Een derde van alle sigaretten in ons land is illegaal geproduceerd of in het buitenland gekocht. Dat zegt de tabaksindustrie, die dat toeschrijft aan accijnsverhogingen. Veel mensen kopen over de grens. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen."

Nog nooit werden er zoveel namaak-sigaretten gerookt in Nederland, beweert de branchevereniging van sigarettenfabrikanten (VSK). In de afgelopen 2 jaar vervijfvoudigde het aantal illegaal geproduceerde sigaretten. Volgens onderzoek van de VSK werd als gevolg daarvan over 35 procent van alle pakjes sigaretten in ons land geen accijns en btw betaald.

Goedkoper alternatief

Volgens de tabaksfabrikanten pikken Nederlandse consumenten de prijsverhogingen niet meer en zoeken ze naar goedkopere alternatieven, deels in het illegale circuit, deels door zelf sigaretten in te slaan in het buitenland.

Bij De Gele Koe, net onder Nijmegen in het Duitse grensdorpje Wyler, moeten ze het van Nederlandse kopers hebben. De winkel aan de Hauptstrasse lokt met lagere Duitse prijzen, borden in het Nederlands en een Nederlandstalige website rokers de grens over. Van de grens naar de winkeldeur is het amper 300 meter.

Filerijden naar grensdorp

Begin april van dit jaar voerde Nederland een nieuwe accijnsverhoging op tabak door. Zo kost bijvoorbeeld een pakje Marlboro Red van 20 sigaretten nu 12,50 euro. Bij De Gele Koe gaat zo'n zelfde pakje Marlboro voor 8,70 euro over de toonbank. Op een zaterdag is het topdrukte, het is bijna filerijden en je herkent ze van verre, auto's met de bekende gele Nederlandse kentekens.

De winkel wordt geheel door Nederlanders gerund, een van hen is Loïs van Waas. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen. Van de meeste merken is dat twee sloffen", zegt ze. "Met de dure merken shag win je daar zo'n 300 euro mee. Dat het goedkoper is hier dan in Nederland, daar rijden mensen wel voor op en neer. Mensen nemen voor vrienden en familie mee."

Effectieve maatregel

Bij het Trimbos-instituut, kennisinstituut voor onder andere gebruik van alcohol, tabak en drugs, zien ze wel degelijk het nut van accijnzen. "Als sigaretten overal even duur zouden zijn en als overal tegelijk prijsstijgingen zouden plaatsvinden, zou dat grensverkeer niet bestaan. Maar zo ver zijn we helaas nog niet met de buurlanden", zegt programmahoofd tabak bij het Trimbos-instituut Marc Willemsen.

Volgens de ontmoedigingsdeskundige heeft de verkoop in de grensregio een marginaal effect, als je kijkt naar het effect van hogere accijnzen op alle rokers. Het verhogen van de verbruiksbelasting doet de overheid niet om accijnzen binnen te halen, maar om het roken te ontmoedigen, legt hij uit. "We weten dat die verhogingen echt impact hebben op het stoppen met roken, het is een van de meest effectieve maatregelen die we eigenlijk hebben. En de tabaksindustrie is altijd maar aan het klagen en probeert de politiek te beïnvloeden door de illegale handel veel groter te maken dan die in werkelijkheid altijd is."

Jongeren gevoelig voor prijsstijging

Volgens het programmahoofd zijn er altijd mensen die naar het buitenland gaan. Met name in Duitsland zijn sigaretten een stuk goedkoper. "Maar wat daar door Nederlanders gekocht wordt, valt in het niet bij het effect van de accijnsverhoging op het stoppen met roken. Met name jongeren zijn heel gevoelig voor prijsstijgingen, dus het is een maatregel van de overheid die gewoon heel verstandig is."

Maar hij zegt ook dat rokers pas echt ontmoedigd worden als accijnsverhogingen fors zijn, dat betekent minimaal 10 procent boven inflatie. Dat is ook het advies dat de Wereldgezondheidsorganisatie geeft. "Rokers moeten er wel wat van merken. En het moet ook zo zijn dat die verhogingen elk jaar door worden gevoerd. Als rokers weten dat de accijnzen jaar na jaar omhoog gaan, gaan ze erop anticiperen, dan weten ze dat ze geld kunnen besparen door te stoppen."

'Je moet rokers helpen'

In het Nationaal Preventieakkoord heeft de overheid tot doel gesteld dat in 2040 minder dan 5 procent van de mensen rookt, nu is dat nog 19 procent van alle Nederlanders ouder dan 18 jaar. "Om op dat cijfer uit te komen, moet je een consistent beleid voeren, accijnsverhogingen planmatig inzetten, goede campagnes voeren."

"Je moet rokers helpen bij het stoppen met roken. Als je dat niet doet, maar af en toe een kleine inspanning pleegt, dan ga je dat doel nooit halen. Het zou dus mooi zijn als dit kabinet het beleid van het vorige kabinet voortzet", zegt Willemsen.

Accijnsverhogingen leiden tot meer illegale handel, zeggen fabrikanten. Werkt de accijns wel?

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".