radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe Nederlandse militairen in Litouwen helpen bij de dreiging van Rusland: 'Afschrikken, geruststellen en verdedigen'

Hoe Nederlandse militairen in Litouwen helpen bij de dreiging van Rusland: 'Afschrikken, geruststellen en verdedigen'
Nederlandse militairen geven in Litouwen training voor het overnemen van loopgraven
Bron: EenVandaag

'Battlegroups' trainen, de bevolking geruststellen maar ook Oekraïense militairen met trauma helpen. Nederlandse militairen zetten zich volop in in Litouwen, waar de dreiging van Rusland nog altijd goed te voelen is.

In een camouflagepak spreekt sergeant der mariniers Robin Imthorn voor een groep Oekraïense psychologen en militairen over zijn eigen ervaringen met trauma. Hij heeft onder andere in Afghanistan gediend.

Geestelijke impact

Imthorn doet zijn eigen verhaal tijdens een conferentie in Litouwen. Zijn doel: niet vertellen wat de psychologen en militairen precies moeten doen, maar hen een inkijkje geven in wat je voelt en meemaakt als militair. "Ik heb het aan den lijve ondervonden en ben er uiteindelijk uitgekomen", vertelt hij.

Na afloop gaat hij een-op-een in gesprek met Victoria, een Oekraïense militair. Zij is in Oekraïne in een gevecht terechtgekomen waarbij ze onder tankvuur kwam te liggen. De chaotische ontsnapping daaraan, waarbij ze in een voertuig terechtkwam dat ook weer werd geraakt, heeft ze fysiek redelijk goed doorstaan. Maar geestelijk heeft ze nog steeds last. "Als ik alleen al een tank hoor starten, bevries ik."

Nederlandse militairen beschermen Litouwen

Niveau van psychologische hulp

Ze vindt herkenning bij Imthorn en in zijn verhaal. Maar ziet ook waarom het nodig is om dit soort verhalen aan het licht te brengen. "Wat ik wel opmerkelijk vond, is dat de rest van de zaal toch ook veel dingen voor het eerst leken te horen."

Hiermee doelt ze op de Oekraïense geestelijk hulpverleners die ook aanwezig zijn bij de conferentie. Volgens haar zegt dit iets over het niveau van psychologische hulp in haar land.

'Oorlog blijft altijd bij je'

Victoria is vastbesloten terug naar het front te gaan, maar moet eerst nog herstellen van een beenwond die zij bij een ander incident heeft opgelopen.

Pas als ze beter beweegt, kan ze terug naar het front. En ook op geestelijk vlak is nog verbetering mogelijk. "Je kunt de oorlog ontvluchten, maar die blijft altijd bij je", vertelt ze.

Bekijk ook

Scène uit Eerste Wereldoorlog

Niet ver van de conventie zijn nog meer Nederlandse militairen. In de bossen van Litouwen lijkt het oorlog. Geweervuur knettert als twee groepen militairen proberen een loopgraaf in te nemen. Het lijkt alsof een scène uit de Eerste Wereldoorlog wordt nagespeeld, maar zo ziet de dagelijkse realiteit in Oekraïne eruit.

Bij deze oefening leren Nederlandse militairen een Belgische verkenningseenheid hoe je een loopgraaf zo veilig mogelijk inneemt.

Afschrikken, geruststellen en verdedigen

"Omdat wij hier meer ervaring mee hadden, hebben de Belgen ons gevraagd hen les te geven", legt militair Jasper uit. Wel moeten de handboeken over het innemen van een loopgraaf worden herschreven, denkt hij. Tegenwoordig spelen drones een grote rol, die in Oekraïne bijvoorbeeld ineens opduiken en granaten laten vallen in de loopgraven.

De zo'n 300 Nederlandse militairen maken deel uit van een multinationale 'battlegroup', met onder anderen Noren, Duitsers en Belgen. Ze zitten in Litouwen om de oostflank van de NAVO te helpen beschermen. Of zoals de battlegroup-adjudant het noemt: "Afschrikken, geruststellen en verdedigen."

Bekijk ook

Iets meer vertrouwen

De aanwezigheid van de NAVO-troepen in Litouwen, deels al vanaf 2017, moet de bevolking dus geruststellen. Toen 2 jaar geleden Rusland grootschalig Oekraïne binnenviel, ontstond er namelijk onrust in de Baltische staten. Zouden zij de volgende kunnen zijn? Litouwen heeft als buren Belarus, maar ook Kaliningrad, een exclave van Rusland.

Op straat laten veel mensen blijken dat ze nu iets meer vertrouwen hebben dat het niet zo gauw tot een grote militaire aanval zal komen. Maar dat was eerder wel anders.

Veilig en rustiger

"2 jaar geleden wilden mijn man en ik aan kinderen beginnen", zegt Zivela op straat in Vilnius. "Maar we wisten niet hoe veilig het hier zou blijven. Maar nu, met de NAVO-troepen hier, voelen we ons veilig en lijkt het rustiger. En nu is onze zoon Hans geboren", zegt ze stralend.

Wel heeft haar man haar een tijdje terug een schietcursus cadeau gedaan en ligt er nu een wapen thuis. In een wapenwinkel in de stad Kaunas vertelt de winkelier dat 2 jaar geleden de wapens inderdaad niet waren aan te slepen. Maar nu is het rustiger in zijn zaak. "Ik denk dat de spanning wat dat betreft wat is afgenomen", zegt hij.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Teruggestuurde asielzoekers duiken onder om later alsnog in Nederland asiel aan te vragen: 'Hier heb ik mensen die me kunnen helpen'

Teruggestuurde asielzoekers duiken onder om later alsnog in Nederland asiel aan te vragen: 'Hier heb ik mensen die me kunnen helpen'
Asielzoeker Muhammad is tot zijn opluchting toch nog in de Nederlandse asielprocedure gekomen
Bron: EenVandaag

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Bekijk ook

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Bekijk ook

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

info

Nieuw Europees migratiepact

Het EU-Asiel en Migratiepact bevat regels voor een nieuw Europees asielsysteem en treedt in 2026 in werking. De nieuwe Verordening over asiel- en migratiebeheer bevat regels over de verantwoordelijkheidstoedeling voor de behandeling van asielverzoeken over de EU-lidstaten en een solidariteitsmechanisme. Een belangrijk doel van deze regels is om de solidariteit tussen lidstaten bij de verdeling van asielverzoeken minder vrijblijvend te maken. De termijn waarmee een Dublinclaim dan zal vervallen wordt drie jaar, in plaats van anderhalf jaar.

Bekijk ook

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Bekijk ook

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Zorgen om gezondheid in Lochem door plan voor lelieteelt: een van de meest bespoten gewassen

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant