Op het slagveld lijken de Oekraïners in een patstelling te zijn beland, maar diplomatiek krijgen ze wél wat voor elkaar. Vandaag begint een vredestop voor het land, maar kan die bijeenkomst daadwerkelijk tot iets leiden? Rusland zit immers niet aan tafel.

Dit weekend komen vertegenwoordigers van zo'n honderd landen en organisaties samen op een berg in Zwitserland om te praten over de toekomst van Oekraïne. Volgens de organisatoren moet na de bijeenkomst duidelijk worden wat de volgende stap wordt richting een 'duurzame en rechtvaardige vrede' in het land.

Op zoek naar steun

"Deze conferentie is niet bedoeld om de onderhandelingen met Rusland te openen. Het doel is om zoveel mogelijk VN-landen achter het vredesplan van Oekraïne te scharen", legt onderzoeker Julia Soldatiuk-Westerveld van Instituut Clingendael uit, die zelf in Oekraïne is geboren. "Wat voor Oekraïne heel belangrijk is, is dat dit conflict wordt beëindigd volgens de internationale rechtsorde en de VN-regels."

Dat is volgens haar vooral belangrijk met het oog op de veiligheid van het land op de langere termijn. Na 10 jaar strijd met Rusland - die begon met de Russische annexatie van schiereiland de Krim in 2014 - weet men in Oekraïne dat er veiligheidsgaranties moeten zijn voordat er over een staakt-het-vuren kan worden onderhandeld, zegt ze.

Bekijk ook

Veiligheidsgaranties

Zulke veiligheidsgaranties zouden als het aan de Oekraïners ligt moeten komen van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Die drie landen zouden moeten beloven dat ze zullen ingrijpen als er afspraken worden geschonden, vertelt Soldatiuk-Westerveld.

Om steun hiervoor te krijgen is Oekraïne al maanden bezig met een diplomatiek offensief. De Clingendael-onderzoeker heeft dat afgelopen week met eigen ogen mogen aanschouwen op een zogenoemde 'high level'-bijeenkomst in Berlijn over de wederopbouw van het land. Onder de aanwezigen waren de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, EU-president Ursula von der Leyen en demissionair premier Mark Rutte.

Zelensky op wereldtour

"Dit jaar ging het daar vooral over defensie", blikt ze terug. "De deelnemers zijn daarna doorgereisd naar de G7-bijeenkomst in Italië en hebben daar toezeggingen gedaan over wapenleveranties. En de volgende halte is nu deze vredesconferentie in Zwitserland."

In aanloop naar de top heeft de Oekraïense president volgens haar veel energie gestoken in het optrommelen van zoveel mogelijk wereldleiders. Met wisselend succes: er doen weliswaar ruim vijftig staatshoofden en regeringsleiders mee, waaronder Rutte, maar die van onder andere Rusland en China ontbreken.

Biden komt niet zelf

Bovendien reist de Amerikaanse president Joe Biden zelf niet af naar de Zwitserse bergen, maar stuurt hij vicepresident Kamala Harris. Daar had Zelensky in eerste instantie kritiek op, maar Soldatiuk-Westerveld ziet dat de afzegging toch wordt geaccepteerd in Oekraïne. "Biden komt niet zelf omdat er een fundraiser (bijeenkomst met campagnedonoren, red.) in Californië is", legt ze uit.

"Maar hij heeft op de G7-top toegezegd verder te investeren in de Oekraïense defensie. Biden heeft dus zijn best gedaan om Zelensky tegemoet te komen, maar zit nu eenmaal ook met de aankomende presidentsverkiezingen. En die zijn voor Oekraïne ook belangrijk", benadrukt de onderzoeker.

Bekijk ook

'Vredesplan' van Poetin

Rusland is niet uitgenodigd voor de conferentie. Toch kwam de Russische president Vladimir Poetin gisteren met een eigen 'vredesplan'. Hij zei dat de oorlog stopt als Oekraïne de strijd staakt, de vier deels bezette regio's afstaat aan Rusland en afziet van een NAVO-lidmaatschap. De Oekraïense regering noemde het voorstel 'absurd' en verwierp het meteen.

Volgens Soldatiuk-Westerveld 'is het duidelijk dat Poetin het niet meent, want de aanvallen op Oekraïense infrastructuur en de frontlinies zijn juist tijdens en na zijn statement intensiever geworden'. "Met dat statement probeert Poetin bij anderen de indruk te wekken dat Oekraïne niet wil stoppen met vechten en Rusland wél. Dat is een heel effectief wapen en onderdeel van hybride oorlogsvoering."

'Al 100 jaar gaande'

Dit laat volgens de Oekraïners zien dat westerse bescherming een vereiste is voor een staakt-het-vuren. "Voor burgers is het heel belangrijk dat er geen vredesonderhandelingen beginnen voordat er duidelijke veiligheidsgaranties zijn", weet Soldatiuk-Westerveld. Burgers steunen het idee van deze vredesconferentie, maar onderhandelingen voor een wapenstilstand zullen op dit moment moeilijk te verkopen zijn, denkt ze.

"Want voor Oekraïners duurt deze oorlog al 10 jaar. Als die wordt beëindigd dan moet dat het definitieve einde zijn. Ze willen niet dat deze oorlog terugkeert in de generatie van hun kinderen", legt de Clingendael-onderzoeker tot slot uit. "In wezen is deze dynamiek met Rusland al 100 jaar gaande. Oekraïners zien deze periode dus echt als een mogelijk keerpunt."

2 jaar oorlog in Oekraïne: de cijfers die je moet weten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.