onder kiezers, en niet in het minst de SP-kiezers. Maar het gaat nu beter met de economie, dus vragen kiezers, naast het thema zorg, ook een antwoord van de partij op niet-economische thema's die nu spelen.

Dan gaat het bijvoorbeeld over immigratie, klimaat en identiteit. Als kiezers wordt gevraagd waar de partij zich op moet richten, worden deze thema's met koeienletters opgevoerd. Op precies die thema's is het SP-standpunt volgens de grootste groep van het SP-potentieel (respectievelijk 50, 48 en 47 procent) onduidelijk. Ongeveer drie op de tien vinden de partij daar wel helder over.

Te links én te rechts

Helaas voor de SP is het niet zo eenvoudig een concreet standpunt te vinden die kiezers zo massaal aanspreekt als het zorgverhaal heeft gedaan. De vissen in de kiezersvijver van de SP zijn namelijk bijzonder verdeeld over welke koers de partij moet varen. Op klimaat en identiteit vindt een deel van de kiezers de partij te links en een ander deel juist te rechts.

Op immigratie vindt de grootste groep (42 procent) de SP 'te links'. Een SP-kiezer daarover: "De SP moet (nog) kritischer zijn over de komst van goedkope of zelfs kansloze immigranten. Het schaadt de belangen van kwetsbare Nederlanders." Maar met een kwart dat aangeeft het standpunt juist te rechts te vinden, is het risico op vervreemding van deze groep groot bij een rechtser standpunt.

Vertrouwen Marijnissen gedaald

Dan is er nog de partijleiding. In geen van de verloren verkiezingen was Lilian Marijnissen lijsttrekker. Toch draagt ze volgens de helft van de ondervraagde SP-kiezers (51 procent) verantwoordelijkheid voor de verliezen, tegenover 45 procent die vindt dat haar weinig te verwijten valt.

Het vertrouwen in de partijleider is daarnaast fors gedaald. Bij haar aantreden, toen veel kiezers het nog te vroeg vonden voor een oordeel, had ze alsnog meer kiezers achter zich dan nu: 64 procent. Rond Prinsjesdag vorig jaar steeg dat naar 75 procent. Nu steunt 56 procent van de SP-kiezers haar nog, een dieptepunt voor de partijleider.

Geen visie op Nederland

Kiezers missen vooral een stip aan de horizon van Marijnissen. "Haar houding is star en zelden positief. Ik mis een visie op Nederland die ons weer in beweging brengt", zegt een SP-kiezer daarover. Met de tegenvallende resultaten keren geluiden over haar aanstelling terug. Een kiezer: "Lilian doet het op zich redelijk goed, maar zij is 'de dochter van' en dat is dynastievorming." De meeste kiezers geven haar nog wel een kans, maar ook zij heeft duidelijk winst nodig om het tij te keren.

Het onderzoek laat zien dat de SP in een lastig parket zit: veel aanknopingspunten voor de weg naar boven zijn er niet, als we kijken naar de thema's en de leider. De partij kan in de peilingen rekenen op zo'n tien zetels, vier minder dan bij de laatste Kamerverkiezingen. De vraag is of daar snel verandering gaat komen, vraagt ook de kiezer zich af. Slechts 22 procent van de SP'ers verwacht dat de partij het komende half jaar zal stijgen. Volgens de meesten blijft de SP op dit aantal steken (33 procent) of daalt de SP zelfs verder (37 procent).

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."