Het RIVM en het Radboudumc bereiden zich in Nederland voor op een mogelijke uitbraak van de schimmel Candida auris. Wordt dit de volgende pandemie en moeten we ons grote zorgen maken? Nee, is het korte antwoord. Maar we leggen het hieronder verder uit.

De schimmel Candida auris is extreem resistent voor schimmeldodende middelen. Hij verspreidt zich snel en als je een zwakke weerstand hebt kan het ook dodelijk zijn. Met name in de Verenigde Staten rukt de schimmel op en ook in landen om ons heen wordt 'ie gesignaleerd. Het is dus niet zo gek dat in Nederland de alarmbellen afgaan.

Mensen die al in het ziekenhuis liggen

Maar het is niet de volgende pandemie waarmee we te maken krijgen, zegt hoofd medische microbiologie Paul Verweij van het Radboudumc. "Gist-infecties zijn ernstig als die in het bloed worden aangetroffen, maar we moeten vooral in ogenschouw nemen dat bepaalde patiënten overgevoelig zijn voor deze infecties. Mensen die gewoon gezond zijn lopen niet het risico om dit soort ernstige infecties op te lopen."

Het gaat vooral om mensen die al onderliggende ziektes hebben en in het ziekenhuis liggen. Voor hen kan de schimmel heel gevaarlijk zijn, legt Hans Carolus, microbioloog aan de Katholieke Universiteit Leuven, uit. "De schimmel gaat in je bloed en organen groeien, waar hij vervolgens gaat leven van de nutriënten in je lichaam. Als je lichaam de schimmel niet van zich af kan vechten kan hij heel schadelijk of zelfs dodelijk zijn."

1 op de 3

Volgens medisch microbioloog Verweij is het ook heel belangrijk dat deze infectie wordt onderscheiden van corona. Het is namelijk echt iets anders. "Je kunt dit gewoon bij je dragen zonder dat je er iets van merkt. Terwijl van corona iedereen wel iets merkte en ziek werd."

In sommige media wordt gezegd dat 1 op de 3 mensen die deze schimmel heeft, overlijdt. Dat zou blijken uit Amerikaans onderzoek. Maar ook dat geldt alleen voor mensen met een slechtere afweer. "Maar dat zijn dus ook mensen die overlijden aan de onderliggende ziekte die ze hebben. Niet aan de gist zelf", zegt Verweij.

Schimmels veranderen

De schimmel bestaat al jaren, maar is nu in opkomst. "Mogelijk is de schimmel veranderd. Dat kan komen door de opwarming van de aarde. Of door het gebruik van pesticiden", zegt Verweij.

"Het kan dat schimmels zich aanpassen en daardoor in staat zijn om bij hogere temperaturen, beter te kunnen groeien."

Verspreiding tegengaan

Nu de schimmel in opkomst is, is het wel belangrijk dat er nieuwe maatregelen worden genomen, vertelt microbioloog Carolus van de Katholieke Universiteit Leuven. "Je kan deze schimmel vergelijken met bakkersgist, eenmaal in contact met water gaat het weer leven en groeien. Deze schimmel doet dat ook. Waar corona maar een aantal dagen of weken blijft leven op oppervlaktes, kan deze schimmel veel langer overleven op bijvoorbeeld een deurklink. Vervolgens komt hij weer tot leven en gaat hij zich weer vermenigvuldigen."

Daarom is het volgens hem belangrijk dat ziekenhuizen hun hygiëneprotocollen weer herzien om voorbereid te zijn op deze schimmel. "Het is goed dat er meer bewustzijn komt." Een ander effectieve methode die goed werkt tegen deze schimmel is bleekwater. "Oude middeltjes werken toch vaak het best", besluit Carolus.

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.