radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Wordt Oekraïne lid van de EU? 'Lidmaatschap is momenteel helemaal niet aan de orde'

Wordt Oekraïne lid van de EU? 'Lidmaatschap is momenteel helemaal niet aan de orde'
De Oekraïense president Zelensky in gesprek met de Tweede Kamer
Bron: ANP

Het aanmeldformulier voor EU-lidmaatschap is al overhandigd aan de Oekraïense president Zelensky. Waar de een daar sterke bedenkingen over heeft, vindt de ander het vooral een mooi symbolisch gebaar. Drie deskundigen gaan met elkaar in gesprek.

"Het zal geen jaren duren, zoals gebruikelijk", beloofde voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen toen zij het EU-aanmeldformulier aan president Zelensky overhandigde. Maar hoe kijken de deskundigen ernaar?

Vreugdevol moment

Oud-staatssecretaris Dzsingisz Gábor (CDA) weet hoe het voor de bevolking van een Oost-Europees land is om door West-Europa met open armen te worden ontvangen. Na de Hongaarse Opstand van 1956 vluchtte Gábor zelf naar Nederland. In 2004 werd Hongarije lid van de Europese Unie.

"Dat was zeker een zeer vreugdevol moment. We maakten formeel deel uit van de Unie. Dat had veel positieve effecten. Ineens konden dingen wel. Het gaf een hele positieve sfeer door het land thuis", zegt hij. "Hoewel Oekraïne in een heel ander conflict is, gaat het ook hier om een sterke hang naar vrijheid en welvaart."

Bekijk ook

Geen gevaarlijke stap

Hoogleraar bestuurskunde Antoaneta Dimitrova, voor oorsprong Bulgaarse, doet al jarenlang onderzoek naar hoe kandidaat-lidstaten zich voorbereiden op een EU-lidmaatschap. Daarbij kijkt ze welke regels effectief blijken te zijn voor de economische en bestuurlijke hervormingen die nodig zijn om toe te kunnen treden.

"Een kandidaat-lidmaatschap geeft perspectief", vertelt ze. "Vooral de symbolische kant van toetreding is belangrijk voor Oekraïners. Het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne is geen gevaarlijke stap. Er zijn 35 momenten waarop het proces stopgezet kan worden."

Lidmaatschap niet aan de orde

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis is, als voorzitter van de defensiecommissie, blij met de grote militaire hulp die door Amerika en nu ook door Duitsland wordt geboden aan Oekraïne. Als het gaat om een EU-lidmaatschap voor Oekraïne, is hij echter zeer terughoudend.

"We moeten geen valse verwachtingen wekken. Dat lidmaatschap is momenteel helemaal niet aan de orde. Wat wel aan de orde is, is dat we steun geven in economische en militaire zin", vindt hij.

Marshallplan voor Oekraïne

Hij wil nog niet nadenken over een mogelijk EU-lidmaatschap voor dat land. "Er moet nu nagedacht worden over een herstelplan voor Oekraïne. Zodra het mogelijk is, moeten we een soort Marshallplan hebben waarmee de wederopbouw van Oekraïne kan starten."

De Europarlementariër is niet blij met de ambitie van Ursula von der Leyen om de procedure voor het EU-lidmaatschap voor Oekraïne te versnellen. Ook zijn partijgenoot premier Mark Rutte staat niet te springen en hamert erop dat de procedure nauwkeurig gevolgd moet worden.

Bekijk ook

'Semi-dictatuur'

Dzsingisz Gábor deelt de opvatting dat er eerst een wederopbouwprogramma moet komen, mocht de oorlog stoppen, voordat er serieus gepraat kan worden op toetreding. Een procedure kan volgens hem gestart worden, maar hij ziet wel obstakels.

"De procedure voor een eventueel Oekraïens EU-lidmaatschap kan probleemloos gestart worden, maar de procedure versnellen lijkt me geen goed idee." Gábor vindt dat we ons goed moeten realiseren dat we te maken hebben met een 'semi-dictatuur'.

Stap voor stap

"Het regime is zeer autoritair en zeer hard voor minderheden. Er zijn allerlei taboes, zoals genderpolitiek", legt hij uit.

Ook de rechtspraak in Oekraïne laat volgens Gábor te wensen over. "Er moet heel veel gebeuren, maar dat moet stap voor stap. Je hebt een gewenningsproces nodig."

Eerdere toetreding

Dimitrova ziet wel mogelijkheden om eerder tot toetreding te komen. "Het moet nauwkeurig gebeuren en dat kan niet opeens in een paar weken. Als we het hebben over versnellen dan praten we bijvoorbeeld over een procedure van 5 jaar in plaats van 10 jaar." Ze voegt daaraan toe dat er dan er wel veel ambtelijke slagkracht nodig is.

"Bij een versnelde toetreding kun je denken aan Portugal en Griekenland in de jaren 80. In die tijd lag het accent puur op economische integratie." Inmiddels is integratie veel meer dan economie. "Er worden meer eisen gesteld aan de politieke en democratische instituties."

Bekijk ook

Land in oorlog

Het feit dat Oekraïne midden in een oorlog zit, is volgens Bart Groothuis een grote belemmering. Hij verwijst daarmee naar het verdrag van Kopenhagen uit 1993. Daarin bepaalden EU-landen aan welke voorwaarden niet-EU-landen moeten voldoen om lid te kunnen worden.

Groothuis: "We hebben binnen de EU met elkaar afgesproken dat een land in oorlog geen lid kan worden. Oekraïne is een land in puin. We hebben te maken met een land waarvan we de grenzen nog niet eens weten. Dat kan het best zijn dat je een oorlog importeert als je dat land lid maakt."

Harde eisen

Gábor deelt de opvatting dat het lastig is om een land in oorlog te toetsen op stabiele instellingen en het waarborgen van mensenrechten. "Dat zijn harde eisen voor een lidmaatschap."

Dimitrova is niet volledig overtuigd door dat argument. "We hebben ook Cyprus toegelaten als lid. Daar speelt al decennia een grensconflict."

Waarom het westen en midden van Oekraïne nu de prijs betalen voor oorlog in het oosten
Bron: EPA

Al veel in gang

Dimitrova benadrukt dat de relatie tussen de Europese Unie en Oekraïne steeds sterker wordt. "Wat betreft de handel hebben we al veel in gang gezet. We hebben al het associatieverdrag. Dan spreken we in Europa ook al over 'everything but the institutions'."

"De economische verbondenheid is er al. En die andere zaken, zoals hervormingen en corruptiebestrijding daar moet Oekraïne zeker aan werken, maar dat gaat sneller in een proces van onderhandeling naar lidmaatschap."

Geen vertrouwen

Bart Groothuis heeft er geen vertrouwen in dat die economische samenwerking garantie geeft voor een duurzame relatie tussen de EU en Oekraïne. "Dat hele principe kan overboord", zegt hij.

Hij doelt daarmee op de relatie met Rusland. "Jarenlang hebben we gedacht, met name de Duitsers, dat Rusland democratischer zou worden door handel. De verwachting was dat een wederzijdse economische afhankelijkheid zou zorgen voor een vrede. Dat heeft niets met de realiteit te maken."

Bekijk ook

Leren van het verleden

Wat kan de EU leren van de toetreding van tien Oost-Europese landen in 2004 en 2007? Dzsingisz Gábor: "Het Westers kapitalisme nam alles over, maar het eigen systeem werd uitgeschakeld en dat zorgde voor een enorme werkloosheid. Veel programma's in de landbouw zijn in 2004 van de ene op de andere dag gestopt. Dat was niet slim."

Een functionele markteconomie is één van de eisen voor lidmaatschap van de EU. "Dat werkte niet, zeker niet zo snel. Het leverde onvrede op. Kijk naar Hongarije: er ontstonden ruim 1 miljoen werklozen. De bevolking merkt dus toe nu toe te weinig voordeel", aldus Gábor.

Teleurstellingen

Dimitrova denkt dat nog meer kunnen leren uit het verleden: "Wees eerlijk en voer een open debat. Nationale bevolkingen, met name in Frankrijk en Nederland, volgen dit zeer kritisch."

Ze vindt dat de EU eerlijk moet zijn over eventuele teleurstellingen. "We weten dat de gepaard gaande injectie van financiële middelen ook voor corruptie kan zorgen. Dat moet je uitleggen."

Wordt Oekraïne lid van de Europese Unie?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen
Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
De Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin tijdens een ontmoeting in 2018
Bron: EPA

Nadat Europese leiders gisteren in Parijs samenkwamen voor spoedoverleg, zitten vandaag delegaties van zowel Rusland als de VS bij elkaar in Saoedi-Arabië. Ze praten daar verder over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

De laatste dagen heerst er een crisissfeer in Europa. Sinds het telefoontje tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin is duidelijk geworden dat Europa steeds verder buitenspel wordt gezet. Waarom ziet Poetin in Amerika een interessante onderhandelingspartner?

Geen NAVO-lid en bezet grondgebied opgeven

Dat heeft met een aantal punten te maken, begint correspondent Joost Bosman. Daarvoor moeten we eerst even terug naar de eisen waar de Russische president mee is gekomen. Zo wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. En daarnaast willen ze geen grondgebied inleveren.

Amerika heeft al toegezegd dat Oekraïne is uitgesloten van het NAVO-lidmaatschap. En Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth kondigde eerder aan dat door Oekraïne bezet grondgebied moet worden teruggegeven aan Rusland.

'We doen er weer toe'

Maar dat is niet de enige reden waarom Rusland met de VS onderhandelt, legt Bosman uit. "Het is belangrijk voor het Kremlin om weer met Amerika te onderhandelen. Nu is de nieuwe president van het machtigste land ter wereld bereid om met hem persoonlijk te gaan praten over Oekraïne. En dat is ook voor Poetin heel belangrijk."

Hij zet daarmee Oekraïne en Zelensky buitenspel, gaat Bosman verder. "Daarnaast kan hij ook aan aan zijn eigen burgers tonen: 'kijk, we doen er weer toe. Zelfs de machtigste man ter wereld wil met ons praten.'" Voor Poetin is het dus ook op diplomatiek gebied van belang.

Bekijk ook

Economie

Het heeft ook te maken met de economische gevolgen die Rusland heeft ondervonden van de oorlog. Zo melden Russische media de mogelijke terugkeer van Visa en Mastercard in het land.

"Het geeft ook iets aan over de moeite die de Russen de afgelopen 3 jaar hebben gehad, dat ze zo verstoken zijn gebleven van die bedrijven. En niet meer geld konden sturen naar het buitenland", zegt Bosman.

Tegenslagen voor Rusland

Bosman ziet dat de getroffen economie een belangrijke reden is voor Rusland om Amerika actief te betrekken bij de vredesonderhandelingen. De materiële tekorten is iets waar het Kremlin zich zorgen om maakt. Zo is het defensiebudget bijna de helft van het hele budget.

"Het budget voor defensie is dit jaar opgeschroefd tot 40 procent. Dat is ontzettend veel. Dat betekent dus dat het ook heel veel geld kost. Rusland is bezig met nieuwe wapens maken, nieuwe artilleriegranaten, nieuwe tanks. Maar dat gaat gewoon te langzaam. Rusland kan de verliezen niet bijhouden. Het is gewoon niet te compenseren omdat de verliezen veel te hard gaan."

Bekijk ook

Inflatie en tekort arbeiders

Er zit dus ook haast achter voor Rusland om de oorlog met Oekraïne snel tot een einde te brengen. "Het is duidelijk dat Rusland toch redelijk op apegapen ligt en een adempauze nodig heeft."

Daarnaast ziet de correspondent dat Rusland kampt met meerdere economische problemen, zoals de inflatie en het tekort aan arbeiders. "Er zijn veel duizenden mannen naar het front gegaan. Honderduizenden zijn naar het buitenland gevlucht vanwege de mobilisatie 3 jaar geleden. Dat betekent dus dat er veel mensen te kort zijn die in de fabrieken kunnen werken, daardoor stijgen de lonen en gaat ook de inflatie weer omhoog."

Afwachten wat Trump zegt

Door aan de onderhandelingstafel te zitten kan er ook voorzichtig worden gekeken naar de terugkeer van westerse bedrijven, zoals nu al mogelijk met Visa en Mastercard. "Dat zal toch een verlichting zijn voor de economische malaise die er heerst in Rusland."

Toch houdt Bosman nog een slag om de arm. Het is eerst afwachten wat de Amerikaanse president Donald Trump gaat doen. "Wat hij nu zegt is het één, namelijk: Oekraïne kan maar beter geen lid worden van de NAVO. Maar of dat uiteindelijk ook zo gaat uitpakken, dat moeten we nog maar gaan zien. Als dat zo is, dan heeft Poetin natuurlijk duidelijk op dat punt gewonnen."

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant