Ze zijn er eeuwen en ze zullen ook nog wel even blijven: de Rattus Norvegicus, of in gewoon Nederlands: de bruine rat.

Volgens ongediertebestrijders uit verschillende regio’s neemt het aantal meldingen van overlast door ratten de laatste maanden explosief toe. Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Enschede zijn slechts enkele steden waar de spitse viervoeter het momenteel prima naar zijn zin heeft.

Ton van Leur houdt zich nu 20 jaar bezig met de bestrijding van de rat en hij heeft het momenteel drukker dan ooit. "Voorheen ontvingen we één a twee meldingen per week, nu is het elke dag raak." Voor de oorzaak van de ratten-explosie moeten we volgens Van Leur vooral naar de aangescherpte regelgeving kijken voor het buitengebruik van gif.

Verbod gebruik gif

Sinds juli vorig jaar heeft het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) het gebruik van ratten en muizengif in de buitenlucht in beginsel verboden. Alleen als de plaag ernstige vormen aanneemt kan er ontheffing worden aangevraagd en mag er nog wel gif worden gestrooid.

Reden voor het verbod is het risico op resistentie. De afgelopen jaren is er vrij slordig met gif omgegaan waardoor ratten en muizen te weinig gif binnen kregen om te sterven. De kans op resistentie voor het gif, nam hierdoor toe.

Een andere reden voor het verbod is het risico op 'doorvergiftigen'. Muizen en ratten die van het gif snoepen, belanden op hun beurt ook nog wel eens in de bek van een of ander roofdier. Als de rat vlak voor zijn eigen dood nog flink veel gif heeft gegeten dan is dit ook dodelijk voor roofvogels of landroofdieren als katten, vossen en honden.

De slordige mens valt ook veel te verwijten

Maar volgens bioloog Albert Weijman treft de rat weinig blaam. In zijn ogen is het vooral de slordige mens die veel te verwijten valt. Er zijn volgens Weijman zoveel ratten omdat er verstopplekken genoeg zijn. En één zwangere rat zorgt in een jaar al voor 1000 nakomelingen.

Kennis is macht

In de ogen van de ongedierte filosoof is gif alleen niet de oplossing. Hij gelooft veel meer in kennisvergroting. "Als we meer van de bruine rat zouden weten, wisten we ook wat we vooral niet moeten doen om het hem makkelijk te maken. Dus geen eendjes voeren, vogelvoer ophangen of allerlei etensresten in de tuin laten liggen."

Hij krijgt bijval van rattenbestrijder Ton van Leur. "Mensen zijn slordiger geworden, er wordt van alles in de tuin gegooid en niet opgeruimd. Voor de rat zijn die tuinen vergelijkbaar met een vijf sterrenhotel!"

Of er landelijk gezien sprake is van een plaag is niet vast te stellen zonder een groot onderzoek. Er is geen centraal orgaan voor het bestrijden van ratten. Elke gemeente heeft zo z’n eigen methoden. 

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."