Torenhoge boeteclausules en beloofde vergoedingen niet uitgekeerd: dit ging er mis met Indonesische verpleegkundigen in Nederland

Het klonk als een mooi idee: verpleegkundigen uit Indonesië, waar een overschot is binnen deze beroepsgroep, naar Nederland laten komen om het tekort in de zorg te verkleinen. Ware het niet dat ze onder valse voorwendselen hier naartoe zijn gehaald.

De zestig Indonesische verpleegkundigen krijgen niet de beloofde opleiding en werken veel meer dan afgesproken. Dit bleek afgelopen zomer toen NU.nl en RTV Drenthe erover publiceerden. Maar er gaat nog veel meer mis dan in eerste instantie werd gedacht, blijkt uit onderzoek van EenVandaag.

Ethische en juridische grenzen

Volgens deskundigen overschrijden Avans+, waar deze verpleegkundigen een leer-werktraject volgen, en bemiddelingsbedrijf Yomema (Your Medical Matchmaker) op meerdere punten ethische én juridische grenzen.

De Indonesische verpleegkundigen werden gelokt met een baan die niet bleek te bestaan, een verhuisvergoeding die toch niet kon worden uitgekeerd. Toen ze vervolgens het contract wilden verbreken, werden ze geconfronteerd met een hoge boeteclausule.

2.500 euro per maand

"Er was ons beloofd: je krijgt 6 maanden taal en cultuur, en daarna krijg je een baan in Nederland", zo vertelt een van de Indonesische verpleegkundigen, die anoniem wil blijven.

De naam van deze persoon is bekend bij de hoofdredactie. "We zouden ongeveer 2.500 euro per maand gaan verdienen in Nederland."

'We konden niet meer terug'

Om die baan te krijgen moesten de verpleegkundigen in Indonesië een zogenoemd pre-departure contract tekenen, vertelt de anonieme verpleegkundige. "En daarna bleek dat we toch geen baan zouden krijgen, maar een studie van 4 jaar."

In dat contract was een boeteclausule opgenomen van 150 miljoen rupiah, meer dan 9.000 euro. "Voor ons is dat een vermogen, denk aan drie jaarsalarissen. We konden dus niet meer terug."

Twijfels bij IND

Maar na de 6 maanden taal- en cultuurlessen in Jakarta bleek dat de Indonesiërs nog helemaal niet in Nederland terecht konden. "Toen moesten we wachten, terwijl we nergens anders mochten werken. Anderhalf jaar werd dat. Al die tijd zaten we gevangen door die boeteclausule."

Volgens Yomema lag het aan corona, maar toen de verpleegkundigen uiteindelijk in Nederland waren gearriveerd, werd het echte verhaal duidelijk: het bleek te liggen aan het feit dat Avans+ de visa niet voor elkaar kreeg. De IND (Immigratie en Naturalisatiedienst) weigerde mee te werken, omdat ze grote twijfels had bij het project.

Verhuisvergoeding

En daar blijft het niet bij: Yomema beloofde een belastingvrije verhuisvergoeding van 7.750 euro die, eenmaal aangekomen in Nederland, toch niet kon worden uitgekeerd - dat zijn meerdere jaarsalarissen voor een verpleegkundige in Indonesië.

In een PowerPoint-presentatie die de verpleegkundigen kregen toen ze aankwamen in Nederland, en die in handen is van EenVandaag, staat dat Avans+ 'een fout heeft gemaakt in de communicatie over de beursverklaring' en dat 'een maandelijkse uitkering in de vorm van inkomen niet mogelijk is volgens de Nederlandse belastingregels'.

Contractbreuk

Volgens hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) Evert Verhulp is hier sprake van contractbreuk: "In dit geval is het heel simpel: als je deze mensen een toezegging hebt gedaan, moeten die gewoon betaald worden."

"Mensen hebben daar recht op. Er kan discussie worden gevoerd over de hoeveelheid belasting die erover betaald moet worden, maar niet over dat het betaald moet worden." En zo werden er wel meer beloften niet nagekomen. Zo beloofde Yomema de verpleegkundigen een baan in Nederland na het afronden van hun opleiding, iets wat het bemiddelingsbedrijf helemaal niet kon waarmaken.

Geen baan in Nederland

De verpleegkundigen met wie NU.nl sprak, zeggen dat ze onder valse voorwendselen naar Nederland gehaald zijn. Ze moeten veel meer werken dan afgesproken en worden niet opgeleid zoals beloofd. Ook de stageplek op hbo-niveau, die Avans+ - een private tak van de Avans Hogeschool - blijkt er voor veel verpleegkundigen bijvoorbeeld niet in te zitten, terwijl ze in Indonesië een hbo verpleegkunde-opleiding hebben afgerond.

Daarnaast moeten ze bij twee onvoldoendes direct terug naar Indonesië. Verhulp noemt dit een 'heel kwalijke zaak'. "Je hebt te maken met mensen die het Nederlands systeem niet kennen, die de risico's van dit systeem niet kennen. Mensen die bovendien niet precies weten welke rechten ze hier hebben."

'Je mag mijn droom niet kapot maken'

Ook EenVandaag sprak met een aantal Indonesische verpleegkundigen. Die vinden het erg lastig om met de media te praten, zeggen ze. "Ik weet zeker dat ik online veel haat over me heen zal krijgen als ik hierover openlijk zou spreken", zegt de anonieme verpleegkundige.

"Vooral de Indonesiërs die nu wachten op een visum in Jakarta zijn heel fanatiek. Ze zeggen: 'Je mag onze droom niet kapot maken.' Maar binnen de groep die al in Nederland is, ken ik maar een paar studenten die gelukkig zijn. De rest is aan het twijfelen, of is echt ongelukkig en op zoek naar iets anders. We zoeken allemaal naar uitwegen."

Opleiding herhalen

Nabila Adhani is zo iemand die er uiteindelijk mee stopte. Om die reden durft ze haar verhaal ook onder haar eigen naam te doen. "Europa was mijn droom, het betekent rijkdom, een moderne samenleving", vertelt ze.

Of ze andere Indonesische verpleegkundigen zou aanraden om hier naartoe te komen? Nabila schudt wild van nee. Het doet haar pijn dat het zo anders is gelopen dan gehoopt. Ze begrijpt niet waarom ze in Nederland de opleiding die ze in Indonesië voltooide nog eens over moest doen. "Waarom gebeurt dit met ons, we proberen ons best te doen."

Gebroken diensten en onbetaalde reistijd

"Als je ze naar Nederland haalt, moet je ze heel zorgvuldig wijzen op de risico's, uitermate goed informeren over wat er gebeurt als ze niet blijken te voldoen aan de eisen. Dat is duidelijk niet gebeurd. Er is hier sprake van een afhankelijkheidsrelatie waar niet ethisch mee wordt omgegaan", zegt arbeidsrechtsdeskundige Verhulp.

Gebroken diensten, onbetaalde reistijd tussen cliënten, ieder weekend werken, verdwijnende overuren en bijna geen stagebegeleiding. Dat is misbruik, volgens Verhulp.

Opzet veranderd

In een reactie laat Yomema het volgende weten: "Het is onze missie de kwaliteit van de zorg in Indonesië op een hoger plan te brengen. We begonnen in Europa (met zoeken naar werknemers, red.), maar dat bleek geen begaanbare weg, omdat hier overal tekorten zijn aan personeel."

"We zijn in 2019 begonnen. Ons eerste idee was: een opleiding van 12 maanden en daarna een arbeidscontract. Het inkomen zou ongeveer 2500 euro bruto bedragen. In februari 2020 hebben we onze opzet veranderd, en dat ook gecommuniceerd."

'Commerciële partij mag geld verdienen'

"We schamen ons er niet voor dat we er geld aan verdienen. Het is normaal dat commerciële partijen de gaten in de markt opvullen."

Dat hier sprake zou zijn van 'moderne slavernij', zoals de SP de situatie omschrijft, is volgens Yomema niet het geval. "Dat gaat veel te ver", volgens het bemiddelingsbedrijf.

'Onbetrouwbare partij'

Het idee voor een studievisum in plaats van een arbeidsvisum komt volgens Yomema van de IND. "Vervolgens zijn we 88 weken in gevecht geweest om die studievisa voor elkaar te krijgen. Normaal is het verkrijgen van een referentschap een eenvoudige kwestie, maar nu werd Avans+ door de IND weggezet als onbetrouwbare partij."

"Het is ons nog steeds onduidelijk wat het probleem is, vanuit de overheid. Het feit dat ze (de verpleegkundigen, red.) terug moeten naar Indonesië na twee onvoldoendes is een voorschrift van de IND, niet van de hogeschool Avans+ of Yomema."

'Meer aandacht voor persoonlijke begeleiding'

Avans+ zegt dat naar aanleiding van alle kritiek de 'indeling van de opleiding is veranderd.' "Er is nu nog maar 1 dag les per week. We zetten nu meer in op persoonlijke begeleiding door mentoren en stagedocenten. Er is meer aandacht voor persoonlijke begeleiding bij stageopdrachten."

De boeteclausule in het zogenoemde pre departure contract is volgens Avans+ "onwenselijk". Over de verhuisvergoeding zeggen ze: "Deze is beloofd door Yomema. Dat hadden ze niet moeten doen. Dat is niet goed gegaan."