Medicijndispensers, personenalarmering en zorgrobots helpen ouderen langer thuis te wonen. Maar in de praktijk zijn dit soort MobileCare-systemen niet gecertificeerd. Ook zijn er vragen over de kosten en effectiviteit, blijkt uit onderzoek van EenVandaag.
In het appartement van de 92-jarige Ad van Eerd piept een medicijndispenser wanneer het tijd is voor zijn medicatie. Naast het apparaat staat zorgrobot Sara, die hem regelmatig aanspoort om voldoende te drinken. "Die geeft een gil als ik te weinig drink. Om de zoveel tijd krijg ik een reminder van, 'je moet wat drinken man'.", vertelt hij.
Apparatuur die zorg ontlast
Voor de thuiszorg zijn dit soort technologische hulpmiddelen een uitkomst, legt verpleegkundige Maikel Zee uit. "Als deze hulpmiddelen er niet staan, zou het zorgteam twee keer per dag voor de medicijnen langs moeten komen. En als het qua eten en drinken ook echt de verkeerde kant opgaat, komen we daar ook voor langs."
In een complex met 300 appartementen voor ouderen telt dat op, zegt hij. "Als je bij iedereen tien minuutjes langs moet gaan, ben je toch heel wat tijd kwijt. Vandaar dat die apparatuur ook gewoon echt geweldig is om de zorg te ontlasten."
Alles in een pakket
Een van de partijen die deze diensten levert is MobileCare, zij werken als een tussenpersoon tussen zorginstellingen en leveranciers. "We zijn één loket", legt MobileCare-eigenaar Patrick Landsman uit.
"En er komen steeds meer technologieën en oplossingen beschikbaar, daarom is het handig om één gezamenlijk inkooppunt te hebben." Inmiddels werkt MobileCare samen met ruim 60 zorgorganisaties voor 7.000 cliënten.
Scheuren in samenwerking
Lelie zorggroep, één van de grootste zorgaanbieders in de regio Rotterdam, is ambassadeur van MobileCare. "Onze virtuele thuiszorg is eigenlijk een mandje van oplossingen", vertelt bestuurder Hendrik Jan van den Berg in een YouTube-video van 2 jaar geleden. 'Het mandje' is een pakket van apparaten waaruit de thuiszorgmedewerker kan kiezen om in te zetten bij een cliënt, zoals een zorghorloge, een digitale weegschaal of een noodknop.
Maar, afgelopen zomer ontstaan er scheuren in die samenwerking. Het begint met bericht van DeZorgcentrale.nl, een organisatie waar verpleegkundigen en medisch geschoold personeel klaarzitten om de ernst van binnenkomende telefoontjes en meldingen te beoordelen. Via de mail laten zij weten niet meer voor MobileCare te willen werken.
Betalingsachterstand
De breuk - die directe gevolgen heeft voor de kwaliteit en snelheid van zorg omdat verschillende organisaties hun apparaten hebben aangesloten bij MobileCare - ontstaat door een meningsverschil tussen de twee partijen: In een e-mail aan klanten stelt MobileCare dat telefoontjes niet op tijd worden beantwoord. Maar directeur Lies Rijniers van De ZorgCentrale.nl spreekt dit tegen.
"Wij hebben dat nooit op die manier van hen gehoord", zegt ze. "Eén van onze belangrijkste prestatie-indicatoren is juist dat we snel en actief reageren en dat doen we ook." Betaling vanuit MobileCare blijft rond die tijd uit en de achterstand loopt op tot 500.000 euro. De samenwerking wordt daarna vanuit de ZorgCentral.nl stopgezet.
Beveiligingsbedrijf
MobileCare communiceert daarna aan de aangesloten zorgorganisaties dat ze snel een nieuwe zorgcentrale vinden om de rol over te nemen, maar dat lukt niet. Uiteindelijk zetten ze hun diensten naar een beveiligingsbedrijf over.
Volgens directeur Landsman kan dat bedrijf de telefoon en alarmen net zo goed aannemen als een zorgcentrale, ondanks dat zij daar geen geschoold zorgpersoneel voor hebben. Dit geldt echter alleen voor hulpdiensten zoals politie en brandweer, niet voor ambulances.
Medicijndispenser
Tegelijkertijd wordt de medicijndispenser van Medido, een apparaat dat op gezette tijden medicijnen uitgeeft aan cliënten en een van de meest tijdbesparende apparaten, uit het 'mandje' van MobileCare gehaald. Er ontstaat onenigheid tussen de leverancier en MobileCare omdat zij ondanks afspraken een ander apparaat wil inzetten. MobileCare wil een Scandinavische dispenser introduceren, waar meer marge op gemaakt wordt.
"Er was al een verschil van inzicht over een langere periode", zegt Managing Director van Medido Peter Nijhuis hierover. "Het ging over hoe we deze technologie zouden moeten inzetten. Toen werd de indruk gewekt dat het vervangen van het apparaat geen probleem zou zijn. Maar volgens ons is dat niet zo want een apparaat is niet alleen een technisch ding, maar vergt ook coaching en begeleiding."
'Dit schaadt het vertrouwen'
Het nieuwe product van MobileCare is nog niet medisch goedgekeurd voor gebruik in de thuiszorg, kent vele storingen en niet alle medicijnrollen van de apotheek passen in het apparaat. Hierdoor moet de wijkverpleging de hele zomer en het najaar alsnog dagelijks meerdere keren langs cliënten.
Voor veel zorgorganisaties zorgt dit niet alleen voor veel extra werk, maar ook de kosten stijgen flink voor deze zorgorganisaties. "Dit brengt onnodige kosten met zich mee en schaadt het vertrouwen in zorgtechnologie bij cliënten en personeel", zegt een betrokkene.
MobileCare erkend fouten
MobileCare geeft de fouten toe: "Dit is misgegaan. We hebben onze eigen regels niet gevolgd om eerst partijen te trainen."
"Normaal doen we eerst een basistraining, dan pas implementatie. We kwamen er tijdens het proces achter dat we dat vergeten waren. We hebben de cliënt en de zorgmedewerker niet meegenomen in die omwisselingsactie."
Rechtszaak en geldproblemen
Er loopt inmiddels een rechtszaak over de afwikkeling tussen medicijndispenser Medido en MobileCare. Medido zegt nog tientallen apparaten niet terug te hebben ontvangen van MobileCare. De rechtszaak dreigt op te lopen tot een bedrag van meerdere tonnen.
Verschillende leveranciers die EenVandaag sprak melden een flinke betalingsachterstand van MobileCare, die dat weer wijt aan de dreigende rechtszaak. Maar daar is nog geen euro aan betaald. Deze dient over 6 weken in Groningen.
Gebrek aan begeleiding
Ook andere zorgleveranciers zoals Zorgrobot TinyBots en Sensara werken niet (meer) samen met MobileCare. Dit komt deels door de gevraagde winstmarge, maar ook door het gebrek aan ondersteuning en toepassen van de technologieën.
"Deze technologieën moeten gepaard gaan met coaching en implementatiebegeleiding, maar MobileCare levert de apparatuur zonder voldoende ondersteuning", zegt een ingewijde uit de branche van de zorgtechnologie.
'Over de schutting geflikkerd'
"Ze worden grof gezegd over de schutting geflikkerd", gaat de ingewijde verder.
Bij ouderenzorgorganisatie Aafje 300 stonden bijvoorbeeld geplaatste sleutelkluizen voor woningtoegang die het niet deden door gebrekkige ondersteuning. Deze verhalen verspreiden zich snel via appgroepen van zorgmedewerkers die EenVandaag heeft ingezien.
Kritische blik op het aanbod en kosten
Sinds de wisseling van medicijndispenser kijken verschillende grote organisaties kritischer naar het aanbod van MobileCare. Wat overblijft zijn vaak nieuwe apparaten die MobileCare zelf importeert. Bij verschillende organisaties wordt weer kritisch gekeken naar 'het mandje'.
Zo worden bij een zorgorganisatie 80 slimme weegschalen ingezet voor 150 euro per maand, terwijl ze los 140 euro kosten. En een eigenmerk zorghorloge worden ingezet. "Dit rechtvaardigt niet de hoge kosten van 95 tot 150 euro per cliënt per maand", staat in interne stukken. "Zelf aanschaffen is veel goedkoper." Landsman reageert hier als volgt op: "Bij sommige cliënten zet ik meer in dan bij andere, maar gemiddeld komt het wel goed uit."
Over dit onderzoek
EenVandaag sprak met tientallen werknemers en bestuurders van zorginstellingen, met verpleegkundigen, leveranciers en experts. De meesten willen anoniem blijven vanwege afspraken die ze maakten met hun werkgever. Daarnaast lazen we onderzoeken, interne documenten en contracten van zorgorganisaties.
Apparaten zonder medische certificering
Ook hebben veel van de aangeboden apparaten nog geen medische certificering. "Het is een Winkel van Sinkel waarvan de doelmatigheid vaak onduidelijk is met producten die niks met zorg te maken hebben. Er worden Google Homes, iPhones, iPads, Fitbits, een goedkoop trilbandje en ongeteste saturatiemeters ingezet", zegt een manager innovatie van een thuiszorgorganisatie.
"Dat zijn apparaten die niks met zorg te maken hebben en niet veilig zijn voor dat doel. Het is schijnveiligheid", zegt een manager innovatie van een thuiszorgorganisatie. Ook wordt 'Mijn PIA' gebruikt om via WhatsApp berichten door te sturen over dagritme, meetwaardes, medicatie-momenten. Dat is vanuit privacy-oogpunt niet verantwoord."
'Niet alleen focussen op laagste prijs'
Volgens Landsman is ook dat geen probleem. "Certificeringen lopen achter. En waarom zouden we meer betalen voor dure zorgtechnologie, zoals een zorgrobot, als een Google Home mogelijk hetzelfde kan?"
Verpleegkundige en kenner van zorgtechnologie Jennifer Bergkamp deed 2 jaar geleden mee aan een pilot van MobileCare. Zij begrijpt de zorgen wel. "Het is logisch om kritisch te kijken naar kosten en opbrengsten, maar alleen focussen op de allerlaagste prijs werkt meestal niet."
Afwegingen tussen kosten en kwaliteit
Er moet een zorgvuldige afweging worden gemaakt tussen kosten en kwaliteit, vindt Bergkamp. "Terwijl in dit geval te snel werd gekozen voor de goedkoopst mogelijke optie. En daarna ging het al snel over het inzetten van technologie. Dat werkt niet. Je moet goed kijken naar de vraag en naar de bewezen technologieën."
Veel apparaten die MobileCare inzet, vallen nu niet in die categorie. Slechts een van de door MobileCare aangeboden producten is momenteel getoetst door Digizo. Dat is het programma voor het opschalen van bewezen digitale zorgprocessen, die waarde toevoegen voor zorgverleners, patiënten en burgers. Dat betekent dat een technologie veilig en verantwoord kan worden ingezet en opgeschaald in de Nederlandse zorg.
Dwang om producten aan te schaffen
Zorgorganisaties zien dat MobileCare door zorgverzekeraars CZ en VGZ wordt aanbevolen bij inkopers van zorgverzekeraars. Partijen voelen dwang om deze producten aan te schaffen bij de leverancier. MobileCare biedt een pakketdeal van tussen de 93 en 150 euro vergoeding per cliënt per maand, ongeacht welke technologie wordt afgenomen.
Uit contracten die EenVandaag heeft ingezien, blijkt dat afspraken over prestaties en de inzet van specifieke technologieën niet duidelijk zijn meegenomen. Een manager van een zorgorganisatie verklaart: "Dit geeft het bedrijf onbedoeld een machtspositie. Zij kunnen diensten doordrukken en wijzigen, maar wij kunnen niet zomaar stoppen omdat we veel kennis en regie uit handen hebben gegeven."
Grote onrust
Een andere zorginkoper van een grote instelling zegt: "Veel organisaties zijn gewend personeel in te zetten in de wijk, maar zij moeten nu anders gaan werken en andere kennis in huis halen." Dit alles leidt tot grote onrust binnen thuiszorgorganisaties, die vaak niet goed weten wat ze nu moeten doen. Stoppen kan niet zomaar omdat dan alles wat nu is ingezet niet meer werkt en vervangen moet worden.
Veel partijen willen dan ook rustig uitfaseren. Zorgverzekeraar Zilveren Kruis vergoedt niet meer het volledige pakket van MobileCare, maar alleen onderdelen. Bronnen bevestigen aan EenVandaag dat onder andere de Lelie zorggroep, voorheen ambassadeur, de samenwerking met MobileCare op termijn wil beëindigen. De organisatie wil dit zelf niet bevestigen vanwege het lopende contract.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.