Wereldwijd zijn vorig jaar tienduizenden vrouwen gedood, puur omdat ze vrouw zijn, blijkt uit cijfers van de VN. We noemen dit femicide of vrouwenmoord. Slachtoffers worden meestal gedood in de familiesfeer. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Emeritus hoogleraar gendergerelateerd geweld aan de Universiteit van Amsterdam Renée Römkens geeft antwoord op jullie vragen. Ze schreef het boek 'Voorbij de verbijstering' over gender en geweld.

1. Femicide begint vaak met huiselijk geweld, wanneer komt hier een telefonisch meldpunt voor?

"Femicide begint vaak met huiselijk geweld, maar dat is niet altijd het geval", zegt Römkens. "Meestal begint het alleen met bezitterig en dominant gedrag, dat niet per se fysiek is, maar wel de eerste tekenen kunnen zijn voor escalatie."

Er zijn een aantal waarschuwingssignalen om op te letten. "Soms wil iemand heel snel een relatie aangaan, snel samenwonen, en wordt iemand bezitterig", legt Römkens uit. "Als de vrouw dan vasthoudt aan haar wens om afstand te nemen, kan dat de trigger zijn voor agressie."

De hoogleraar vertelt dat Nederland het mensenrechtenverdrag van de Istanbul-conventie heeft ondertekend, dat sinds 2016 in werking is getreden. Dit verdrag gaat over de preventie en bestrijding van geweld tegen vrouwen. Het verplicht Nederland een landelijk coördinatiepunt in te stellen, en daar zou zo'n meldpunt ook onderdeel van moeten zijn. "Tot nu toe heeft Nederland nog niet zo'n nationaal coördinatiepunt opgezet. Dus waarom het meldpunt er nog niet is? Dat is een beleidsvraag", zegt Römkens.

2. Komt dit probleem voor in alle lagen van de samenleving?

Römkens benadrukt dat je dit probleem niet kunt categoriseren op basis van sociale klasse, religie of culturele achtergrond. "De overeenkomst is dat men een heel traditioneel beeld heeft over wat de rol van vrouwen en mannen is in een relatie", vertelt Römkens. Mannen voelen zich dan gerechtigd om hun partner onder controle te houden en verwachten gehoorzaamheid.

"Dit gedrag heeft vaak te maken met een diepgewortelde onzekerheid over hun eigen mannelijkheid, wat zich uit in dwingend gedrag", zegt de emeritus hoogleraar. Psychologisch onderzoek toont aan dat dit vaak gepaard gaat met narcistische trekjes en een persoonlijkheidsstoornis die de man doet geloven dat de wereld om hem draait.

Femicide heeft niet specifiek te maken met religie maar eerder met een breed, universeel probleem van machtsverhoudingen binnen relaties, weet ze. In sommige gevallen gebruiken mannen wel argumenten gebaseerd op de seksuele reputatie van vrouwen, maar dit is niet exclusief voor bepaalde religies. De onderliggende oorzaak van geweld en controle in relaties ligt vaak in de overtuiging van mannen dat zij het recht hebben om hun partner te bezitten, ongeacht het religieuze of culturele kader.

3. Hoe zien mannen die betrokken zijn bij dit probleem zichzelf en hun rol?

Hoe mannen zichzelf zien in relatie tot geweld tegen vrouwen is een ingewikkeld onderwerp, zegt Römkens. "We weten er nog te weinig van, want er is niet genoeg onderzoek naar gedaan."

Uit een recente studie uit Argentinië blijkt dat mannen vaak de verantwoordelijkheid voor hun gedrag ontkennen. "Ze zeggen dan dat ze 'het niet meer wisten' op het moment van hun daad en zien zichzelf eigenlijk als slachtoffer." Dat maakt het moeilijk om ze aan te spreken op hun gedrag. "Hoe je je ook voelt, het blijft jouw verantwoordelijkheid om niet gewelddadig te worden", benadrukt de emeritus hoogleraar.

Ook culturele patronen spelen volgens haar een grote rol. Zo zitten ideeën over mannelijkheid, rechten en dominantie vaak diepgeworteld: "In onze cultuur heerst een onbewust idee dat mannen ergens recht op hebben, ook als vrouwen daar geen toestemming voor geven."

Römkens zegt dat het belangrijk is dat mannen hierover met elkaar in gesprek gaan. Ze noemt als voorbeeld landen zoals Spanje en Italië, waar mannen steeds vaker meedoen aan het debat over femicide en genderongelijkheid. "Daar zeggen mannen: er moet iets veranderen in hoe wij over vrouwen en onszelf denken", zegt Römkens. Zulke gesprekken zijn volgens haar broodnodig om de voedingsbodem voor geweld aan te pakken.

4. Welke concrete stappen kunnen genomen worden om deze vorm van geweld te stoppen?

Volgens Römkens moet er meer aandacht komen voor vrouwenmoord in het publieke debat. "Het moet gezien worden als een structureel maatschappelijk probleem, maar nu wordt het vaak als een individueel probleem van de vrouwen en mannen zelf ervaren."

Omdat het nog relatief onbekend is, denken mensen vaak dat het een uitzondering is: "De maatschappelijke kant wordt niet erkend, en dat maakt het probleem alleen maar erger, want het leidt tot isolement en dus schaamte bij slachtoffer en dader."

Hierdoor komt het probleem vaak pas laat aan het licht, weet de emeritus hoogleraar. "Daarom is het belangrijk dat mensen dichtbij het slachtoffer de juiste kennis en expertise hebben om situaties serieus te nemen, en niet met oppervlakkig advies komen zoals: 'Ga toch scheiden, dan ben je ervan af.' Dit soort opmerkingen kan slachtoffers verder isoleren en gevaarlijke situaties verergeren."

Ze gaat verder: "De scheiding is de periode waarin vrouwen het meeste risico lopen om gedood te worden. Dan hebben ze soms juist extra bescherming nodig." Römkens benadrukt: "Het belangrijkste is om niet weg te kijken. En probeer niet meteen te oordelen over wat iemand zou moeten doen."

'Kennis, kennis, kennis' is volgens haar de sleutel om geweld effectief te voorkomen en aan te pakken. Volgens Römkens is dit gebrek aan expertise een van de grootste obstakels in de aanpak tegen geweld.

Ze pleit voor structurele veranderingen in de opleiding van professionals, zoals politie, maatschappelijk werkers en zorgverleners, zodat zij beter in staat zijn om deze complexe probleem te herkennen en aan te pakken. Ze wijst ook op de verplichtingen uit de Istanbul-conventie om deze thema's in opleidingen op te nemen.

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".