radio LIVE tv LIVE
meer NPO start
EenVandaag Opiniepanel

Kabinet komt vertrouwenscrisis niet te boven: ook coalitiekiezers stuk negatiever dan bij start 1 jaar geleden

Kabinet komt vertrouwenscrisis niet te boven: ook coalitiekiezers stuk negatiever dan bij start 1 jaar geleden
Sigrid Kaag en Mark Rutte tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen
Bron: ANP

Na precies 1 jaar regeren blijft het vertrouwen in kabinet-Rutte IV steken op 20 procent. Het slaagt er maar niet in om uit de vertrouwenscrisis te komen. Ook coalitiekiezers, de basis van dit kabinet, zijn veel negatiever dan een jaar geleden.

Dit kabinet lijkt een abonnement op lage vertrouwenscijfers te hebben. Bij de start in januari 2022 had 28 procent nog vertrouwen. Dat was een stuk lager dan bij de start van de andere kabinetten Rutte. In de zomer zakte het vertrouwen steeds verder in, tot een bijna historisch dieptepunt op Prinsjesdag (15 procent).

Structureel laag

Sinds EenVandaag in 2007 begon met het peilen van het vertrouwen scoorde een kabinet maar één keer een procentje lager: op Prinsjesdag 2013, na miljardenbezuinigingen in een financiële crisis.

Maar niet eerder scoorde een kabinet Rutte structureel onder de 20 procent.

Vertrouwen in het kabinet

CDA- en CU-stemmers vanaf begin sceptisch

De kritiek op dit kabinet komt niet alleen van de kiezers van de oppositiepartijen, maar ook van binnenuit. De meeste VVD- en D66-stemmers hadden aanvankelijk wel vertrouwen in deze coalitie.

Maar al vanaf het begin had een minderheid van de CDA-stemmers (34 procent) en ChristenUnie-stemmers (36 procent) er vertrouwen in.

Bekijk ook

Vertrouwen coalitiekiezers geslonken

Nu, 1 jaar later, ziet alleen de helft van de VVD-stemmers het nog positief in (51 procent). Bij de D66-achterban is dat inmiddels een minderheid (43 procent). Bij de CDA- en CU-kiezers is het vertrouwen nog verder gedaald.

Alle achterbannen vinden dat het kabinet te weinig doorpakt. Kritische VVD- en CDA-kiezers vinden bovendien dat het kabinet op thema's als stikstof en asiel te veel 'links' D66-beleid uitvoert.

Vertrouwen coalitiekiezers in kabinet Rutte 4

Veel ingebakken wantrouwen

Waarom is het vertrouwen in Rutte IV zo laag en waarom komt het kabinet niet echt uit dat dal? En wat heeft het kabinet het afgelopen jaar wel goed gedaan? Al bij het aantreden van het nieuwe kabinet kabinet zat er veel wantrouwen ingebakken.

Rutte III viel over de toeslagenaffaire, voor velen het symbool van de kloof tussen politiek en burger. Veel kiezers hadden gehoopt op een frisse wind. Maar in plaats daarvan kregen ze een kabinet met precies dezelfde partijen en grotendeels dezelfde ministers. En met dezelfde premier, die volgens velen inmiddels over zijn houdbaarheidsdatum heen was.

Korte opleving

In februari en maart was er even een kleine opleving in het vertrouwen. Een meerderheid kon zich vinden in de Nederlandse steun aan Oekraïne en de sancties tegen Rusland. Ook waren mensen blij dat na 2 jaar een einde kwam aan de coronamaatregelen.

Maar die opleving was van korte duur. Al snel bleek dat de oorlog in Oekraïne ons in Nederland direct raakte door ongekende prijsstijgingen van energie en boodschappen. Terwijl miljoenen Nederlanders in hun portemonnee geraakt werden, was het algemene gevoel dat het kabinet niets deed om het leed te verzachten.

Bekijk ook

Geen verbetering op korte termijn

De koopkrachtcrisis was bepaald niet de enige crisis op het pad van het kabinet. Al langer speelde de schaarste op de woningmarkt, de afhandeling van de schade door de gasboringen in Groningen en een dreigende klimaatcrisis. Deze zomer kwamen daar de boerendemonstraties tegen het stikstofbeleid en het vastlopen van het asielbeleid bij.

De meesten verwachten van geen van deze crises een verbetering op korte termijn. Ruim acht van de tien deelnemers aan ons onderzoek in december denken dat bij alle lopende crises de situatie in 2023 niet zal verbeteren of zelfs slechter wordt.

Daadkracht

Een belangrijke verklaring voor het voortdurende lage vertrouwen in het kabinet ligt in het onvermogen om de vele crises daadkrachtig aan te pakken. Volgens veel mensen durft het kabinet geen echte keuzes te maken en schuift het belangrijke beslissingen steeds weer vooruit.

Twee derde (67 procent) wil dat politici hardere politieke keuzes maken, ook als ze het daar zelf niet mee eens zijn.

Wordt situatie rond deze crises beter of slechter?

Ook lichtpuntjes

Kan het kabinet dan niets goed doen? Ondanks alle negativiteit kwam de ministersploeg dit jaar ook met een aantal besluiten waar een meerderheid van de kiezers achter staat. Het zijn vooral de dossiers waar het kabinet wél helder over is of beslissingen durft te nemen.

Zo kondigde het kabinet dit jaar aan dat ze twee nieuwe kerncentrales wil gaan bouwen, onder andere om de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 te halen. De steun voor het opwekken van kernenergie in Nederland steeg naar 67 procent en de meerderheid staat achter deze klimaatdoelen.

Waardering voor sommige maatregelen

En hoewel er maandenlang door boeren geprotesteerd werd tegen de uitwerking van het stikstofdossier, is 55 procent het wel eens met het doel om de helft minder stikstof uit te stoten in 2030. Onder invloed van de oorlog in Oekraïne gaf Nederland fors meer uit aan defensie, driekwart (77 procent) wil dat we aan de NAVO-norm gaan voldoen.

Ook de sancties tegen Rusland kunnen het hele jaar op draagvlak blijven rekenen, ook al voelen we de economische gevolgen hier dagelijks en blijven de Oekraïense vluchtelingen langer dan verwacht. Ook voor de maatregelen om de hoge energiekosten te dempen, zoals het prijsplafond, is waardering. Al zijn er ook veel zorgen over hoe dit in de praktijk gaat uitpakken.

Bekijk ook

Ook kritiek op Tweede Kamerleden

Het lage vertrouwen in het kabinet staat niet op zichzelf. Het staat model voor een laag vertrouwen in de politiek als geheel. Panelleden zijn ook kritisch over het functioneren van de hele Tweede Kamer.

Een derde heeft er vertrouwen in dat Tweede Kamerleden hun werk goed doen (35 procent). In plaats van met het landsbelang, zijn politici in de ogen van de meeste mensen te veel bezig met elkaar (86 procent) of met wat hun eigen kiezers (61 procent) willen.

'Kabinet haalt eindstreep niet'

Kortom, vrijwel iedereen is na 1 jaar allesbehalve positief over Rutte IV. En ook over de toekomst zijn kiezers pessimistisch. Slechts een derde denkt dat dit kabinet de rit tot 2025 uitzit. Vier op de tien denken dat Rutte IV het komende jaar al gaat vallen.

De Provinciale Statenverkiezingen van maart, waarin de steun in de Eerste Kamer op het spel staat, lijken een steeds bepalender moment te worden.

info

Over de onderzoeken

De leden van het EenVandaag Opiniepanel vulden in 2022 tientallen onderzoeken in over hun vertrouwen in het kabinet en het kabinetsbeleid. In deze publicatie staat een samenvatting van verschillende uitslagen uit deze onderzoeken.

De onderzoeken zijn na weging representatief voor 6 variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit 80.000 leden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant