Kan het statiegeld niet hoger? En andere vragen over ons inleversysteem van flessen en blikjes beantwoord

Als je een blikje of flesje koopt, betaal je daar statiegeld over. Na inlevering krijg je dat geld weer uitbetaald. De producent krijgt de verpakking terug, en recyclet die waar mogelijk. We vroegen wat jullie wilden weten over ons statiegeldsysteem.

We legden jullie vragen aan verschillende deskundigen voor: aan econoom en milieukundige Geert Warringa, die bij onderzoeksorganisatie CE Delft werkte aan een rapport over het Nederlandse statiegeldsysteem, aan econoom Industrie, Transport en Logistiek bij ABN Amro Albert Jan Swart en aan een woordvoerder van Verpact, de organisatie die verantwoordelijk is voor ons statiegeldsysteem.

1. Voor zwerfafval maakt het niet uit of ik flesjes en blikjes inlever bij een statiegeldautomaat of in een gewone afvalbak gooi, toch? Waarom dan toch zo'n statiegeldsysteem?

"Als je een verpakking inlevert bij een statiegeldpunt, komt die niet - zoals bij een gewone prullenbak - tussen allerlei ander afval waar die eerst uit moet worden gesorteerd", legt onderzoeker Warringa uit. "Dat zorgt voor hogere recyclingpercentages, bespaart grondstoffen en levert CO2-winst op."

Je blikjes of flessen inleveren bij een automaat draagt dus bij aan het halen van recycledoelstellingen. Toch heeft een statiegeldsysteem volgens de onderzoeker als meest belangrijke effect dat het de hoeveelheid zwerfafval vermindert.

"Na invoering van een statiegeldsysteem blijken mensen minder afval op straat te gooien, omdat ze weten dat ze er statiegeld voor kunnen krijgen. Ook wordt een deel van het afval dat toch op straat belandt alsnog door voorbijgangers opgeraapt en ingeleverd."

Uit het onderzoek dat Warringa in 2017 uitvoerde in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijkt dat een statiegeldsysteem de hoeveelheid zwerfafval met maar liefst 70 tot 90 procent kan verminderen. "We hebben dat in de praktijk gezien, bijvoorbeeld in het Amerika van de jaren 70, maar ook meer recent in Denemarken."

2. Waar gaat het geld naartoe van blikjes en flesjes die niet worden ingeleverd?

"Als je een blikje of flesje niet inlevert, verdient de stichting Statiegeld Nederland daaraan", zegt Warringa. "Die stichting is onderdeel van uitvoeringsorganisatie Verpact, dat tot voor kort Afvalfonds Verpakkingen heette."

Verpact meldt dat niet-uitbetaald statiegeld inderdaad 'in het systeem' blijft, doordat op dit moment nog niet alle blikjes en flesjes terug worden ingeleverd. Dit overschot wordt gebruikt om het statiegeldsysteem te verbeteren en uit te breiden, vertelt de woordvoerder. Er wordt onder andere ingezet op extra innamepunten, en op campagnes om bewustwording en gedragsverandering bij consumenten te bereiken.

Dit wordt overigens niet alleen bekostigd vanuit niet-uitbetaald statiegeld, maar ook vanuit een producentenbijdrage: producenten betalen een verplichte bijdrage per verkochte statiegeldverpakking, vanuit het principe dat de vervuiler betaalt.

Bron: EenVandaag

3. Hoe zien statiegeldsystemen in onze buurlanden eruit, en zou het niet beter zijn om één Europees systeem te hebben?

"Er zijn verschillen tussen Nederland en andere landen met een statiegeldsysteem", weet Warringa. "De hoogte van het statiegeldbedrag verschilt een beetje. En Nederland is een uitzondering in het lage aantal inleverpunten. In alle andere landen kun je overal waar je je verpakking hebt gekocht, die ook weer inleveren. Maar in Nederland werkt dat (nog) niet zo."

Toch loopt Nederland voorop, zegt econoom Swart, specialist op het gebied van Industrie, Transport en Logistiek. "Duitsland en Scandinavische landen hebben vergelijkbare statiegeldsystemen, maar in veel andere EU-lidstaten zijn die er nog helemaal niet. Daar worden plastic flessen bijvoorbeeld nog via het huisvuil ingezameld, al dan niet gescheiden."

Binnenkort zullen die lidstaten er waarschijnlijk ook aan moeten geloven. "De Europese Raad en het Parlement hebben in maart een akkoord gesloten om verpakkingsafval te verminderen. Het wetsvoorstel moet nog officieel worden goedgekeurd, maar bevat de doelstelling dat alle lidstaten in 2029 minstens 90 procent van de plastic flesjes en drankblikjes gescheiden inzamelen. Daartoe worden ze verplicht om een statiegeldsysteem in te voeren, tenzij een land al een ander systeem heeft waarmee het doel gegarandeerd behaald kan worden."

Swart denkt dat andere landen systemen zullen invoeren die erg lijken op dat van Nederland, Duitsland en de Scandinavische landen. "Eén gezamenlijk Europees systeem uitrollen lijkt me niet wenselijk met zoveel verschillende logistieke partijen. Maar ik denk wel dat andere landen van ons zullen leren, nu wij de meeste 'kinderziektes' hebben overwonnen, en bijvoorbeeld machines gebruiken die goed werken."

Bekijk ook

• 

  Minder plastic in oceaan dan gedacht, want veel blijft achter in rivier: 'Regels nodig voor wie het opruimt'

  • 07-08-2023

4. Waarom mag je niet alle blikjes en flesjes overal inleveren?

Deze vraag werd vaak gesteld, maar er zijn geen verschillen tussen winkels in welke merken je er wel kan inleveren, en welke niet. Wel moet op de verpakking altijd een Nederland statiegeldlogo staan, anders pakt de automaat 'm niet, laat de woordvoerder van Verpact weten.

"Ook kun je blikjes en flesjes niet overal inleveren waar je ze hebt gekocht. Als je een verpakking hebt gekocht bij een kleine kiosk, kun je 'm daar niet inleveren. Een verkooppunt is dus niet vanzelfsprekend een inleverpunt", vertelt Warringa.

Verpact laat weten dat er op dit moment zo'n 28.000 innamepunten in Nederland zijn. Het gaat om 5.000 innamepunten waar je statiegeld terugkrijgt, en 23.000 vrijwillige innamepunten waar statiegeld naar de sportvereniging of een goed doel gaat.

Bekijk ook

• 

  Afvalfonds Verpakkingen gaat onderzoek doen naar verbetering van inzameling statiegeldflesjes en -blikjes

  • 09-08-2023

5. Waarom gaan de automaten vaak stuk of zijn ze buiten bedrijf, en waarom kun je er geen gedeukte blikjes inleveren?

"Bij de start bleek dat restjes drank uit de blikjes in de inzamelmachines terechtkwamen", vertelt de woordvoerder van Verpact. "En dus moesten de machines vaker worden schoongemaakt."

"Het duurde in deze opstartfase even voordat daar routine in kwam. Daarbij waren er zó veel storingen dat er te weinig monteurs waren om die te verhelpen. De grootste problemen, zoals die er waren in de beginperiode van de blikjesinname, lijken nu te zijn verholpen."

Over ingedeukte blikjes zegt ze dat 'een beetje ingedeukt' geen probleem is. "Maar de barcode moet goed scanbaar zijn. Daarom is het belangrijk dat het blikje zoveel mogelijk de originele vorm heeft."

Bekijk ook

• 

  Aangifte tegen grote bierbrouwers die statiegeldplicht op blikjes negeren: 'Deadline is deadline'

  • 31-03-2023

6. Waarom is het statiegeldbedrag zo laag, kan dat niet hoger?

Er zit in Nederland 15 cent statiegeld op kleine plastic flessen en blikjes en 25 cent op grote flessen. Waarom gekozen is voor dit bedrag, weet Warringa niet precies. "Dat is een politieke keuze geweest."

De woordvoerder van Verpact zegt dat de hoogte van het Nederlandse bedrag in lijn is met andere Europese landen. "Het bedrag moet hoog genoeg zijn om consumenten te motiveren hun verpakkingen in te leveren, en laag genoeg om fraude te ontmoedigen", verklaart zij.

Onderzoeker Warringa denkt dat het huidige statiegeldbedrag ook al een prikkel geeft tot minder zwerfafval. "We zien dat puur het bestaan van een statiegeldsysteem al een effect heeft op zwerfafval. Ook als de bedragen die mensen terug kunnen krijgen vrij laag zijn."

7. Hoe kunnen mensen aangemoedigd worden om flesjes en blikjes in te leveren bij een statiegeldautomaat?

"Om het inzamelpercentage verder te verhogen, komen er de komende jaren nog veel meer mogelijkheden om statiegeldverpakkingen in te leveren", zegt de woordvoerder van Verpact. "Er komen 800 extra statiegeldmachines in en nabij supermarkten en 4.600 extra machines en innamepunten op andere locaties waar dagelijks veel mensen samenkomen, zoals bij onderwijsinstellingen, in het ov, horeca, dagattracties, winkelcentra, festivals, strand en luchthavens."

"Ook starten testen buiten de supermarkten met handmatige inname van beschadigde verpakkingen. En begin april is een landelijke consumentencampagne van start gegaan, die toont dat consumenten ook bij bijvoorbeeld tankstations hun statiegeld kunnen terugkrijgen."

Econoom Swart denkt dat dit soort campagnes kunnen helpen. "Er zijn al veel campagnes, en op alle verpakkingen met statiegeld staat ook een logootje, maar misschien hebben toch nog niet alle consumenten dat door, of interesseert het ze nog niet genoeg."

Hij denkt dat het ook gewoon een kwestie van tijd is: "In Duitsland wordt 98 procent van alle statiegeldverpakkingen ingeleverd. Het systeem bestaat daar al veel langer, en dus zijn consumenten er helemaal aan gewend. In Nederland duurt het misschien gewoon nog even voordat mensen hun gewoontes hebben aangepast."