De vrijwillige uitkoopregeling is populair bij veehouders uit Noord-Limburg. In Venray en Nederweert stoppen zo'n 120 boeren. Dat leidt tot minder stikstof, maar er zijn ook zorgen. Want de werkgelegenheid neemt af en verschraling ligt op de loer.

Met de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv), en de Lbv-plus voor piekbelasters, konden boeren die zich zouden laten uitkopen 100 tot 120 procent van hun bedrijfswaarde ontvangen van het Rijk.

Agrarisch middelpunt

In de gemeenten Venray en Nederweert is de regeling populair. Deze dorpen in de zogenoemde Peelregio werden 100 jaar geleden aangewezen als het agrarische middelpunt van Nederland.

Het is een regio met een extreem hoge veedichtheid. Nergens in Europa is een gebied te vinden met zoveel dieren en zoveel verschillende diersoorten op korte afstand van elkaar.

Versnellend effect

Wethouder Boris Meessen van de gemeente Nederweert was daarom ook niet echt verrast door de grote hoeveelheid aanmeldingen.

"We zien al langer dat het aantal agrarische bedrijven in onze gemeente terugloopt. Maar de opkoopregeling heeft een versnellend effect gehad. Het was voor agrariërs misschien ook wel nu of nooit. Want men weet niet wat er in de toekomst nog komt. Ze zijn ook moegestreden met gebrek aan perspectief."

Impact op economie

In Nederweert is de agrarische sector de economische drager. Er zijn 180 boeren met 275 boerenbedrijven. Daarvan stoppen er de komende jaren mogelijk vijftig. Dat heeft niet alleen impact op het landschap maar ook op de lokale economie.

"Op onze bedrijventerreinen zitten stallenbouwers, elektriciens die werken in de stallen, transportbedrijven voor de dieren en veeartsen. Dat er zoveel boeren stoppen, heeft natuurlijk consequenties voor de bedrijfsvoering van die bedrijven. Bijvoorbeeld voor de veearts die nu de week vult met Nederweerter bedrijven. Die zal dadelijk misschien ook buiten de gemeentegrenzen gaan kijken. Het is niet heel duidelijk nog wat de gevolgen zijn, maar dat er gevolgen zijn, dat staat vast", zegt Meessen.

Lelies in plaats van koeien

Volgens de wethouder heeft de rijksoverheid alleen maar gedacht aan stikstofreductie en is er te weinig nagedacht over de neven-effecten. "Zo'n tien melkveehouderijen overwegen te stoppen. Zij beheren ongeveer 600 hectare grasland in totaal."

"Als zij allemaal overstappen naar akkerbouw en er komen bijvoorbeeld lelies voor terug, dan denk je dat je iets goed hebt gedaan voor het woon- en leefklimaat. Maar dan heb je er eigenlijk iets vervuilenders voor teruggekregen. En dat hoeft niet altijd een emissie te zijn. Het kan ook verkeershinder of iets anders zijn."

Vijftig campercampings

In het begin van de regeling kwam er volgens de wethouder in de eerste 4 dagen, vier keer het verzoek voor de start van een campercamping. "Wij dachten: als dit zo doorgaat, hebben we zometeen vijftig campercampings in Nederweert. Is dat de toekomst die je voor je ziet?"

Dus besloot het college van burgemeester en wethouders in Nederweert de verzoeken bij te gaan sturen. "Wat willen we, op welke plek en op welke manier? Wat vinden we wenselijk? En het heeft er ook wel toe geleid dat sommige agrariërs hebben gedacht: 'Goed dat je het zegt, dan verleggen we de koers een beetje'."

'Strijden voor bestaansrecht'

Een van die boeren die in Nederweert gebruikmaakt van de regeling is Arjan van Leeuwen. Hij was varkenshouder, maar de varkens zijn inmiddels weg en de stallen gesloopt. Hij had niet meer het idee dat hij de baas was van zijn eigen bedrijf, vertelt hij. "Het beleid is eigenlijk onvoorspelbaar. Je kunt geen investering doen als je over een half jaar al niet meer weet of die nog voldoet."

Sinds hij in 2006 het boerenbedrijf deels overnam had Van Leeuwen 'het gevoel dat hij moet strijden voor bestaansrecht'. "Wij hebben altijd voorop willen lopen, maar het was nooit goed genoeg. Dan kan ik de lol wel verliezen in hetgeen wat ik aan het doen ben. Het werkplezier gaat eraan onderdoor."

Minister Femke Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur ziet dat de impact van de uitkoopregeling per regio verschilt

Vezelhennep telen

Dus koos hij eieren voor zijn geld. "Stoppen biedt kansen. Ik heb gekeken hoe ik onze akkerbouwgrond en machines goed kon inzetten. We zitten in een akkerbouwgebied en dus wil ik gaan inzetten op de teelt van vezelhennep."

Die vezelhennep kan Van Leeuwen op verschillende manieren gaan bewerken. Bijvoorbeeld als vezels voor de kledingindustrie, voor isolatiematten of voor de bouwindustrie als onderdeel van betonproducten.

'Geen spijt'

"Ik heb er geen spijt van dat we voor de opkoopregeling gekozen hebben", zegt Van Leeuwen. Ondanks dat hij nu in een onzekere periode zit.

"Mijn vergunning voor het houden van varkens is ongeldig en we zitten aan de vooravond van een vergunningaanvraag voor de plannen die we hebben. Ik heb er vertrouwen in dat het goedkomt. Dus het is een stukje opluchting."

Minder werk

De opluchting bij de één, zorgt bij de ander voor veel onzekerheid over de toekomst. Peter Knapen heeft in de Peelregio een pluimveeservice-bedrijf. Er zijn bij hem 30 medewerkers in vaste dienst en daarnaast heeft hij 20 oproepkrachten. Daarmee ondersteunt hij pluimveehouders met het rapen van eieren, bij het schoonmaken van de stallen en het vangen en laden van kippen.

"Ik denk dat 30 procent van mijn klanten aan de opkoopregeling meedoet", zegt Knapen. "Dat betekent voor ons dat wij 30 procent minder werk te besteden hebben volgend jaar. Met alle gevolgen van dien. Als ik 30 procent minder omzet heb en die mensen 30 procent minder werk hebben, dan kunnen ze 30 procent minder besteden."

60 en zonder opvolger

Het valt de ondernemer zwaar. "Het is voor ons niet woest aantrekkelijk. Wij zijn degenen die de gevolgen moeten dragen van het feit dat andere mensen een woest aantrekkelijk aanbod krijgen. Ik snap die mensen volkomen. Klanten van ons zijn 60 jaar en zonder opvolger, ik kan mij voorstellen dat ze die keuze maken. Anderzijds heeft het vergaande gevolgen voor ons."

Knapen noemt zich een onderdeel van de periferie, waar ook dierenartsen, installateurs, elektriciens en voerleveranciers bijhoren. "Sommige ondernemers gaan wel weer op zoek naar nieuwe ideeën, maar die mensen met de voeten in de modder, daar is heel weinig aandacht voor."