Zelf je bakje of tasje meenemen naar de supermarkt, zodat je etenswaren zonder verpakkingen kunt kopen. Het wordt steeds normaler. Het kan nu zelfs bij de Albert Heijn. Toch is het voor veel mensen nog wennen. Er is gedragsverandering voor nodig.

Elisah Pals weet dat maar al te goed. 8 maanden deed ze erover om van een volle naar een lege prullenbak te gaan. Pals is psychologe en oprichter van Zero Waste Nederland. Voor haar begon het als een persoonlijke missie: "Ik strijd al heel lang tegen de wegwerpsamenleving en daarom leef ik ik zoveel mogelijk afvalvrij."

Gedragsverandering

"Gedragsverandering bestaat uit twee onderdelen: overtuiging en actie", legt gedragswetenschapper Nicolet Theunissen uit. "Wanneer je je gedrag wil veranderen moet je er zelf van overtuigd zijn dat het nodig is, maar je moet ook nog daadwerkelijk tot actie komen."

En het tot actie komen is juist het moeilijkste, vindt Theunissen. "Het staat of valt erbij of je het in de waan van de dag nog steeds doet. Wat kan helpen is dat je van tevoren een actieplan maakt en dat plan moet je zo concreet mogelijk maken."

Een nieuwe routine

Toch is een nieuwe routine aanleren lastig dan gedacht, zegt Theunissen. "Je hebt namelijk een automatisme opgebouwd en je besluit om dat ineens heel anders te gaan doen. Dat moet je dus heel bewust gaan doen. Net zolang tot er een nieuwe gewoonte is ingeslepen."

Bron: Kevin Hagens

Elisah pakte steeds een nieuw onderwerp waar ze mee aan de slag ging. "Ik begon met het mezelf aanleren bakjes en zakjes mee te nemen naar de winkels of naar de markt. Toen ik dat eenmaal te pakken had begon ik met de volgende nieuwe gewoonte."

Positief zijn

Elisah zet met haar missie in op positieve psychologie. "Alles wat ik met Zero Waste Nederland doe is vanuit positieve gedragsverandering. Dus ik laat geen beelden zien van dieren die verstikt zitten in plastic, want daar worden mensen alleen maar moedeloos van. Ik laat zien wat het gewenste gedrag is en voeg daar een positieve noot bij. Het is ook gewoon leuk!"

"De producten uit de dispenser zijn bovendien ook betaalbaarder, vertelt ze. "Je betaalt niet meer voor de verpakking die om het product zit. Die verpakking heb je namelijk zelf al meegenomen en dat scheelt geld!"

Met een kritisch oog

Eind vorig jaar werd Elisah benaderd door Marit van Egmond, de CEO van Albert Heijn. "Zij vertelde dat ze een boek schreef over beter eten. Een van de hoofdstukken ging over de supermarkt van de toekomst en ze vroeg mij als co-writer."

Elisah was aanvankelijk verbaasd en ging niet meteen op het aanbod in. "Aangezien ik in verschillende kranten weleen kritiek uitte op het verpakkingsbeleid van de supermarkt." Toch besloot ze uiteindelijk mee te werken. "Ik werk liever met ze samen, in plaats van alleen maar te blijven roepen dat het beter moet."

De supermarkt verpakkingsvrij

Van het een kwam het ander, want na het boek werd Elisah ook gevraagd om mee te werken aan het nieuwe verpakkingsvrije concept van de AH. Het gaat om meer dan zeventig producten in de winkel waar je vanuit een dispenser een pot of herbruikbare zak mee kunt vullen. Het assortiment bestaat onder andere uit ontbijtgranen, broodbeleg, noten, pasta en rijst.

Elisah hield zich in dit project bezig met gedragsverandering. "Wat we moeten veranderen is dat het verpakkingsvrije boodschappen doen niet meer speciaal is, maar de norm wordt. Wellicht moeten mensen in het begin even wennen, maar als je eenmaal doorhebt hoe handig het is, dan wil je niet meer anders."

Nieuwe gewoontes

Elisah geeft een tip voor het afvalvrij leven: ga niet met glazen potten sjouwen, maar gebruik herbruikbare zakjes. "Die stop je in je tas en dan heb je ze altijd bij je. Thuis kan je de inhoud van de zakjes in mooie glazen potten doen."

Dat zijn nieuwe gewoontes die we onszelf moeten aanleren, stelt Elisah. "Ons gedrag moet veranderen en het kost even tijd om onszelf die nieuwe dingen aan te leren. Maar moeilijk is het niet. Mensen moeten willen om een nieuwe routine aan te leren, daar overtuigd van zijn dat het een goed idee is en het dan ook echt gaan doen."

Het kan!

Mensen kunnen heus wel tegen verandering, dat blijkt ook uit het verleden. Theunissen: "Een verandering die de mens ook al heeft ondergaan, is bijvoorbeeld dat je vroeger standaard plastic tasjes meekreeg bij het boodschappen doen en nu moet je daar al voor betalen. Dus als het goed is zijn mensen al gewend aan zelf een tas meenemen."

"Sterker nog, er is een tijd geweest dat er geen plastic bestond en toen hadden mensen zelf gewoon een boodschappentas bij zich. Dat is dus ook al een keer veranderd en dat kan ook weer terug veranderen. Je moet het alleen zelf willen en in actie komen."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."