Een derde van alle sigaretten in ons land is illegaal geproduceerd of in het buitenland gekocht. Dat zegt de tabaksindustrie, die dat toeschrijft aan accijnsverhogingen. Veel mensen kopen over de grens. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen."

Nog nooit werden er zoveel namaak-sigaretten gerookt in Nederland, beweert de branchevereniging van sigarettenfabrikanten (VSK). In de afgelopen 2 jaar vervijfvoudigde het aantal illegaal geproduceerde sigaretten. Volgens onderzoek van de VSK werd als gevolg daarvan over 35 procent van alle pakjes sigaretten in ons land geen accijns en btw betaald.

Goedkoper alternatief

Volgens de tabaksfabrikanten pikken Nederlandse consumenten de prijsverhogingen niet meer en zoeken ze naar goedkopere alternatieven, deels in het illegale circuit, deels door zelf sigaretten in te slaan in het buitenland.

Bij De Gele Koe, net onder Nijmegen in het Duitse grensdorpje Wyler, moeten ze het van Nederlandse kopers hebben. De winkel aan de Hauptstrasse lokt met lagere Duitse prijzen, borden in het Nederlands en een Nederlandstalige website rokers de grens over. Van de grens naar de winkeldeur is het amper 300 meter.

Filerijden naar grensdorp

Begin april van dit jaar voerde Nederland een nieuwe accijnsverhoging op tabak door. Zo kost bijvoorbeeld een pakje Marlboro Red van 20 sigaretten nu 12,50 euro. Bij De Gele Koe gaat zo'n zelfde pakje Marlboro voor 8,70 euro over de toonbank. Op een zaterdag is het topdrukte, het is bijna filerijden en je herkent ze van verre, auto's met de bekende gele Nederlandse kentekens.

De winkel wordt geheel door Nederlanders gerund, een van hen is Loïs van Waas. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen. Van de meeste merken is dat twee sloffen", zegt ze. "Met de dure merken shag win je daar zo'n 300 euro mee. Dat het goedkoper is hier dan in Nederland, daar rijden mensen wel voor op en neer. Mensen nemen voor vrienden en familie mee."

Effectieve maatregel

Bij het Trimbos-instituut, kennisinstituut voor onder andere gebruik van alcohol, tabak en drugs, zien ze wel degelijk het nut van accijnzen. "Als sigaretten overal even duur zouden zijn en als overal tegelijk prijsstijgingen zouden plaatsvinden, zou dat grensverkeer niet bestaan. Maar zo ver zijn we helaas nog niet met de buurlanden", zegt programmahoofd tabak bij het Trimbos-instituut Marc Willemsen.

Volgens de ontmoedigingsdeskundige heeft de verkoop in de grensregio een marginaal effect, als je kijkt naar het effect van hogere accijnzen op alle rokers. Het verhogen van de verbruiksbelasting doet de overheid niet om accijnzen binnen te halen, maar om het roken te ontmoedigen, legt hij uit. "We weten dat die verhogingen echt impact hebben op het stoppen met roken, het is een van de meest effectieve maatregelen die we eigenlijk hebben. En de tabaksindustrie is altijd maar aan het klagen en probeert de politiek te beïnvloeden door de illegale handel veel groter te maken dan die in werkelijkheid altijd is."

Jongeren gevoelig voor prijsstijging

Volgens het programmahoofd zijn er altijd mensen die naar het buitenland gaan. Met name in Duitsland zijn sigaretten een stuk goedkoper. "Maar wat daar door Nederlanders gekocht wordt, valt in het niet bij het effect van de accijnsverhoging op het stoppen met roken. Met name jongeren zijn heel gevoelig voor prijsstijgingen, dus het is een maatregel van de overheid die gewoon heel verstandig is."

Maar hij zegt ook dat rokers pas echt ontmoedigd worden als accijnsverhogingen fors zijn, dat betekent minimaal 10 procent boven inflatie. Dat is ook het advies dat de Wereldgezondheidsorganisatie geeft. "Rokers moeten er wel wat van merken. En het moet ook zo zijn dat die verhogingen elk jaar door worden gevoerd. Als rokers weten dat de accijnzen jaar na jaar omhoog gaan, gaan ze erop anticiperen, dan weten ze dat ze geld kunnen besparen door te stoppen."

'Je moet rokers helpen'

In het Nationaal Preventieakkoord heeft de overheid tot doel gesteld dat in 2040 minder dan 5 procent van de mensen rookt, nu is dat nog 19 procent van alle Nederlanders ouder dan 18 jaar. "Om op dat cijfer uit te komen, moet je een consistent beleid voeren, accijnsverhogingen planmatig inzetten, goede campagnes voeren."

"Je moet rokers helpen bij het stoppen met roken. Als je dat niet doet, maar af en toe een kleine inspanning pleegt, dan ga je dat doel nooit halen. Het zou dus mooi zijn als dit kabinet het beleid van het vorige kabinet voortzet", zegt Willemsen.

Accijnsverhogingen leiden tot meer illegale handel, zeggen fabrikanten. Werkt de accijns wel?

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Bij demonstraties door heel het land protesteren vandaag duizenden Amerikanen tegen het beleid van Donald Trump en voor het behoud van de democratie. Ook op andere gebieden lijkt het vertrouwen in de president minder te worden.