Sinds de zus van Barbara Godwaldt werd vermoord door haar man, doet Barbara alles om aandacht te vragen voor de signalen die voorafgaan aan femicide. "Het is een moord die je kunt voorspellen, maar dan moet je het wel herkennen."

Barbara's zus Gea werd in 2020 op 48-jarige leeftijd vermoord door haar man, omdat ze van hem wilde scheiden. De moord kwam totaal onverwachts, vertelt Barbara. "We wisten allemaal dat de relatie ongezond was, maar niet dat het kon leiden tot moord."

'Rode vlaggen'

Haar zus had al meerdere keren de politie ingeschakeld. "Een keer omdat hij de hond bedreigde met een schroevendraaier", zegt Barbara. "Ze heeft ook een paar keer gebeld omdat hij dreigde met zelfmoord. Dat zijn rode vlaggen die erop wezen dat er zoiets kon gebeuren." Met 'rode vlaggen' bedoelt Barbara slechte voortekens, weet zij nu.

De politie hield een 'sussend gesprek', zegt Barbara. De ernst van de situatie drong daardoor bij niemand echt door. "Die waarschuwing krijgen ze ook niet van de politie, omdat zij de rode vlaggen ook niet herkennen. Ik denk dat het wel geholpen zou hebben als dat wel zo was."

Bron: EenVandaag

Femicide en intieme terreur

"Vaak is femicide het resultaat van een langdurig patroon van geweld", zegt gz-psycholoog Ilona Brekelmans van hulpverleningsorganisatie Sterk Huis. Het wordt ook wel 'intieme terreur' genoemd, een ernstige vorm van partnergeweld. Een belangrijk signaal dat kan duiden op intieme terreur is veranderend gedrag van het slachtoffer, weet Brekelmans.

"De loyaliteit naar de man wordt heel groot, ze laat dingen die hij niet prettig vindt." En het wordt moeilijker om met een zus of vriendin af te spreken. "Bijvoorbeeld dat je haar niet meer ziet, ze draagt geen make-up meer, ze gedraagt zich stil en teruggetrokken. Het tempo in de relatie ligt vaak hoog, het wordt snel intiem en serieus." Ook kan er sprake zijn van controlerend gedrag, stalking en (dreigen met) geweld of zelfmoord.

Andere beslissing genomen

Barbara is ervan overtuigd dat als Gea, de politie, de hulpverlening en zijzelf de signalen hadden herkend, Gea een andere beslissing had gemaakt. Ze had dan op een veilige manier een einde kunnen maken aan de relatie.

"Dat had geholpen, misschien had ze dan nog geleefd", zegt Barbara. "Door er bekendheid aan te geven kun je hopelijk dit soort moorden voorkomen."

Meer geld naar opvang

Sinds Gea's dood strijdt Barbara voor meer bekendheid van de signalen. Ze sprak over femicide in de Tweede Kamer en stelde een plan van aanpak op. "Het begint met erkennen en herkennen", zegt ze.

"Daarna is het belangrijk dat kennis verspreid wordt, en niet alleen onder de bevolking maar ook onder hulpverleners, de politie, artsen en het onderwijs." Ook vindt ze dat er meer geld moet naar de opvang en hulpverlening voor vrouwen die met intieme terreur te maken krijgen.

Doorvragen op patronen

Uit onderzoek blijkt dat de politie pas bij een gezin thuiskomt na zeven geweldsincidenten, vertelt gz-psycholoog Brekelmans. "Dus het is cruciaal dat degene die als eerste binnenstapt zich realiseert dat dit geen eenmalig incident is en dat hij of zij doorvraagt op patronen." We hebben veel kennis en vaardigheden, maar pakken slecht door in Nederland, vindt ze.

De eerste die binnenkomt kan het patroon doorbreken en echt ingrijpen, zegt ze. Dat lukt vaak pas als de partners afzonderlijk van elkaar worden gesproken. "Doordat er sprake is van ongelijkwaardigheid in de relatie krijg je dat patroon niet op tafel."

'We voelden ons ongezien'

De politiek in Den Haag heeft sinds een tijdje aandacht voor femicide. Deze week wordt over de aanpak ervan gesproken. Dat geeft een gevoel van erkenning, zegt Barbara. "Ook ons als nabestaanden is dit leed overkomen. We voelden ons erg ongezien in dit leed en willen dit anderen besparen."

Barbara's missie is geslaagd als al haar actiepunten zijn doorgevoerd, zegt ze. "Juist die combinatie zorgt ervoor dat dit misschien op een dag de wereld uit wordt geholpen. Dit kan niet langer, zoveel slachtoffers ieder jaar opnieuw."

Kansen in wetgeving

Volgens gz-psycholoog Brekelmans liggen er nog kansen in wetgeving. Uit de verhalen die zij hoort van vrouwen, blijkt dat veel aangiftes in een sepot eindigen, wat betekent dat de officier van justitie de zaak niet in behandeling neemt. Vaak omdat het in een één-op-één situatie is gebeurd.

Ze pleit ervoor dat er contact wordt opgenomen met de melder als er een signaal is, zodat er zicht komt op de aard van het geweld. "Die snelle opvolging is belangrijk om te voorkomen dat er doden vallen."

Meer lef tonen

Ze hoopt vooral dat er meer lef getoond zal worden. De aanpak begint namelijk al op school, zegt ze. "Hoe praat je over vrouwen, hoe creëer je gelijkheid in een relatie, wat is een gezonde relatie? In het onderwijs hebben we nog grip op wat in de samenleving zal komen", daar is Brekelmans van overtuigd.

Ook hoopt ze op een betere samenwerking tussen de zorg en politie. "Dus als we een patroon zien van intieme terreur, dat er specialisten mee kunnen denken en de juiste stappen worden gezet."

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.