Met 9 miljoen vluchtelingen is het ’s werelds grootste humanitaire ramp. In Soedan staan burgers weerloos tussen regerings- en paramilitaire troepen. Ze zijn bang verkracht, gemarteld of onthoofd te worden, en vrezen voor een nieuwe genocide.

Buurland Tsjaad heeft al meer dan 600.000 vluchtelingen ontvangen, maar dat worden er waarschijnlijk nog veel meer. Oost-Afrika-correspondent Andrea Dijkstra van Trouw bezocht vluchtelingenkampen op de grens van Soedan en Tsjaad. "Het kamp het dichtst bij de grens mag je officieel geen vluchtelingenkamp noemen, maar moet je het een spontane site noemen. Dat komt omdat er niet eens tenten zijn verschaft vanuit de VN."

Ernstige ziektes

De situatie op het kamp is schrijnend. "De verhalen die ik te horen kreeg, waren hartverscheurend. Zo sprak ik een vrouw die maar gewoon een paar stokken in de grond had gestoken en daar een doek overheen gespannen had. Daar sliep ze onder, samen met haar kinderen." Tsjaad zit momenteel midden in de regentijd. "De mensen op de site worden kletsnat, waardoor er een grotere kans is op ernstige ziektes, zoals malaria."

De Soedaneze vluchtelingen komen in Tsjaad terecht in een nieuwe ramp. Het buurland, ten westen van Soedan, is een van de armste landen ter wereld. Voedsel en water is er al schaars, en nu zijn er - naast de lokale bevolking - honderdduizenden vluchtelingen die er ook gebruik van willen maken. Dat zorgt voor conflicten, weet ook Dijkstra.

Bekijk ook

Geen geld meer

"Normaliter geeft het Wereldvoedselprogramma ook voedsel aan de lokale bevolking om het eerlijker te houden. Maar daar zijn ze na 3 maanden al mee gestopt, omdat er geen geld meer voor was. Er zijn nu ook incidenten van de lokale bevolking die voedsel plundert van de vluchtelingen."

En de lokale bevolking is niet de enige groep die voedsel steelt van de Soedanezen. "20 jaar geleden was er ook een genocide in Soedan, waardoor er nog altijd 400.000 gevluchte Soedanezen in het oosten van Tsjaad wonen. Zij zijn ontevreden, want de nieuwe vluchtelingen krijgen volgens hen meer geld dan zij destijds kregen. De nieuwe vluchtelingen krijgen geen geld maar eten, en oude vluchtelingen krijgen geen eten maar geld. En zij pakken daardoor soms ook eten af."

Onderbelichte ramp

Volgens de Oost-Afrika-correspondent is het gek dat er zo weinig aandacht is voor de vreselijke situatie in Soedan. "Er vindt een nieuwe genocide plaats. Voor veel mensen is het ver van hun bed. Het is Afrika, dus mensen zijn toch eerder geneigd te denken dat conflict en armoede daar de normaalste gang van zaken is. En in Soedan heeft eerder ook al een genocide plaatsgevonden, waardoor er snel gedacht kan worden dat die 'chaos' blijkbaar altijd speelt."

Terwijl dat is volgens Dijkstra helemaal niet het geval is. "Ik vond het bijvoorbeeld heel interessant om te horen dat er normaal heel veel export van eten vanuit Darfur naar Tsjaad is, omdat Darfur eigenlijk vrij vruchtbaar is."

Bekijk ook

Zwanger en neergeschoten

Het verhaal dat Dijkstra het meest is bijgebleven, is dat van een 35-jarige vrouw. Op de vlucht werd ze in haar buik geschoten, terwijl ze hoogzwanger was. "Ze bereikte met veel strompelen in 8 dagen de grens. Nu zit zij inmiddels een jaar in Tsjaad, maar ze vecht nog steeds voor haar leven. Ze is officieel ondervoed en geeft borstvoeding aan haar dochtertje, die het schot gelukkig wel overleefde."

Sommige klinieken bieden extra voeding voor vluchtelingen die in kritieke toestand zijn. "Maar soms is dat ook weer op. En omdat ze natuurlijk toch water nodig hebben, gaan ze dan af en toe maar gewoon naar de waterbronnen buiten het kamp." En daar trof de 35-jarige Soedaneze de lokale bevolking, die niet blij was met haar komst. "Ze zei dat ze in elkaar is geslagen door de lokale bevolking. Ze wilden dat ze terugging naar haar eigen kamp. Er is ook daar echt een conflict aan het ontstaan."

Richting Europa

Er is volgens Dijkstra nog geen verbetering in zicht. "Er wordt verwacht dat er vanuit de noordelijke stad Al-Fashir nog veel meer mensen naar Tsjaad gaan vluchten."

Er is nu ook al te zien dat Soedanezen naar Europa beginnen te vluchten, laat Dijkstra weten. "Ik sprak ook een meisje dat in haar pols, been en rug was geschoten tijdens haar vlucht. Zij zei nooit meer terug naar Soedan te willen, maar heel graag richting Europa of Amerika te willen gaan."

Bekijk ook

Blijven knokken

De Soedanezen verweren zich kranig, ziet ook Dijkstra. "Het zijn mensen die heel hard door knokken. Ik heb echt veel mensen gesproken die waren neergeschoten tijdens hun vlucht. En die het gewoon toch lukten om de grens nog te bereiken."

Zwaargewond bereiken ze dan Tsjaad, wat vaak dagenlang lopen is. "En dan zitten ze nu ook weer in zo'n moeilijke situatie. En toch blijven ze door knokken om te overleven. Ik vind dat wel heel knap, eigenlijk."

Nog niet voorbij

Of Tsjaad nu alle vluchtelingen al heeft opgevangen? "Nee", zegt Dijkstra. "In tegendeel. In het noorden, waar tot nu toe nog niet veel vluchtelingen werden opgevangen, kan Tsjaad nu een enorme toestroom verwachten."

Veel mensen zagen het noorden van Dafur volgens Dijkstra als hun 'safe haven'. "Nu wordt daar ook hevig gevochten, dus zullen er waarschijnlijk weer mensen de grens over vluchten, richting Tsjaad. Nog steeds gaat het om ruim 600 vluchtelingen per dag die, vooral bij de stad Adré, Tsjaad binnenkomen, maar dat aantal gaat nog flink oplopen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.