Wetenschappers waarschuwen voor de mogelijkheid van een nieuwe pandemie in de nabije toekomst. 5 jaar na de uitbraak van corona kloppen nieuwe virussen op de deur. Is Nederland deze keer wel goed voorbereid? "We moeten zorgen voor een soort deltaplan."

Viroloog Marion Koopmans kijkt met argusogen naar de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, waar nu vogelgriep is vastgesteld in koeien. Door één mutatie zou die ook op de mens kunnen overslaan en dus ook in Nederland terecht kunnen komen. "We zien zoveel voorbeelden van nieuwe uitbraken."

'We zien te veel verrassende dingen'

"Het voorbeeld van die koeien, dat is echt niet eerder vertoond", gaat ze verder over de situatie in Amerika. "Daaraan voorafgaand zagen we iets wat ook niet eerder was vertoond, namelijk de wereldwijde verspreiding van een nieuwe variant vogelgriep onder wilde vogels. Dus we zien te veel van dat soort nieuwe, verrassende dingen met infectieziekten. Dan kun je niet zeggen: gaat u gerust slapen het valt allemaal wel mee."

Op de vraag of we op korte termijn met een nieuwe pandemie te maken krijgen, heeft Koopmans dan ook een duidelijk antwoord: "Dat kan bij wijze van spreke al volgende maand gebeuren. Het lastige is dat niemand van ons kan vertellen wanneer, je kunt daar niet goed een kansberekening op loslaten. Maar dat die kans er is én blijft, dat is evident."

Weinig medische hulpmiddelen

Toen corona zo'n 5 jaar geleden uitbrak, bleek het gebrek aan IC-apparatuur en met name de beschikbaarheid van medische hulpmiddelen, zoals mondkapjes en beschermingsmiddelen, een groot probleem in Nederland.

Vooral de verpleeghuizen hadden hiermee te kampen omdat China en Zuid-Europa - gebieden waar veel van de hulpmiddelen vandaan kwamen - 'op slot' zaten. De voorraden die verpleeghuizen en ziekenhuis nog in huis hadden waren onvoldoende.

Niet goed geoefend

"Een van de essentiële ingrediënten van de testen die in veel laboratoria worden gebruikt, werd in Wuhan gemaakt. En de wattenstaafjes die we allemaal kennen voor de monsterafname die werden in Noord-Italië gemaakt, wat ook op slot ging. Toen bleek dat die hele aanvoerketen als een kaartenhuis in elkaar stortte", blikt Koopmans terug.

"En dat was iets wat ik in ieder geval zelf ook echt onderschat had. Ik heb heel veel pandemie oefeningen meegemaakt, maar dat soort kwetsbaarheden waren niet geoefend."

Pandemische paraatheid

5 jaar later lijkt Nederland beter voorbereid op een eventuele nieuwe uitbraak. Zorginstellingen coördineren de inkoop van hulpmiddelen en ziekenhuizen hebben meer beademingsapparatuur aangekocht.

Ook kunnen nieuwe uitbraken eerder worden vastgesteld door het testen in rioolwater, waardoor eerder maatregelen kunnen worden genomen. Dat was in 2020 nog niet mogelijk.

Bezuinigen

Toch zijn er door het nieuwe kabinet 300 miljoen euro aan bezuinigingen op pandemische paraatheid ingeboekt. Minister Agema van Volksgezondheid gaf eerder al aan dit een 'noodzakelijk onderdeel van de zorg' te vinden, en zegde de Tweede Kamer in oktober toe zich te willen inzetten om hier alsnog geld voor te vinden. Halverwege 2025 moet blijken waar dat vandaan moet komen.

Koopmans is daar blij mee: "Ik denk dat het onverstandig is om de aandacht ervoor te verslappen. "Ik zou heel graag zien dat we geleerd hebben waar het mis ging en dat we het vertalen naar wat we kunnen regelen voor de toekomst."

Dijkbewaking als voorbeeld

Zelf trekt Koopmans graag de vergelijking met hoe Nederland kijkt naar dijkbewaking en de omgang met water en wateroverlast. "Dat hele programma is eigenlijk op gang gekomen na één grote crisis", zegt de viroloog.

"Namelijk: de Watersnoodramp in de vijftiger jaren. En toen is gezegd: 'Dit kan niet meer, we moeten zorgen dat we dit beter doen', en ik zou eigenlijk willen dat we net zoiets zouden doen voor die infectieziekten. Een soort deltaplan."

Zorgen over vaccinatiebereidheid

Naast zorgen over de aanpak van de overheid maakt Koopmans zich ook zorgen over de vaccinatiebereidheid onder het volk. Tijdens de coronapandemie is veel discussie ontstaan over het gebruik van vaccins. Die zouden volgens sommigen gevaarlijk zijn. Op social media werden deze theorieën ruim gedeeld, en dit debat bereikte grote groepen. "En dus snap ik ook dat mensen daardoor gaan twijfelen en het niet meer weten."

Maar de mogelijkheid om vaccins te ontwikkelen is potentieel een van de belangrijke bestrijdingsmiddelen die we hebben tegen een uitbraak, benadrukt de viroloog. "Als daar steeds minder mensen gebruik van durven te maken, door dit soort polemiek, dan is dat heel zorgelijk. Dan verliezen we zo een belangrijke pijler in de bestrijding."