Voor de Wallen in Amsterdam moeten strengere regels komen. Dat zegt gemeentelijk ombudsman Arre Zuurmond. Hij woonde ruim vier maanden op De Wallen en presenteert vandaag zijn rapport.

Volgens Zuurmond voelen bewoners van de Amsterdamse binnenstad zich vaak niet gehoord in hun klachten, terwijl die vaak wel gegrond zijn. Zuurmond schrijft dat in een conceptrapport over de forse overlast en andere problematiek in het centrum van de hoofdstad, na een maandenlang eigen onderzoek op de Wallen.

Waar komen al die mensen vandaan?

Het is de afgelopen jaren steeds drukker geworden in Amsterdam. Alleen al 2,5 miljoen mensen komen jaarlijks naar de Wallen. Amsterdam kent jaarlijks nu zo'n 21 miljoen bezoekers. In 2010 was dat nog 5,5 miljoen, in 2030 naar verwachting 32 miljoen.

Airbnb wordt vaak als schuldige hiervoor gezien, net als goedkope vliegtickets. Maar de belangrijkste ontwikkeling is de groei van de middenklasse. In 2020 zal voor het eerst ooit meer dan de helft van de wereldbevolking bij de middenklasse horen. Dat is te zien in reisgedrag. Tussen 1950 en '60 werden er jaarlijks nog 25 miljoen internationale trips gemaakt. De komende jaren loopt dat op naar 2,4 miljard. Amsterdam ziet vooral een toename van Chinese en Russische toeristen.

Wetteloze 'urban jungle'

Zuurmond constateert in zijn onderzoek dat het centrum 's nachts in een soort wetteloze 'urban jungle' transformeert. Hij draagt mogelijke oplossingen aan om bijvoorbeeld de drukte, overlast, vervuiling en criminaliteit tegen te gaan. Zuurmond pleit er onder meer voor om in te zetten op 'innovatieve' oplossingen, zoals hekken.

De ombudsman wil ook laten onderzoeken of er een leeftijdsgrens kan worden ingesteld voor de rosse buurt. Eén maatregel die al lijkt te werken, is een nieuwe belasting op toeristen die met cruiseschepen de stad in komen. Een aantal rederijen laat Amsterdam sinds dit jaar al links liggen.

De ervaringen van de ombudsman op de Wallen zijn ook te zien in de documentaire 'Urban Jungle', die hieronder te bekijken is:

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."