Door de coronacrisis is lekker doorrijden een stuk makkelijker geworden, want het is rustig op de wegen. Toch blijken de meeste weggebruikers zich behoorlijk goed te houden aan de nieuwe snelheidslimiet van 100 kilometer per uur.

Op verzoek van EenVandaag en het AD verzamelde verkeersapp Flitsmeister gegevens over het weggedrag op vijf grote snelwegen vlak vóór invoering van de nieuwe maximumsnelheid (16 maart) en de weken erna. Wat blijkt: op trajecten waar voorheen 120 of 130 mocht worden gereden, is de snelheid flink gedaald tot net iets boven de 100. Vooral in de uren buiten de spits wordt het gaspedaal minder diep ingedrukt.

We rijden langzamer

Neem de A28 tussen Groningen en Assen. Daar was de gemiddelde snelheid in de week vóór invoering 118 kilometer per uur. In de weken erna zakte het gemiddelde tempo naar 105 kilometer per uur. Nog een voorbeeld: op de A2 tussen Eindhoven en Vught daalde de snelheid van 118 naar 106 kilometer per uur.

Ook op veel andere trajecten waar voorheen 130 de norm was, temperen weggebruikers hun snelheid. Op veel wegen schommelt de gemiddelde snelheid tussen de 100 en 110 kilometer per uur. De meeste hardrijders zijn op de A4 tussen Heijningen en Dinteloord te vinden. Daar werd na de invoering van 100 kilometer per uur een gemiddelde snelheid van 112 kilometer per uur gemeten.

Drukte op de weg vóór coronacrisis

Wat de gegevens ook duidelijk maken: op veel 130-trajecten werd die snelheid helemaal niet gehaald. In de week voorafgaand aan de invoering van de nieuwe limiet - de laatste kans om het gas nog eens goed in te trappen - haalden weggebruikers gemiddeld amper de 120 kilometer per uur.

Wat daarbij mede een rol speelt, is dat het in die week een stuk drukker was op de weg. Er kon dus simpelweg minder hard gereden worden. Uit gegevens van Flitsmeister blijkt dat de verkeersdrukte in de week na het afkondigen van de intelligente lockdown op 12 maart door premier Rutte 34 procent lager lag dan de week ervoor. Vanaf begin april nam de verkeersdrukte weer wat toe, maar nog altijd is het rustiger op de weg dan voor de coronacrisis.

'Rotmaatregel' was nodig voor de woningbouw

Een traject waar weinig verschil te zien is tussen de situatie voor en na invoering van de 100-limiet, is de A28 tussen Amersfoort en Hattemerbroek, langs de Veluwe. In noordelijke richting daalde de gemiddelde snelheid 'slechts' met 3 kilometer per uur, van 107 naar 104. De andere kant op nam de snelheid zelfs licht toe: van 103 naar 104 kilometer per uur.

En dat terwijl de snelheidsverlaging - een 'rotmaatregel' volgens premier Rutte - juist tot minder uitstoot van het schadelijke stikstof in de natuur moest leiden. Daardoor zou er ruimte moeten komen voor woningbouw. Op papier voor 75.000 woningen in heel Nederland dit jaar. Volgens het ministerie van Landbouw en Natuur is er bij het berekenen van de 'stikstofwinst' van de snelheidsverlaging al rekening gehouden met werkelijk gereden snelheden. Er wordt niet meer gecontroleerd of de uiteindelijke praktijk nog afwijkt van die berekeningen.

Twee keer zo veel rijbewijzen afgenomen

De politie zegt over het algemeen tevreden te zijn over de naleving van de snelheidsverlaging. Maar er zijn uitzonderingen, zoals te zien is aan het aantal ingevorderde rijbewijzen. Dat nam in de eerste weken van april hard toe. Tussen 6 en 27 april raakten ruim duizend bestuurders hun rijbewijs kwijt vanwege te hard rijden, meer dan dubbel zoveel als in dezelfde periode vorig jaar.

Hoewel de cijfers betrekking hebben op snelheidsovertreders op alle wegen, vermoedt de politie dat de lege snelwegen daarbij meespelen. Ook zijn bestuurders bij de nieuwe limiet hun rijbewijs sneller kwijt. Werd op een 130-weg pas bij meer dan 180 kilometer per uur je rijbewijs ingevorderd, nu gebeurt dat al vanaf 150 kilometer per uur.

Toch van het gas uit angst voor boetes

EenVandaag vroeg weggebruikers voor de invoering van de nieuwe snelheidslimiet of ze zich er aan gingen houden. Een groot deel was dat niet van plan. Vooral dagelijkse weggebruikers zeiden de nieuwe maximumsnelheid aan de laars te zullen lappen. Een van hen uit dat onderzoek: "Als ik een lege linkerbaan zie, blijft het aantrekkelijk om daar gas op te geven als ik haast heb."

Maar uit nieuw onderzoek van EenVandaag onder die groep autobestuurders komt een groot deel daarop terug. Een groot deel (55 procent) van de weggebruikers die begin maart niet van plan waren 100 te rijden, doet dat nu toch meestal wel. Deels omdat de haast in de coronacrisis is vervlogen, maar vooral uit angst voor bekeuringen. Een ondervraagde: "Alleen maar omdat ik geen zin heb in een boete. Voor de rest vind ik de reden waarom we naar 100 zijn gegaan complete kolder." De andere 45 procent neemt volgens plan geen gas terug en blijft meestal of altijd harder dan 100 te rijden.

Kuddegedrag in crisistijd

Hoewel er op asfalt meer ruimte ligt om door te rijden, gebeurt dat over het algemeen dus nauwelijks. En dat terwijl in een onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel begin maart bijna de helft van de dagelijkse snelwegbestuurders nog stellig aangaf zich niet aan de nieuwe limiet te gaan houden.

Ook verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen verwachtte vooraf weinig effect van de maatregel. "De auto kan veel harder dan 100, de wegen zijn gemaakt voor hoge snelheden en we zijn gewend om hard te rijden. Als niet zwaar gehandhaafd wordt, verwacht ik niet zoveel effect", zei Tertoolen begin maart in EenVandaag.

Effect van de crisis kan zo vervliegen

"Dat zei ik met de kennis van toen", reageert de verkeerspsycholoog als hij wordt geconfronteerd met zijn eerdere uitspraken. "Niemand kon toen de coronacrisis voorspellen." Volgens Tertoolen heeft de noodsituatie waarin de wereld en Nederland verkeren direct effect op het gedrag op de weg. "We leven in een tijd met grote bedreigingen. Daar heeft de burger geen vat op. Maar we zijn er wel met zijn allen aan onderworpen. Dan ga je kuddegedrag zien: mensen zoeken steun bij de grote groep. Het collectief belang is belangrijker dan het individuele belang."

Volgens Tertoolen kan dat effect, als de crisis achter de rug is, ook weer zo vervliegen. "We hebben ook geen haast meer, dat zie je op de snelwegen. Dan ga je ook rustiger rijden. Maar straks, als die vijand er niet meer is, gaat iedereen het gas weer dieper intrappen. Daarom blijf ik bij mijn stelling van toen."