Waarom wordt de een doodziek van corona en krijgt de ander niet veel meer dan een snotneus? Wetenschappers breken zich het hoofd over dit soort vragen. "Ik denk dat we op 20 procent van het plaatje zijn", zegt hoogleraar immunologie Debbie van Baarle.

Het blijft onvoorspelbaar hoe ziek mensen worden als ze besmet zijn met het coronavirus. Maar wetenschappers weten inmiddels wel meer dan een jaar geleden. "We hebben de eerste ideeën, maar de bulk weten we nog niet", zegt Debbie van Baarle.

Genetische factoren

Van Baarle is hoogleraar immunologie aan het UMC Groningen en werkt daarnaast bij het RIVM. "We weten steeds meer van wat bepaalt hoe iemand gaat reageren op corona." Het zijn vooral genetische factoren die bepalen hoe goed je afweerresponse is, vertelt Van Baarle. "Daarnaast speelt je exposoom een rol, alles waaraan je bent blootgesteld en dat van invloed kan zijn op je gezondheid."

En wat inmiddels iedereen wel weet: leeftijd is duidelijk van invloed. "We weten dat het virus echt inhakt op oudere mensen. Afweer neemt af naarmate we ouder worden."

Overreactie

Het is ook bekend dat mensen met overgewicht en diabetes zijn oververtegenwoordigd op de intensive care. "Zij laten een overreactie op het coronavirus zien. We denken dat dat komt door een chronische activatie van hun afweersysteem", zegt Van Baarle.

Maar er zijn ook gevallen bij wie het tegendeel gebeurt en het immuunsysteem juist níet optreedt. Dat was bijvoorbeeld het geval bij een tweeling in Maastricht: twee broers die beiden corona kregen en aan de beademing moesten, waarvan er uiteindelijk een is overleden. "Dat bleek om een gen-defect te gaan, dat ervoor zorgde dat zij geen interferonen aanmaakten. Dat zijn eiwitten die belangrijk zijn voor de afweer."

Biobank

Het Amsterdam UMC startte een klein jaar geleden met de ontwikkeling van een Biobank die kan helpen bij de beantwoording van vragen waarom sommige mensen zo ernstig ziek worden van corona. Initiator was neuroloog en hoogleraar neurologische infectieziekten Diederik van de Beek. "In de Biobank verzamelen we klinische informatie, zoals bloed, urine, poep en allerlei informatie van scans en testen bij mensen met de verdenking van een corona-infectie", vertelt Van de Beek. "Inmiddels hebben we een aantal gebieden gevonden in het erfelijk materiaal die maken dat de een wel en de ander niet ziek wordt."

Het leidde al tot en aantal wetenschappelijke publicaties. "We hebben laten zien dat sommige patiënten antistoffen aanmaken die het immuunsysteem platleggen. Dat zijn eigenlijk alleen maar mannen, dat zie je ook op de ic. Als je die antistoffen hebt, heb je een grote kans om op de ic te komen en dood te gaan aan multi-orgaanfalen."

'Virus laat telkens ander gezicht zien'

Veel is in de genen te zien, maar zeker niet alles, stelt Diederik van de Beek. "Ik denk dat we zo'n 15 procent van de hele ernstige zieken door corona kunnen verklaren."

Debbie van Baarle vertelt dat er altijd gevallen blijven die haar versteld doen staan. "Ook al kennen we de genen, weten we precies waaraan iemand is blootgesteld en is iemand relatief jong, dan nog kan het kwartje de ene of de andere kant opvallen. Meest schrikbarend vind ik dat het virus iedere keer een ander gezicht laat zien."